Αλέξανδρος Ψυχούλης: συνέντευξη στη Χαριτίνη Μαλισσόβα

 

Χαριτίνη Μαλισσόβα

Ο Αλέξανδρος Ψυχούλης γεννήθηκε στον Βόλο το 1966. Σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με καθηγητή τον Παναγιώτη Τέτση. Σήμερα είναι καθηγητής Τέχνης και Τεχνολογίας στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και από το 2017 διευθύνει το πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών με τίτλο «Μεταβιομηχανικός σχεδιασμός, σχεδιαστικές και καλλιτεχνικές πρακτικές για την παραγωγή της καθημερινής ζωής». Το εικαστικό του έργο αποτελείται από διαδραστικές ή μη εγκαταστάσεις στον χώρο, ζωγραφική, γλυπτική και animation. Έχει πραγματοποιήσει 25 ατομικές και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το 1997 του απονεμήθηκε το βραβείο Benesse για το έργο του Black Box, με το οποίο εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 47η Biennale της Βενετίας. Το 2000 έγραψε το θεατρικό έργο Δεν πιστεύω στα μάτια σου, που ανέβηκε τον ίδιο χρόνο στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, σε σκηνοθεσία Εμμανουήλ Κουτσουρέλη. Αφορμή της συνέντευξης που ακολουθεί στάθηκε το βιβλίο του Τροφοσυλλέκτης, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Νήσος.

Τροφοσυλλέκτης, το νέο σας βιβλίο. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία του;

Ο Τροφοσυλλέκτης είναι ένα αυτοεθνογραφικό δοκίμιο ή ένα βιβλίο συνταγών με πρώτες ύλες που η φύση προσφέρει απλόχερα, ή ένα ξεσκαρτάρισμα με το πατρικό πρότυπο, ή ένα άθροισμα διηγημάτων ή όλα αυτά μαζί. Τα βιβλιοπωλεία έχουν μεγάλο πρόβλημα όταν πρέπει να αποφασίσουν σε ποιο ράφι θα το βάλουν.

Γράψατε το βιβλίο για να αποδώσετε φόρο τιμής στη μνήμη του εκλιπόντος πατέρα σας; Ήταν και ψυχοθεραπευτική η διαδικασία της συγγραφής του;

Η αρχική πρόθεση ήταν να γράψω ένα δοκίμιο για τον σύγχρονο τροφοσυλλέκτη, για τον άνθρωπο που ενώ ζει στην πόλη συχνοπατάει το ένα του πόδι στην ύπαιθρο, συλλέγοντας και κυνηγώντας, υπακούοντας σ’ ένα αρχαίο ένστικτο. Ήθελα να περιέχει τις συνταγές που ο πατέρας μου μου είχε δείξει στα τελευταία χρόνια της ζωής του – όλες με πρώτες ύλες που έβρισκε στο νότιο Πήλιο. Γράφοντας τις συνταγές του, και φέρνοντας στον νου όλες τις στιγμές που μου τις μάθαινε, συνειδητοποίησα πόσο λίγο ήξερα αυτόν τον άνθρωπο και η αναζήτηση του «τι τελικά ήταν ο πατέρας μου» έγινε οργανικό μέρος της αφήγησης. Υπάρχει λοιπόν μια παιγνιώδης αυτοψυχανάλυση μέσα στη διαδικασία ολοκλήρωσης του βιβλίου.

Ο χρόνος, η ωριμότητα και η εμπειρία είναι απαραίτητα στοιχεία για να αντιμετωπίσουμε ψύχραιμα και αποστασιοποιημένα τις σχέσεις και να φιλτράρουμε τα βαθύτερα συναισθήματά μας για ανθρώπους δικούς μας, που λείπουν πια από κοντά μας;

Ο άνθρωπος είναι «πρεσβύωπας» σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Βλέπει καλύτερα ένα γεγονός όταν απομακρύνεται απ’ αυτό. Ο χρόνος είναι η απαιτούμενη απόσταση για να δεις τα πράγματα πιο καθαρά. Χρειάστηκε να περάσουν είκοσι ολόκληρα χρόνια από τον θάνατό του για ν’ αρχίσω να μιλώ για τον πατέρα μου ολοκληρώνοντας έτσι το πένθος, μετατρέποντάς το σ’ ένα αφήγημα και σε κώδικες συνταγών, σε κώδικες ευτυχίας δηλαδή που έχουν τη δύναμη να δημιουργήσουν μελλοντικές απολαύσεις στον μερακλή αναγνώστη.

Στη σύγχρονη ζωή η μαγειρική συχνά είναι διεκπεραιωτική, αφού πολλοί καταφεύγουν στο έτοιμο φαγητό. Τι σημαίνει για εσάς η πρόσληψη τροφής και κατ’ επέκταση η μαγειρική;

Δεν έχω κάτι μ’ αυτούς που προτιμούν να παίρνουν έτοιμο φαγητό. Ιδίως με τους μοναχικούς τύπους. Το κάνω κι εγώ συχνά, γιατί δεν μ’ αρέσει καθόλου να μαγειρεύω μόνο για τον εαυτό μου. Το ζήτημα είναι να είσαι απαιτητικός από αυτό που βάζεις στον οργανισμό σου. Το ποιοτικό φαγητό είναι ένδειξη αυτοσεβασμού, και ποιοτικό είναι το φαγητό που χρησιμοποιεί καλές εποχικές πρώτες ύλες και έχει μαγειρευτεί με φροντίδα. Η μαγειρική είναι τέχνη υψηλή, προορισμένη να παράξει συγκίνηση. Δεν απευθύνεται δηλαδή στο στομάχι, αλλά στην ψυχή μας.

Στο βιβλίο μιλάτε και για τον ρόλο της τροφοσυλλογής στην ακαδημαϊκή διδασκαλία. Θέλετε να μας εξηγήσετε;

Τον ρόλο που μπορεί να παίξει η τροφοσυλλογή στην ακαδημαϊκή διδασκαλία τον είχε συλλάβει από το 1959 ο σπουδαίος Τζον Κέιτζ (John Cage), που εκτός από συνθέτης ήταν μυκητολόγος υψηλών προδιαγραφών. Ο Κέιτζ, που τότε δίδασκε πειραματική σύνθεση στο New School της Νέας Υόρκης, εισηγήθηκε στο συμβούλιο της σχολής μια πρόταση για 5 συμπληρωματικά μαθήματα στη φύση για αναγνώριση και συλλογή μανιταριών. «Στην ουσία δεν θα είναι καν μαθήματα», τους είπε. Ο κοσμήτορας ήταν πολύ επιφυλακτικός, αλλά ευτυχώς ένας άλλος καθηγητής διατυπώνει την άποψη πως η μανιταροσυλλογή ίσως είναι μια καλή άσκηση παρατήρησης για τους νέους συνθέτες και ο δισταγμός κάμπτεται. Όλες οι σπουδές του κόσμου είναι ασκήσεις παρατήρησης.

Ο άνθρωπος είναι «πρεσβύωπας» σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Βλέπει καλύτερα ένα γεγονός όταν απομακρύνεται απ’ αυτό.

Αποτελεί τελικά ο θεσμός της οικογένειας έναν μηχανισμό παραγωγής πολύτιμων τραυμάτων, όπως τιτλοφορείται ένα κεφάλαιο του βιβλίου σας;

Ναι, όσο κι αν προσπαθήσεις, όσο κι αν πεις θέλω τα παιδιά μου να μεγαλώσουν σώα, δεν πρόκειται να το αποφύγεις. Λες και το να τραυματοποιούμε τις γονεϊκές συμπεριφορές είναι κάτι γονιδιακό. Αν αυτά τα γονεϊκά τραύματα δεν σε καταστρέψουν εντελώς, αν καταφέρεις να τα διαχειριστείς μ’ έναν δημιουργικό τρόπο, θα αποτελέσουν πολύτιμες αποσκευές για όλη τη ζωή σου. Τουλάχιστον έτσι είναι για μένα, αποτελούν τις πρώτες ύλες κάθε καινούργιας δουλειάς, τα προστατεύω και τα κανακεύω σε τέτοιο σημείο που φοβάμαι μην και τα θεραπεύσω.

Πώς θα θέλατε να σας θυμούνται τα δικά σας παιδιά;

Ο πατέρας μου ήθελε να τον θυμάμαι ως δέντρο. Μου έλεγε «θα φυτέψω μια λεύκα εδώ έξω απ’ το παράθυρό σου, κι όταν ο άνεμος σαλεύει τα φύλλα, θα λες ο πατέρας μου με χαιρετάει απ’ τον άλλο κόσμο». Εγώ δεν ξέρω ακόμα πώς θέλω να με θυμούνται οι κόρες μου. Σίγουρα όχι σαν δέντρο, θα προτιμούσα σαν μια θάλασσα (πλάκα κάνω).

Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;

Τον αυτοσαρκασμό. Δεν ξέρω καν αν περιλαμβάνεται σ’ αυτά που ορίζονται ως αξίες – αν δεν περιλαμβάνεται, να τον βάλουμε.

Ασχολείστε με τη συγγραφή κάποιου νέου βιβλίου;

Κάτι σκαλίζω, αλλά όχι συστηματικά. Αυτή τη στιγμή ολοκληρώνω ένα μουσικό πρότζεκτ, μια σειρά τραγουδιών με τίτλο Polaroid απ’ το τέλος του κόσμου. Νομίζω πως αλλάζω τα μέσα σαν τα όργανα ενός γυμναστηρίου.

Το σπίτι σας στο Μικρό, που περιγράφετε και στο βιβλίο, καταστράφηκε στην κακοκαιρία που έπληξε τον Σεπτέμβριο την περιοχή. Θέλετε να μας μιλήσετε πώς αυτή η απώλεια συντέλεσε στη δημιουργία των έργων που εκτίθενται αυτό το διάστημα στην γκαλερί a.antonopoulou.art στην Αθήνα;

Ο Ντάνιελ μου πήρε το αγαπημένο μου σπίτι. Ένα πέτρινο κουκλίστικο διώροφο πάνω στην παραλία του Μικρού. Η έννοια του καταφυγίου και της σταθερότητας κατέρρευσε μπροστά στα μάτια μου με ανατριχιαστικό θόρυβο και μπήκα σε μια παραγωγική περίοδο θλίψης που ήθελα να ζωγραφίζω καθημερινά. Η ίδια η διαδικασία της ζωγραφικής αποδείχτηκε θεραπευτική και δημιούργησε έναν χώρο που μέσα του ένιωσα να βρίσκω ξανά τις ισορροπίες μου. Τα έργα αυτά, μεγάλων διαστάσεων, φτιαγμένα με μολύβια ακουαρέλας, εκτίθενται στην Αθήνα τώρα με τον τίτλο Καταλογισμός.

 

Τροφοσυλλέκτης
Αλέξανδρος Ψυχούλης
Νήσος
σ. 128
ISBN: 978-960-589-210-4
Τιμή: 13,00€

Χαριτίνη Μαλισσόβα, εκπαιδευτικός και αρθρογράφος λογοτεχνίας στην εφημερίδα Θεσσαλία

https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/22331-aleksandros-psixoulis-sinentefxi

https://diastixo.gr/  

Θανάσης Σαράντος: συνέντευξη στον Γιώργο Φερμελετζή

 

Γιώργος Φερμελετζής

Ο Θανάσης Σαράντος γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, υποκριτική στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν και σκηνοθεσία κινηματογράφου στη New York Film Academy και στο Watermill Center του Ρόμπερτ Γουίλσον με υποτροφίες από το Ίδρυμα Fulbright, το Ίδρυμα Ωνάση και το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου. Συμμετείχε, ως ηθοποιός και βοηθός σκηνοθέτη, στο Watermill Center της Ν. Υόρκης με τον Ρόμπερτ Γουίλσον (2000). Επίσης, συνεργάστηκε μαζί του ως ηθοποιός στην παράσταση Προμηθέας, που παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το 2001. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα συνεργάστηκε με πολλούς θιάσους και σκηνοθέτες, ενώ υποδύθηκε αρκετούς ρόλους στην ελληνική τηλεόραση. Ίδρυσε την Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία Θεάτρου «ηθικόν ακμαιότατον». Έχει διασκευάσει και σκηνοθετήσει για το Φεστιβάλ Αθηνών, το Εθνικό Θέατρο, το ΚΘΒΕ κ.λπ. Το 2023 απέσπασε το Βραβείο Κάρολος Κουν για την ερμηνεία και τη σκηνοθεσία του στον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή. Η παράσταση Κουαρτέτο του Χάινερ Μίλερ στο Από Μηχανής Θέατρο, όπου υπογράφει τη σκηνοθεσία, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.

Τι σας έκανε να ασχοληθείτε με το Κουαρτέτο  του Χάινερ Μίλερ, που παίζεται στο Από Μηχανής Θέατρο;

To έργο αντανακλά απολύτως σήμερα τη σήψη του δυτικού πολιτισμού, όπως διαφαίνεται από τους διαλόγους ανάμεσα στη μαρκησία Μερτέιγ και τον υποκόμη Βαλμόν. Ο συγγραφέας, άλλωστε, τοποθετεί το έργο του σε ένα καταφύγιο πριν από τη Γαλλική Επανάσταση αλλά μετά τον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι οι τελευταίοι εκπρόσωποι της σάπιας και διεφθαρμένης αστικής τάξης, που έχουν καταφύγει εκεί μετά την απόλυτη καταστροφή της ανθρωπότητας και αναζητούν τρόπο να αισθανθούν, βλέποντας και το δικό τους τέλος να πλησιάζει. Έχουν ακόμη χρήματα αλλά πλέον είναι χωρίς αξία, αφού έχουν ξεμείνει από τρόφιμα και το μόνο που έχει απομείνει είναι ένα ποτήρι δηλητηριασμένο κρασί. Στο τέλος, επιλέγουν οι ίδιοι τον θάνατό τους. Το έργο είναι μια σαγηνευτική παραβολή για τις τελευταίες στιγμές της ανθρωπότητας, αλλά και για τις αιτίες που οδήγησαν στην ανθρώπινη καταστροφή.

Ο Χρήστος Βασιλόπουλος ως Βαλμόν και η Κερασία Σαμαρά ως Μερτέιγ. Βλέπουμε τους ήρωες στο σήμερα;

Δε νομίζω ότι είναι ακριβώς ήρωες με την έννοια που δίναμε κάποτε στη λέξη «ήρωας». Δεν υπάρχει κάτι ηρωικό στις πράξεις τους. Άλλωστε, δε βλέπω αυτές τις περσόνες του συγγραφέα σαν ανθρώπους, αλλά μάλλον ως μηχανές αποσύνθεσης που είχαν κάποτε ως μοναδικό σκοπό την καταστροφή των άλλων, μέχρι που καταλήγουν κρυμμένοι σ’ ένα καταφύγιο ύστερα από έναν καταστροφικό πυρηνικό πόλεμο. Θα μπορούσαμε μάλλον να τους φανταστούμε περισσότερο ως ανθρωποειδή ρομπότ, αν υποθέσουμε ότι μπορεί να υπάρξει μέλλον στον πλανήτη μας έπειτα από 200 χρόνια και αν υπάρξει ποτέ πραγματική εξέλιξη σε μια εποχή όπου θα κυριαρχεί η τεχνητή νοημοσύνη. Οπότε είναι μάλλον ως ανθρώπινες κατασκευές που προσπαθούν να μιμηθούν μια κάποια ανθρώπινη διάσταση, αφού σε όλο το έργο αγωνίζονται να αισθανθούν και να αποκτήσουν ένα ειλικρινές συναίσθημα. Η μοναδική ίσως ηρωική στιγμή τους είναι όταν αντιλαμβάνονται τον ίδιο τον θάνατό τους.

Τα πρόσωπα στο Κουαρτέτο είναι οι εκπρόσωποι της μάταιης προσπάθειας όλων μας να αποφύγουμε τη θνητότητα.

Γιατί να έρθει να δει κάποιος αυτή την παράσταση;

Για τη σπάνια γραφή αυτού του σπουδαίου συγγραφέα που, μετά τον Μπρεχτ, θεωρείται ως ο εκπρόσωπος του μεταδραματικού θεάτρου. Η ρέουσα μετάφραση της Ελένης Βαροπούλου, πάλλουσα ακόμα και ζωντανή ύστερα από 30 χρόνια, όταν ανέβηκε πρώτη φορά το έργο, είναι απολαυστικά σπαρταριστή και χρήσιμο εργαλείο στην απόδοση του υπέροχου αυτού κειμένου με το βιτριολικό χιούμορ του Μίλερ. Στο θέατρό του συναντώνται η φιλοσοφία, η επιστήμη, η λογοτεχνία, η ψυχανάλυση, παράλληλα με την κοινωνική και την πολιτική κριτική. Το Κουαρτέτο είναι ένα πυκνό κείμενο, αλλά εμποτισμένο με ποιητικότητα και λυρισμό.

Τι έχετε κερδίσει από αυτούς τους ρόλους;

Ποιοι είναι τελικά ο Βαλμόν και η Μερτέιγ; Πολλαπλοί και διαιρεμένοι «εαυτοί», όπως όλοι μας; Κάποιοι που επιθυμούμε να μεταμφιεζόμαστε ως άλλοι; Ή ίσως εκείνοι που επιθυμούμε να είμαστε αλλά δεν είμαστε; Η μόνη τους καταφυγή είναι το «παιχνίδι», ένα παιχνίδι υποκρισίας που πολύ καλά γνωρίζουν, καθώς η υποκρισία αποτελούσε τον πυρήνα της ζωής τους, το θεμέλιο της σχέσης τους με τους άλλους. Τα πρόσωπα στο Κουαρτέτο είναι οι εκπρόσωποι της μάταιης προσπάθειας όλων μας να αποφύγουμε τη θνητότητα.

Μια ατάκα από το έργο που σας εκφράζει;

«…Το μουσείο των ερώτων μας, με τα αγάλματα των πόθων μας σε αποσύνθεση. Τα νεκρά όνειρα ταξινομημένα με αλφαβητική ή χρονολογική σειρά, απελευθερωμένα από τις συμπτώσεις της σάρκας, μη εκτεθειμένα στον τρόμο της αλλαγής. Η μνήμη μας χρειάζεται δεκανίκια…»

Ποια η δική σας σχέση με τη λογοτεχνία;

Διαβάζω αρκετά όλους τους μεγάλους Ρώσους και κυρίως Ντοστογιέφσκι, αλλά καταφεύγω στη γεμάτη ποίηση και λυρισμό λογοτεχνία του Παπαδιαμάντη και του Βιζυηνού.

Ποιο βιβλίο που έχετε διαβάσει θα προτείνατε στους αναγνώστες μας;

Ο αποτυχημένος  του Τόμας Μπέρνχαρντ, που παίζεται τώρα και σε θεατρική μορφή από την Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ.

 

Περισσότερα για την παράσταση μπορείτε να δείτε εδώ.

Γιώργος Φερμελετζής, creative director του diastixo.gr

https://diastixo.gr/allestexnes/theatro/22334-thanasis-sarantos-sinentefxi

https://diastixo.gr/ 

«Η ελληνική γλώσσα σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης. Ο ρόλος της εκπαίδευσης» του Χριστόφορου Χαραλαμπάκη

 

Χριστόφορος Χαραλαμπάκης

Παγκοσμιοποίηση και κριτική σκέψη

Η παγκοσμιοποίηση (αγγλ. globalization, νεολογισμός του 1961, γαλλ. globalisation, 1968) ως όρος της πολιτικής αναφέρεται στο πολυδιάστατο σύνολο κοινωνικών διεργασιών μέσω των οποίων μετασχηματίζονται οι υπάρχουσες δομές, με αποτέλεσμα τη δημιουργία, την εξάπλωση και την ενδυνάμωση διεθνών δικτύων δραστηριότητας, αλληλεπίδρασης και άσκησης της εξουσίας στο παγκόσμιο ή πλανητικό χωριό. Ως οικονομικός όρος παραπέμπει στη διαμόρφωση ενός παγκόσμιου επενδυτικού περιβάλλοντος, μιας ενιαίας παγκόσμιας αγοράς, με κύρια γνωρίσματα το ελεύθερο εμπόριο, την ελεύθερη ροή κεφαλαίων, φθηνότερα εργατικά χέρια και υπερκατανάλωση. Ως όρος της κοινωνιολογίας δηλώνει την οικουμενική διάδοση πολιτισμικών στοιχείων και ιδεών, που οδηγεί στη δημιουργία μιας παγκόσμιας «κουλτούρας». Οι σύγχρονες πολύγλωσσες και πολυπολιτισμικές κοινωνίες, στις οποίες κυριαρχούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχουν δημιουργήσει μια νέα πραγματικότητα, που οδηγεί στην αλλοίωση της ταυτότητας παραδοσιακών κοινωνιών με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη διατήρηση της ιδιοπροσωπίας και την εν γένει επιβίωσή τους.[1]

Ο αρχικός ενθουσιασμός για την παγκοσμιοποιημένη ανθρωπότητα, με κυρίαρχη γλώσσα την αγγλική, αρχίζει να υποχωρεί, όπως δείχνει ο αυξανόμενος αριθμός των αρνητών της. Η απογοήτευση του κόσμου αποτυπώνεται στον αγγλικό νεολογισμό του 2018 deglobalization, «αποπαγκοσμιοποίηση».

Η κριτική σκέψη ορίζεται στο Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών ως «ικανότητα αξιολόγησης των εκάστοτε πληροφοριών, δεδομένων, παρατηρήσεων και επιχειρημάτων για τη διαμόρφωση αντικειμενικής γνώμης και την ανάληψη δράσης». Η λογοτεχνία καλλιεργεί τη δημιουργική σκέψη, η οποία συνδέεται στενά με την κριτική σκέψη, αφού αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεσή της.

Πριν από τριάντα σχεδόν χρόνια, το 1996, είχα επισημάνει από το βήμα του Συνεδρίου της Λευκάδας για την κριτική σκέψη ότι οι συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί απαιτούν αυξημένη εγρήγορση σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, καθώς γίνονται ακόμα εμφανέστερα τα αδιέξοδα της γλωσσικής και εκπαιδευτικής μας πολιτικής. Από το 1985 και μετά, σε όλα τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών τονίζεται ότι βασικός στόχος είναι «η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης των μαθητών», στην ουσία όμως έχει σημειωθεί ελάχιστη πρόοδος. Η ανάπτυξη και καλλιέργεια της κριτικής και δημιουργικής σκέψης οφείλει να αποτελεί υψίστης προτεραιότητας στόχο της εκπαιδευτικής πολιτικής κάθε σύγχρονου κράτους, το οποίο φιλοδοξεί να εκπαιδεύει ελεύθερους και ανεξάρτητα σκεπτόμενους πολίτες. Με συγκεκριμένα παραδείγματα, ιδίως από τον παραγνωρισμένο επιστημονικό κλάδο της σημασιολογίας, τεκμηριώνεται η θέση ότι η κριτική σκέψη των μαθητών μπορεί να αναπτυχθεί πρωτίστως μέσω της γλωσσικής διδασκαλίας, αφού, κατά την επικρατέστερη εκδοχή, γλώσσα και σκέψη ταυτίζονται.

Κατέληξα τότε στο συμπέρασμα: «Στην εποχή της υψηλής τεχνολογίας και της τηλεματικής, με την παγκοσμιοποίηση της γνώσης και της οικονομίας και τη ραγδαία διάδοση των πολυμέσων, γίνεται ολοένα και πιο σαφής η ανάγκη επαναπροσδιορισμού των σκοπών και των στόχων της εκπαίδευσης. Η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας και δεν μπορεί παρά να συνδεθεί άμεσα με το αίτημα για αποτελεσματικότερη γλωσσική διδασκαλία, με ριζικά αναθεωρημένα Αναλυτικά Προγράμματα και ενθάρρυνση συγγραφής πολλαπλών διδακτικών εγχειριδίων που θα φωτίζουν ποικίλες πλευρές του πολυδιάστατου φαινομένου της γλώσσας».

Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών

Το αναπόφευκτο μειονέκτημα όλων των Αναλυτικών Προγραμμάτων είναι ότι δεν κωδικοποιούν κατά κανόνα στόχους, οδηγίες και περιεχόμενα, όπως δείχνει η εξωτερική, τυπική τους εμφάνιση, αλλά εκφράζουν παιδαγωγικές, ιδεολογικές-πολιτικές και κοινωνιολογικές επιλογές. Η υπέρβαση της έννοιας του έθνους-κράτους, ως μια από τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης, θέτει σε νέα βάση προτεραιότητες και στόχους, όπως είναι: η δημιουργική επικοινωνία και η ισότιμη δράση σε τοπικό, κοινοτικό και παγκόσμιο επίπεδο, η ανοχή στη διαφορετικότητα και τον πολυπολιτισμό και ιδίως η κατανόησή τους, χωρίς ισοπέδωση των εθνικών αξιών, η ανάπτυξη και καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, η προσαρμογή στις σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις, η εκμάθηση ξένων γλωσσών, για να αναφέρω μερικές μόνο από τις βασικές θέσεις που υπάρχουν στα σύγχρονα Αναλυτικά Προγράμματα, αλλά σπάνια υλοποιούνται.

Μια λύση, την οποία δεν έχουμε συζητήσει αναλυτικά στη χώρα μας, είναι με ποιον τρόπο θα ενεργοποιήσουμε τον κάθε εκπαιδευτικό, ώστε να αποτελέσει βασικό φορέα ανάπτυξης προγραμμάτων σε μικροεπίπεδο, στο συγκεκριμένο σχολείο όπου υπηρετεί και στη συγκεκριμένη κάθε φορά τάξη. Για να γίνει αυτό, είναι απαραίτητη η επανεξέταση του θεσμικού πλαισίου της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, σε συνδυασμό με την παρεξηγημένη αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου. Είναι ευθύνη της Πολιτείας να βοηθήσει τον εκπαιδευτικό να παίρνει σωστές αποφάσεις με βάση το πραγματικό επίπεδο στο οποίο κινούνται οι μαθητές του, και όχι το εξιδανικευμένο, και επομένως ανύπαρκτο, στο οποίο παραπέμπουν τα παλαιά και εν μέρει τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα.

Η υπέρβαση της έννοιας του έθνους-κράτους, ως μια από τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης, θέτει σε νέα βάση προτεραιότητες και στόχους.

Τα σχολικά εγχειρίδια αποτελούσαν παλαιότερα το «Ευαγγέλιο» δασκάλων και μαθητών. Υπάρχουν πράγματι λόγοι που επιβεβαιώνουν την αναγκαιότητά τους, όπως ότι παρέχουν συγκεκριμένη ύλη με προδιαγεγραμμένους στόχους, οι οποίοι καθορίζονται στα Αναλυτικά Προγράμματα, και ότι εξοικονομείται χρόνος για τον καθηγητή, αφού το σχετικό υλικό είναι συγκεντρωμένο και κατά κανόνα αξιόπιστο. Το βασικό μειονέκτημά τους είναι ότι, με την ομοιογένεια που τα διακρίνει, δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες του κάθε μαθητή, ενώ ο καθηγητής μπαίνει στον πειρασμό να λειτουργεί ως διαμεσολαβητής της γνώσης, αντί να παρεμβαίνει με κριτικό πνεύμα και να διαφοροποιείται στα σημεία όπου κρίνει ο ίδιος αναγκαίο.

Για μια αποτελεσματικότερη διδασκαλία πρέπει να δοθεί έμφαση όχι στο φωνολογικό και μορφολογικό επίπεδο της γλώσσας, όπως γίνεται συχνά ακόμα και σήμερα, αλλά στις σημασιολογικές και τις πραγματολογικές διαστάσεις της, οι οποίες καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη της κριτικής σκέψης και την ποιότητα του λόγου των μαθητών.

Προσαρμογή στα νέα δεδομένα

Οι ραγδαίες εξελίξεις που επέφερε η παγκοσμιοποίηση με την υψηλή τεχνολογία και την ταχύτατη διάδοση των νέων επιστημονικών κατακτήσεων αποτυπώνονται σε μια σειρά νεολογισμών που δηλώνουν τη νέα πραγματικότητα. Η εκπαίδευση, κύρια αποστολή της οποίας είναι η μετάδοση γνώσεων, αξιών, δεξιοτήτων και ικανοτήτων σε μικρούς και μεγάλους, πρέπει να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις.

Από το Γλωσσάριο[2] του Ευρωπαϊκού Κέντρου Σύγχρονων Γλωσσών του Συμβουλίου της Ευρώπης, με έδρα το Γκρατς (Graz) της Αυστρίας, το οποίο «προωθεί τη γλωσσική υπεροχή στην εκπαίδευση», επιλέγω ορισμένους χαρακτηριστικούς νεολογισμούς, οι οποίοι επιβάλλεται να γίνουν κτήμα όλων των εκπαιδευτικών και κατ’ επέκταση των μαθητών.
– γλωσσική επίγνωση & γλωσσική ενημερότητα (αγγλ. language awareness): συνειδητή γνώση της φύσης και του ρόλου της γλώσσας ως κοινωνικού φαινομένου.
– διαπολιτισμική ικανότητα (intercultural competence): ικανότητα επικοινωνίας και αποτελεσματικής αλληλεπίδρασης με άτομα διαφορετικών λαών και πολιτισμών.
– επικοινωνιακή ενημερότητα (communicative awareness): ευαισθησία στη γλώσσα και τη χρήση της, δηλ. γνώση και κατανόηση των αρχών σύμφωνα με τις οποίες οργανώνονται και χρησιμοποιούνται οι γλωσσικές πράξεις.
– μεταγλωσσική επίγνωση (metalinguistic awareness): ικανότητα συνειδητού αναστοχασμού για τη φύση και τη χρήση της γλώσσας.
– μεταγνώση (αγγλ. metacognition, νεολογισμός του 1972): διαδικασία μέσω της οποίας το άτομο συνειδητοποιεί και ρυθμίζει τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται και μαθαίνει.
– πολύγλωσση εκπαίδευση (multilingual education): αποσκοπεί τόσο στην προώθηση της πολυγλωσσίας όσο και στην ένταξη μαθητών με διαφορετικό γλωσσικό υπόβαθρο στο ενιαίο εκπαιδευτικό σύστημα.[3]
– πολυτροπικότητα (multimodality, νεολογισμός του 1932): μορφή παρουσίασης κειμένου που περιλαμβάνει και συνδυάζει περισσότερους από έναν σημειωτικούς τρόπους. Η επικοινωνία είναι από τη φύση της πολυτροπική.
– ψηφιακή υπηκοότητα, ιθαγένεια, πολιτότητα, πολιτειότητα (digital citizenship): αναφέρεται στην υπεύθυνη χρήση της τεχνολογίας από οποιονδήποτε χρησιμοποιεί το διαδίκτυο και τις εφαρμογές του για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του ως πολίτης σε τοπικό, εθνικό και διεθνικό επίπεδο, έχοντας πάντοτε κατά νου δύο σημαντικές παραμέτρους, τη διά βίου μάθηση και την υπεράσπιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Οι μεγάλες αντιφάσεις, οι μονομέρειες και τα σύνδρομα

Όπως τόνισα πριν από πολλά χρόνια,[4] στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 σήμερα κρατών-μελών, με 80 περίπου επίσημες και ανεπίσημες γλώσσες, η διαπολιτισμική επικοινωνία βρίσκεται ακόμα σε εμβρυακό στάδιο και τα στερεότυπα εξακολουθούν να θέτουν διαχωριστικές γραμμές, οι οποίες έτσι κι αλλιώς ενισχύονται από τις μεγάλες διαφορές που χωρίζουν τα προνομιούχα και μη προνομιούχα κράτη, όπως, αντίστοιχα, τους πολίτες ενός και του αυτού κράτους. Ο πολύγλωσσος και πολυπολιτισμικός κοινωνικός ιστός έχει χαλαρώσει επικίνδυνα, καθώς διευρύνεται το χάσμα των ανισοτήτων σε όλα τα επίπεδα. Είναι καιρός να γίνει η απαραίτητη στροφή εκατόν ογδόντα μοιρών, ξεκινώντας από την εκπαίδευση, αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε κατάματα και με δραστικά μέτρα τη διαμορφωμένη νέα πραγματικότητα.

Η διαπολιτισμική επικοινωνία απαιτεί πρωτίστως ένα νέο επικοινωνιακό ήθος, το οποίο θα σέβεται το άτομο και θα στηρίζεται στον ανθρωπισμό και την ανθρωπιά.

Όταν στην ουσία επιβάλλεται σταδιακά ο μονόγλωσσος «πολιτισμός», όπως τον εκφράζει η αγγλοαμερικανική γλώσσα, η διαπολιτισμική επικοινωνία είναι επόμενο να οδηγηθεί σε συρρίκνωση. Η εσωτερική αντίφαση που χαρακτηρίζει την ευρωπαϊκή γλωσσική και πολιτιστική πολιτική είναι ότι, από το ένα μέρος, υποστηρίζει και εκθειάζει τις πολύγλωσσες και πολυπολιτισμικές κοινωνίες, και από το άλλο προωθεί στην πράξη στάσεις και τρόπους ζωής που ισοπεδώνουν λαούς και πολιτισμούς.

Τα ωφελιμιστικά πρότυπα με κύριο στόχο την αύξηση του κέρδους απαξιώνουν τον άνθρωπο, καθώς θεωρείται αναλώσιμο είδος, όπως δείχνουν τα φραστικά ονόματα εργατικό δυναμικό και ανθρώπινοι πόροι. Δεν είμαστε αριθμοί, όπως μας βλέπουν οι τεχνοκράτες των Βρυξελλών. Παραμένουμε άνθρωποι, με όνειρα, οράματα, ευαισθησίες, αισθήματα και συναισθήματα. Η διαπολιτισμική επικοινωνία απαιτεί πρωτίστως ένα νέο επικοινωνιακό ήθος, το οποίο θα σέβεται το άτομο και θα στηρίζεται στον ανθρωπισμό και την ανθρωπιά.

Η μονομερής έμφαση που έχει δοθεί στην πληροφορία δημιούργησε στις Η.Π.Α., και σε άλλες χώρες με υψηλή τεχνολογία, το λεγόμενο Σύνδρομο συμπεριφοράς τύπου Α (Type-A Behavior syndrome, νεολογισμός του 1974), το οποίο συνδέεται στενά με τις καρδιοπάθειες και το στρες. Το σύνδρομο αυτό οφείλεται στην αγωνιώδη προσπάθεια των ατόμων να ποσοτικοποιήσουν την απόδοσή τους, να αυξήσουν την παραγωγικότητα της επιχείρησης στην οποία εργάζονται, σε βάρος του ελεύθερου χρόνου τους και της καλλιέργειας των ανθρώπινων και συγγενικών σχέσεων. Είναι ήδη ορατές οι πρώτες αντιδράσεις μπροστά στον κίνδυνο περιθωριοποίησης του ανθρώπου από τον ίδιο τον άνθρωπο και επικράτησης ενός στυγνού εξορθολογισμού.

Η πολυσυζητημένη τεχνητή νοημοσύνη (αγγλ. artificial intelligence, νεολογισμός του 1955), την οποία βλέπει με επιφύλαξη πολύς κόσμος, επιβάλλεται να έχει, όσο γίνεται, ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα, διαφορετικά θα οδηγήσει σε απρόβλεπτες καταστάσεις.

(Ευχαριστώ από καρδιάς τον Σύνδεσμο Φιλολόγων Λευκάδας και την Περιφερειακή Ενότητα Λευκάδας για τη διοργάνωση της εξαιρετικής αυτής Ημερίδας προς τιμήν μου.[5] Ιδιαίτερες ευχαριστίες απευθύνω στην Πρόεδρο κυρία Βιβή Κοψιδά-Βρεττού,[6] τον Σπύρο Βρεττό και τον Κοσμά Κοψάρη, που με τις βαθυστόχαστες εισηγήσεις τους έδειξαν ότι έχουν εντρυφήσει στο ερευνητικό μου έργο, καθώς έφεραν στην επιφάνεια πράγματα που ο ίδιος δεν είχα συνειδητοποιήσει. Η Βιβή και ο Σπύρος με συγκίνησαν βαθύτατα, γιατί έδειξαν ασυνήθιστη γενναιοδωρία σε μένα και το έργο μου. Η τιμή που μου επιφύλαξαν αποκτά βαρύνουσα σημασία για δύο λόγους: Στα 55 χρόνια του επιστημονικού μου βίου είναι η πρώτη φορά που με τιμά Σύνδεσμος, Ένωση ή Εταιρεία Φιλολόγων, οι δικοί μου δηλαδή άνθρωποι, η οικογένεια στην οποία ανήκω. Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο νιώθω συγκινημένος και αμήχανος είναι ότι με τιμούν άνθρωποι στους οποίους δεν έχω προσφέρει απολύτως τίποτα, ούτε έγραψα έστω μια βιβλιοκρισία για ένα από τα πολλά και σπουδαία επιστημονικά και λογοτεχνικά τους έργα. Η αναγόρευσή μου σε επίτιμο μέλος του Συνδέσμου Φιλολόγων Λευκάδας αποτελεί απτό δείγμα των αγνών προθέσεων των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, της ανιδιοτέλειας και της έμπρακτης αγάπης τους για την ελληνική γλώσσα, την οποία διδάσκουν και καλλιεργούν σεμνά και αθόρυβα. Ο τίτλος της πιο πρόσφατης εξαίρετης ποιητικής συλλογής της Βιβής Κοψιδά-Βρεττού Η αλαφροΐσκιωτη καρέκλα [Αθήνα 2023: Εκδόσεις Βακχικόν] παραπέμπει ιδιοφυώς τόσο στο καύχημα της Λευκάδας και της Ελλάδας ολόκληρης, στον οικουμενικό ποιητή Άγγελο Σικελιανό, όσο και στον εθνικό μας ποιητή Διονύσιο Σολωμό. Το βασανιστικό ερώτημα της ποιήτριας: Ξέρετε, αλήθεια, πόσο στοιχίζει μια νίκη στην πράξη της γραφής και πόσα θυσιάζονται μέχρι να την κερδίσεις; αποτυπώνει την τελειοθηρία του αληθινού ποιητή, που ισοδυναμεί με την αγωνία θανάτου. Ο Σπύρος Βρεττός έδειξε από τα πρώτα βήματα της επιστημονικής του σταδιοδρομίας την πρωτοτυπία της σκέψης του και την αγάπη του στη γενέτειρα. Η διδακτορική του διατριβή Οι λαϊκοί ποιητές της Λευκάδας (1900-1985) ως κοινωνικό φαινόμενο άφησε εποχή.[7] Στο μυθιστόρημα Αγωνία επιβίωσης δείχνει με προφητικό τρόπο τα αδιέξοδα του σύγχρονου κόσμου.[8] Το 1996 οργάνωσε στη Λευκάδα το πρωτοποριακό συνέδριο «Κριτική σκέψη και εκπαίδευση» έχοντας συνειδητοποιήσει όσο λίγοι την αναγκαιότητα βελτίωσης της ποιότητας της εκπαίδευσης. Δέχτηκα με χαρά την πρόσκλησή του να αναπτύξω το θέμα «Γλωσσική διδασκαλία και κριτική σκέψη».[9])

[Ο Χριστόφορος Χαραλαμπάκης είναι τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και ομότιμος καθηγητής γλωσσολογίας του ΕΚΠΑ.]

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Με το ζήτημα αυτό έχω ασχοληθεί στη μελέτη «Η ελληνική γλώσσα στην κοινωνία της παγκοσμιοποίησης και της τεχνοκρατίας. Ο ρόλος του σχολείου», στον τόμο: Μιχ. Κασσωτάκης (επιστημονική επιμέλεια), Παιδεία. Προκλήσεις της εποχής μας και μελλοντικές εξελίξεις. Επιστημονική Διημερίδα της Ιονίου Σχολής, 8-9 Δεκεμβρίου 2008, Αθήνα 2010: Εκδόσεις Γρηγόρη, σσ. 138-150. Για την ευρωπαϊκή γλωσσική πολιτική βλ. τις εργασίες μου: «Παράγοντες διαμόρφωσης της γλωσσικής πολιτικής στην Ευρώπη», Γλωσσικός περίπλους. Μελέτες αφιερωμένες στη Δήμητρα Θεοφανοπούλου-Κοντού, Αθήνα 2007: Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, σσ. 377-386. «Η γλωσσική πολιτική στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Θέσεις και αντιθέσεις», στον τόμο: Ulrich Moennig (Hg.), «... Ως αθύρματα παίδας». Festschrift für Hans Eideneier, Berlin: Edition Romiosini, pp. 481-491.
[2] https://www.ecml.at/Resources/ECMLglossaries/tabid/5484/language/en-GB/Default.aspx
[3] Κατά την πρώτη ευρωπαϊκή σύσκεψη για την πολυγλωσσία, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι στις 24 & 25 Νοεμβρίου 2005, ιδρύθηκε το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για την Πολυγλωσσία, που αποτελεί «μια δομή αμοιβαίας διαχείρισης μεταξύ όλων των εταίρων της πολυγλωσσίας». Βλ. https://www.observatoireplurilinguisme.eu/images/Charte/Charteplurilinguisme_elV2.13.pdf
[4] «Διαπολιτισμική επικοινωνία και γλωσσικά στερεότυπα», Γλωσσολογία, 15, 2003 [2004], 129-173.
[5] Η Ημερίδα πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 4 Νοεμβρίου 2023 στην Αίθουσα συνεδριάσεων της Περιφερειακής Ενότητας Λευκάδας. Βλ. https://www.kolivas.de/archives/497829
[6] «Η “εφαρμοσμένη” διαλεκτική επιστήμης και “ποίησης” στο έργο του Χριστόφορου Χαραλαμπάκη», https://diastixo.gr/epikaira/apopseis/21873-efarmosmeni-dialektiki-epistimis-poiisis-haralampaki
[7] Υποβλήθηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και εγκρίθηκε το 1987. Βλ. το ομότιτλο καλαίσθητο βιβλίο, Αθήνα 1991: Εκδόσεις Καστανιώτη.
[8] Πρωτοεκδόθηκε το 1994. Βλ. 4η έκδοση, Αθήνα 2015: Εκδόσεις Γρηγόρη, σ. 164: «Έχομε πλέον μετακινηθεί πέρ’ από τη λογική δομή της σκέψης».
[9] Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Παιδαγωγικός λόγος, 3, 2000, 47-61.

Χριστόφορος Χαραλαμπάκης

https://diastixo.gr/epikaira/apopseis/22355-elliniki-glossa-se-sinthikes-pagkosmiopoihsis

https://diastixo.gr/ 

Αυγουστίνος Ρεμούνδος: συνέντευξη στον Γιώργο Φερμελετζή

 

Γιώργος Φερμελετζής

Ο Αυγουστίνος Ρεμούνδος είναι ηθοποιός και σκηνοθέτης. Γεννήθηκε στην Αθήνα. Αποφοίτησε από τη δραματική σχολή της Μ. Βογιατζή-Τράγκα τo 1995 και παρακολούθησε μαθήματα υποκριτικής και θεατρικής κίνησης για τέσσερα χρόνια με τη Νίκη Τριανταφυλλίδη. Είναι ιδρυτικό μέλος της εταιρείας θεατρικών παραγωγών «Μαντάμ Σαρδάμ», της κινηματογραφικής εταιρείας «Dekara Tsakisti Productions» και της θεατρικής ομάδας «Όνομα?». Ως ηθοποιός έχει παίξει σε περισσότερες από 50 παραστάσεις στο θέατρο και σε πολλές σειρές στην τηλεόραση. Έχει σκηνοθετήσει στο θέατρο τα έργα: Ο γιος μου Νικόλαος Μάντζαρος και Πόρτες της Χρύσας Σπηλιώτη, Lou Xsoun: Το ημερολόγιο ενός τρελού, Δουλειά με… χειροπέδες του Λάζαρου Μπίκα, Με κάρι και κύμινο του Rudra Alwar, Οι σιδεράδες του Μ. Νίκολιτς, Οι πρακτόρισσες του Γ. Καλαβριανού, Ο Κανίβαλος, η ανείπωτη ιστορία ενός οικονομικού δολοφόνου και Μήδεια του Δ. Ζουγκού, Οι συνένοχοι του Γκαίτε. Τρία σενάριά του έχουν γίνει ταινίες που έχουν διακριθεί σε διεθνή φεστιβάλ. Το 2008 στο 49ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης προτάθηκε για το βραβείο Α' Ανδρικού ρόλου στην ταινία Carousel του Σ. Τσαρουχά και το 2003 στις «Νύχτες πρεμιέρας» πήρε το Α’ βραβείο ανδρικού ρόλου στην ταινία Το πουλί  του Ν. Χάσκα. Η σκηνοθεσία του στο έργο Φωτιά και νερό της Χρύσας Σπηλιώτη, που παίζεται στο θέατρο Μικρό Γκλόρια, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.

Τι σας έκανε να ασχοληθείτε με το έργο Φωτιά και νερό της Χρύσας Σπηλιώτη;

Το έργο της Χρύσας Σπηλιώτη σήμερα είναι επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε. Τα σύνορα παγκοσμίως αλλάζουν και οι πόλεμοι εναντίων αμάχων και αθώων είναι τα καθημερινά πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Το Φωτιά και νερό, με κύριο άξονα τις σχέσεις Ανατολής και Δύσης, θίγει σύγχρονα ζητήματα, που μας απασχολούν. Η ιστορία, η πολιτική, η γεωγραφία, αλλά και οι παραδόσεις, τα θέματα της πίστης και τα παραμύθια των λαών είναι τα εργαλεία που χρησιμοποιεί η συγγραφέας, για να φτιάξει ένα έργο βαθιά υπαρξιακό.

Η Χρύσα Σπηλιώτη είχε γράψει αυτό το έργο όχι για τη διαφορετικότητα, αλλά για την ομοιότητα. Μιλάει μεταξύ άλλων για τη μετανάστευση και το χάσμα Ανατολής-Δύσης. Πόσο δύσκολο ήταν για εσάς να το αποδώσετε αυτό σκηνοθετικά;

Ήταν δύσκολο. Το Φωτιά και νερό είναι αποτέλεσμα μεγάλης έρευνας και μελέτης. Έπρεπε να συμβουλευτώ ανθρώπους που ξέρουν πολύ καλά την κουλτούρα της Ανατολής. Να έρθω σε επαφή με Άραβες και Πέρσες. Να βάλω τους ηθοποιούς στη διαδικασία να μάθουν στοιχειώδη αραβικά και ιρανικά. Προσπάθησα να καταλάβω και να μάθω τον πολιτισμό της Ανατολής, για να δώσω στον θεατή σε μιάμιση ώρα το μέγεθος του αραβικού πολιτισμού και τις αξίες της Περσίας. Κι όταν τελειώσει η παράσταση, να σκεφτεί πάνω σε πράγματα που λέχθηκαν ή έγιναν κατά τη διάρκεια του έργου και να διακρίνει τις ομοιότητες στις κουλτούρες μας. Η ευθύνη της σκηνοθεσίας ήταν μεγάλη, γιατί η ισορροπία σε όλο το εγχείρημα ήταν δύσκολη.

Οι τρεις ήρωες του έργου είναι μέλη του πολυφυλετικού μωσαϊκού κάθε ευρωπαϊκής πρωτεύουσας. Είμαστε εμείς και οι γείτονές μας.

Ο Δημήτρης Γεωργαλάς, ο Στέλιος Καλαθάς και η Έλενα Τυρέα υποδύονται τους τρεις χαρακτήρες του έργου. Ποιο είναι το κοινό στοιχείο που τους ενώνει;

Ο Δημήτρης Γεωργαλάς είναι ο Σαΐντ, δάσκαλος από το Ιράκ, άνεργος τώρα, που αναγκάζεται να μεταναστεύσει στην Ευρώπη ύστερα από ένα προσωπικό, τραγικό συμβάν. Η Έλενα Τυρέα είναι η Ιρανή νοσοκόμα Χαγιάτ, που και αυτή, μη έχοντας άλλη επιλογή, έφυγε παράνομα από τη χώρα της, γιατί καταδικάστηκε άδικα σε θάνατο, όπως χιλιάδες άλλες γυναίκες της Περσίας. Ο Σαΐντ δεν μπορεί να προσαρμοστεί σε αυτή την πόλη, που δυσκολεύεται να τους δεχτεί. Η Χαγιάτ, αντίθετα, έχει βρει δουλειά στο αντικείμενό της και συντηρεί το σπίτι τους. Παρά όμως τις πολιτισμικές και πολιτικές τους διαφορές, συγκατοικούν και έχουν ισορροπήσει σε μια κοινή αποδοχή της διαφορετικότητάς τους. Μέχρι να εισβάλει στον χώρο τους το τρίτο πρόσωπο. Ο «Ξένος» Στέλιος Καλαθάς, που μπαίνει άθελά του στο σπίτι τους. Είναι ένας τυπικός Ευρωπαίος, ανικανοποίητος από τη δουλειά του, την οικογένειά του, την ερωτική του ζωή, γεμάτος υπαρξιακά προβλήματα. Στον Ξένο, ο Σαΐντ προβάλλει όλη την αδικία που έχει υποστεί ο ίδιος, η χώρα του και γενικότερα η Ανατολή. Τον κρατάει όμηρο μια εβδομάδα, για να του διδάξει, με το ζόρι, σκάκι και αραβική ιστορία. Θέλει να του αποδείξει πόσο σημαντικός είναι ο αραβικός πολιτισμός. Και οι τρεις ήρωες του έργου είναι μέλη του πολυφυλετικού μωσαϊκού κάθε ευρωπαϊκής πρωτεύουσας. Είμαστε εμείς και οι γείτονές μας. Οι ζωές τους είναι οι όψεις της σύγχρονης ιστορικής πραγματικότητας. Τα χιλιάδες θύματα πολέμου, οι μετακινήσεις πληθυσμών, τα καραβάνια των προσφύγων συνυπάρχουν με τα υπαρξιακά μας, τα θέματα πίστης, τη θέση της γυναίκας σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία κ.λπ. Στο Φωτιά και νερό αναδεικνύεται η μοναχικότητα των ανθρώπων, το πόσο εγκλωβισμένοι νιώθουν, όταν αποχωρίζονται βίαια τον προηγούμενο τρόπο ζωής τους, αλλά και το κόλλημά τους στα στερεότυπα που έχουν διδαχτεί και αναπαράγουν.

Γιατί να έρθει να δει κάποιος αυτή την παράσταση;

Η παράσταση προκαλεί ερεθίσματα για συζήτηση. Το «δίκιο», το σωστό και το λάθος, αλλάζουν από σκηνή σε σκηνή. Ο θεατής, όποια πλευρά κι αν διαλέξει, θα προβληματιστεί και θέλω να πιστεύω ότι θα βγει απ’ την παράσταση πλουσιότερος. Αν γνωρίσουμε και κατανοήσουμε τους γείτονές μας και την κουλτούρα τους, θα ζήσουμε μαζί τους καλύτερα.

Τι έχετε κερδίσει από αυτούς τους ρόλους και με ποιον χαρακτήρα έχετε ταυτιστεί περισσότερο;

Ο ρόλος που με εκφράζει περισσότερο είναι η Περσίδα Χαγιάτ, γιατί αντιπροσωπεύει τη γυναίκα σήμερα, σε Ανατολή και Δύση. Σαφώς υπάρχουν διαφορές στη θέση της στην κοινωνία, αλλά ουσιαστικά δεν είναι ίση με τον άντρα πουθενά όπως θα έπρεπε. Σήμερα, στην Ευρώπη και στην Αμερική, οι περισσότερες ιδεολογικές συζητήσεις και μετατοπίσεις είναι γύρω από τον συντηρητισμό. Η ισλαμοφοβία έχει φτάσει σε πολύ ανησυχητικά επίπεδα. Αντί να κάνουμε βήματα προς τα μπρος γυρίζουμε πίσω, σε σκοτεινούς καιρούς. Παγιδευμένοι και οι τρεις ρόλοι στα παγιωμένα στερεότυπα με τα οποία έχουν μεγαλώσει, θίγουν τις διαφορές τους μέσα από σφοδρές συγκρούσεις, αδυνατώντας να ακούσουν ο ένας τον άλλον ουσιαστικά. Μελετώντας και παρατηρώντας τους ήρωες της παράστασης, νομίζω ότι έχω αναπτύξει περισσότερα επίπεδα ενσυναίσθησης. Μπήκα στη διαδικασία να δω την πλοκή από την οπτική γωνία όλων των χαρακτήρων του έργου και για άλλη μια φορά συνειδητοποίησα πόσο περιορισμένη αντίληψη έχω.

Μια ατάκα από το έργο που σας εκφράζει;

Όλη μας τη ζωή χτίζουμε μια ρουτίνα. Όταν χρειαστεί να αλλάξουμε κάτι ή να αποφασίσουμε για κάτι εκτός συνήθειας, φοβόμαστε ότι θα αλλάξει κι όλη η δομή της ζωής μας. Ο φόβος δεν μας δίνει την ευκαιρία να δημιουργήσουμε κάτι νέο, κάτι διαφορετικό. Η ατάκα του έργου που με εκφράζει είναι της Περσίδας Χαγιάτ, απ’ τις Χίλιες και μία νύχτες: «Άμα νικήσεις τον φόβο, θα κερδίσεις μια νέα ζωή...»

Ποια η δική σας σχέση με τη λογοτεχνία;

Διαβάζω σχεδόν τα πάντα. Πιο πολύ πεζογραφία, θέατρο και χρονογραφήματα. Λιγότερο ποίηση. Παρ’ όλα αυτά, θα χρησιμοποιήσω μια ρήση του Φερνάντο Πεσόα: «Η λογοτεχνία είναι ο πιο ευχάριστος τρόπος να αγνοείς τη ζωή».

Ποιο βιβλίο που έχετε διαβάσει πρόσφατα θα προτείνατε στους αναγνώστες μας;

Το Σκότωσε σαν τον Στίβεν Κινγκ  του Δημήτρη Μαμαλούκα είναι μια καλή επιλογή, αν σου αρέσει το αστυνομικό μυθιστόρημα. Χθες τελείωσα το θεατρικό έργο Η σημαία των Αθηνών του Ανδρέα Κεντζού. Ένα πολύ ωραίο, ρεαλιστικό κείμενο με στοιχεία παραλόγου. Υπάρχουν όμως και αγαπημένα μου βιβλία από παλιά, όπως το Ελίζαμπεθ Κοστέλο του Τζ. Μ. Κούτσι, Η καρδιά του σκότους του Τζ. Κόνραντ, Η Πάπισσα Ιωάννα του Εμμανουήλ Ροΐδη, Το Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη… σας παρακαλώ, σταματήστε με!

 

Περισσότερα για την παράσταση μπορείτε να δείτε εδώ.

Γιώργος Φερμελετζής, creative director του diastixo.gr

https://diastixo.gr/allestexnes/theatro/22354-augoustinos-sinentefxi-giorgo-fermeltzi

https://diastixo.gr/ 

Εορταστική συναυλία για την Ημέρα της Ευρώπης, 9 Μαΐου 2024, με έργα του μουσικοσυνθέτη Παναγιώτη Καρούσου

 

Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών (ΕΕΛ)

Πέμπτη 9 Μαΐου 2024 και ώρα 7.00 μ.μ.

        Γενναδίου 8 και Ακαδημίας (7ος όροφος), 106 78 Αθήνα

-Χαιρετίζει: Κώστας Καρούσος, Πρόεδρος ΕΕΛ.

 

Εορταστική συναυλία για την Ημέρα της Ευρώπης, 9 Μαΐου 2024,

με έργα του μουσικοσυνθέτη Παναγιώτη Καρούσου

 

Συμμετέχουν η Χορωδία «Ραψωδοί» και σολίστ του μουσικοσυνθέτη Παναγιώτη Καρούσου: Ρέα Βουδούρη, Ειρήνη Κώνστα, Νίνα Γιατρά, Γιάννος Κοτζιάς, Γιάννης Δάρρειος, Αργύρης Κοντονικολάου, Μαρία Κιόρογλου, Κωνσταντίνος Παπαλέξης. Χριστιάνα Μάνου (πιάνο). Συντονισμός: Ρέα Βουδούρη (σοπράνο). Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Παναγιώτης Καρούσος (συνθέτης)

 

Πρόγραμμα - Μελοποιημένη ποίηση:  

Παρθενών (Κωστής Παλαμάς), Καρυάτιδες (Ιωάννης Πολέμης), Εαρινή Συμφωνία (Γιάννης Ρίτσος), Κόρη των Αθηνών (Λόρδος Βύρων), Ω Φύση (Κώστας Καρούσος), Σ’ έναν παλιό Ναό (Μιλτιάδης Μαλακάσης), Η Μαγεμένη βρύση (Κώστας Κρυστάλλης), Σιωπή (Κωστής Παλαμάς),  Χορωδιακό «Η Ασπίδα του Αχιλλέα» και άρια της Ωραίας Ελένης από την όπερα «Ιλιάδα του Ομήρου» 

Την Ημέρα της Ευρώπης κάθε χρόνο στις 9 Μαΐου γιορτάζουμε την ειρήνη και την ενότητα στην Ευρώπη. Η ημερομηνία αυτή σηματοδοτεί την επέτειο της ιστορικής «Διακήρυξης Σουμάν», με την οποία ο Ρομπέρ Σουμάν διατύπωσε την πρότασή του για μια νέα μορφή πολιτικής συνεργασίας στην Ευρώπη, ικανή να κάνει τον πόλεμο μεταξύ των ευρωπαϊκών εθνών αδιανόητο. Η πρόταση του Ρομπέρ Σουμάν θεωρείται η απαρχή της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης.  

Η Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών (ΕΕΛ) ιδρύθηκε στις 19 Μαΐου 1934 με έδρα την Αθήνα και μέλη της επαγγελματίες συγγραφείς. Σκοπός και θέση της είναι «η παραγωγή πνευματικού και πολιτιστικού έργου ενώ παράλληλα αγωνίζεται για τα δικαιώματα των Ελλήνων λογοτεχνών του τόπου εν συνόλω».

Ο Παναγιώτης Καρούσος είναι ένας πολυσχιδής μουσικοσυνθέτης Αναγεννησιακού τύπου με τη μουσική του να έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο. Έγινε γνωστός μέσα από τις όπερες του (Προμηθέας Δεσμώτης, Τραχίνιες – Ολυμπιακή Φλόγα, Μέγας Αλέξανδρος), και πρόσφατα έκανε ένα άνοιγμα στο έντεχνο και λαϊκό τραγούδι μελοποιώντας μεγάλους Έλληνες και ξένους ποιητές. Πολλά ΜΜΕ έχουν αναφερθεί στο έργο του, ενώ ο ίδιος έχει βραβευτεί επανειλημμένως στην Ελλάδα και το εξωτερικό, για την προσφορά του στην τέχνη.

https://www.facebook.com/events/972316167759880   

Έργα του μουσικοσυνθέτη Παναγιώτη Καρούσου στο Athens Marriott Hotel

Έργα Π. Καρούσου για την Μελίνα Μερκούρη στο Athens Marriott Hotel
 Κυριακή, 21 Απριλίου 2024.

Έργα του μουσικοσυνθέτη Παναγιώτη Καρούσου στο Athens Marriott Hotel υπό την αιγίδα του Ομίλου για την UNESCO Πειραιώς.
Ο ΟΜΙΛΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ UNESCO ΠΕΙΡΑΙΩΣ & ΝΗΣΩΝ και ο διεθνής οργανισμός INTERNATIONAL ACTION ART διοργανώνουν ένα ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΓΛΥΠΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ με έργα του μουσικοσυνθέτη Παναγιώτη Καρούσου.
Χαιρετισμός: Ιωάννης Μαρωνίτης, πρόεδρος του Ομίλου για την UNESCO Πειραιώς & Νήσων
Χορωδία «Ραψωδοί» και σολίστ του μουσικοσυνθέτη Παναγιώτη Καρούσου: Ρέα Βουδούρη, Hlín Leifsdóttir, Νίνα Γιατρά, Αργύρης Κοντονικολάου, Γιάννης Δάρρειος.
Πιάνο: Χριστιάνα Μάνου
Πρόγραμμα:
Tο τραγούδι της Μελίνας
Κόρη των Αθηνών (Λόρδος Βύρων)
Σ’ έναν παλιό Ναό (Μιλτιάδης Μαλακάσης)
Μαρία Κάλλας της καρδιάς μας
Καρυάτιδες (Ιωάννης Πολέμης)
Παρθενώνας (Κωστής Παλαμάς)

https://www.facebook.com/events/1576976346419800

Βίκυ Στυλιανού - Ρεσιτάλ Πιάνου & δισκογραφική παρουσίαση μαζί με Άλκη Μπαλτά

 Το Σάββατο 27 Απριλίου στο Εράτειο Ωδείο θα πραγματοποιηθεί ένα σημαντικό πιανιστικό ρεσιτάλ από τη σολίστ Βίκυ Στυλιανού, το οποίο συνάμα θα αποτελεί και ανοιχτή δισκογραφική παρουσίαση του ομότιτλου άλμπουμ του καταξιωμένου συνθέτη και αρχιμουσικού Άλκη Μπαλτά, με τίτλο, "Ελλάδα" ("Greece", μία κυκλοφορία τής Subways Music).

Σάββατο 27 Απριλίου 2024
Ώρα 20:30
Εράτειο Ωδείο
Πατρόκλου 25, Βριλήσσια, τηλ. 2108033196, 2108043974
Είσοδος Ελεύθερη

Πρόγραμμα εκδήλωσης:
α) Πρόλογος από τον συνθέτη, Άλκη Μπαλτά.
β) Ρεσιτάλ Βίκυς Στυλιανού (διάρκεια περίπου 50΄).
γ) Κέρασμα και συζήτηση με τους παρευρισκόμενους.

Σημείωμα του συνθέτη Άλκη Μπαλτά στο ένθετο τού δίσκου:

"Η πρόθεσή μου ήταν να συνθέσω σύντομα πιανιστικά έργα, που το κάθε ένα ν’ αναφέρεται σε κάποια περιοχή της Ελλάδας. Πρόκειται για μια μουσική περιήγηση στην πατρίδα μου. Σε αυτό το μουσικό ταξίδι, εκτός από τη Μακεδονία, Θράκη, Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα, Ήπειρο, Πελοπόννησο, Επτάνησα, Κρήτη και νησιά του Αιγαίου (Δωδεκάνησα, Κυκλάδες, Σποράδες, νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου και του Αργοσαρωνικού), συμπεριέλαβα την Κύπρο και τις χαμένες πατρίδες του Πόντου και της Μικράς Ασίας.
Η αναφορά σε κάθε μια από τις παραπάνω δεκαέξι περιοχές γίνεται με τη χρήση δημοτικών παραδοσιακών μελωδιών. Τις μελωδίες των λαϊκών αυτών σκοπών μερικές φορές τις αναπτύσσω με πολύ ελεύθερο τρόπο. Σκοπός μου δεν ήταν η
σύνθεση μικρών φολκλορικών έργων, αλλά η δημιουργία δεξιοτεχνικά απαιτητικών πιανιστικών κομματιών που να θυμίζουν την πατρίδα μου, την Ελλάδα."

Εράτειο Ωδείο

https://www.facebook.com/events/760297562860066/

Cosmos: Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία της ΕΡΤ

 Tο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), η Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα και η Χορωδία της ΕΡΤ υπό τη διεύθυνση του Μιχάλη Οικονόμου, παρουσιάζουν το αριστουργηματικό Ρέκβιεμ του Μότσαρτ, πλαισιωμένο από μερικά από τα πλέον κατανυκτικά έργα της παγκόσμιας μουσικής φιλολογίας.

Αναλυτικά το πρόγραμμα:

J. Cage: 4’33’’
G. Mahler: Adagietto from Symphony no.5
H. Purcell / D. Mitropoulos: Death of Dido (original and transcription)
R. Wagner: Prelude to Tristan and Isolde
W. A. Mozart: Requiem

Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα ΕΡΤ
Μικτή Χορωδία ΕΡΤ
Βάσια Αλάτη, σοπράνο
Νεφέλη Κωτσέλη, μέτζο σοπράνο
Γιάννης Χριστόπουλος, τενόρος
Τάσος Αποστόλου, μπάσος
Μιχάλης Παπαπέτρου, διεύθυνση χορωδίας

Μουσική διεύθυνση: Μιχάλης Οικονόμου

Δευτέρα 29/04, 20.30
Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος

Εισιτήρια:
Ζώνη Α - γενική είσοδος €15
Ζώνη Β - γενική είσοδος €10, μειωμένο €5

Προπώληση εισιτηρίων: https://www.ticketservices.gr/.../cosmos-ert-national.../...

Η εκδήλωση πραγματοποιείται χάρη στη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ). 

 Stavros Niarchos Foundation Cultural Center

Λεωφ. Συγγρού 364, 17674 Kallithéa, Greece

Tickets

www.ticketservices.gr/event/cosmos-ert-national-symphony-orchestra-and-choir-snfcc

https://www.facebook.com/events/410891068361406/