NIKOS VELMOS (1890-1930) Drawings

 

Νίκος Βέλμος (1890-1930)

Σχέδια

Επιμέλεια: Γαλήνη Νόττι

Εγκαίνια: Κυριακή 29 Ιανουαρίου, 12—4 μμ
Διάρκεια: 29 Ιανουαρίου—12 Μαρτίου 2023
Ώρες λειτουργίας: Τετάρτη 4—8, Σάββατο 12—4, και κατόπιν συνεννόησης

Ο Νίκος Βέλμος (1890-1930, Πλάκα, Αθήνα), ψευδώνυμο του Νίκου Βογιατζάκη, ήταν αυτοδίδακτος καλλιτέχνης με πολυσχιδή δράση, με κριτική, ανατρεπτική και κοινωνικά ευαίσθητη προσέγγιση στην πολιτική και την τέχνη. Ασχολήθηκε με το θέατρο –ως ηθοποιός, διασκευαστής κειμένων και μελετητής– με τη λογοτεχνία και τη ζωγραφική. Από το 1926 άρχισε να εκδίδει μόνος του το περιοδικό Φραγκέλιο στο οποίο, με τα κείμενά του, κατέκρινε την υποκρισία και το κατεστημένο της εποχής του ενώ συγχρόνως περιλάμβανε λογοτεχνικά κείμενα δικά του ή άλλων αξιόλογων ποιητών και συγγραφέων. Πέρα από την κύρια έκδοση, το 1927 άρχισε να εκδίδει και τα Φύλλα Τέχνης του Φραγκέλιου, τα οποία ήταν μονογραφίες Ελλήνων και διεθνών καλλιτεχνών όπως ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, ο Μπετόβεν, ο Γιαννούλης Χαλεπάς μεταξύ άλλων ή θεματικές εκδόσεις όπως για τους «ασπούδαχτους καλλιτέχνες». Η έκδοση του Φραγκέλιου διήρκεσε μέχρι το 1929.

Παράλληλα, το 1927 άνοιξε έναν χώρο τέχνης στο ισόγειο του σπιτιού του, στην οδό Νικοδήμου 21 στην Πλάκα, τον οποίο ονόμασε «Άσυλον Τέχνης». Στο Άσυλο Τέχνης ο Νίκος Βέλμος οργάνωσε εκθέσεις γνωστών καλλιτεχνών όπως του Γιαννούλη Χαλεπά και του Δημήτρη Γαλάνη, εκπαιδευτικές εκθέσεις όπως του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου με έντυπες αναπαραγωγές έργων και αντίγραφα που δημιούργησαν γνωστοί Έλληνες καλλιτέχνες, καθώς και εκθέσεις ασπούδαχτων καλλιτεχνών όπως ο ίδιος. Εκεί εξέθεσε πρώτη φορά ο Γιάννης Τσαρούχης. Οι εκθέσεις των ασπούδαχτων, εκτός από το ότι είχαν ως σκοπό την ανάδειξη σπουδαίων και ίσως παραγνωρισμένων καλλιτεχνών, στρέφονταν και ενάντια στον ακαδημαϊσμό της εποχής. Το Άσυλο Τέχνης και το Φραγκέλιο ήταν ιδιαίτερα σημαντικά για την καλλιτεχνική ζωή της Αθήνας εκείνη την περίοδο. Στο Άσυλο Τέχνης εκτός από εκθέσεις διοργανώνονταν συζητήσεις για καλλιτεχνικά και κοινωνικοπολιτικά θέματα. Συγκεντρώνονταν εκεί εξέχουσες προσωπικότητες των τεχνών, όπως ο Στρατής Δούκας, ο Φώτης Κόντογλου, ο Σπύρος Παπαλουκάς, ο Αγήνωρ Αστεριάδης, ο Τζούλιο Καΐμη, ο Δημήτρης Πικιώνης, που συγκροτούσαν την πρωτοπορία της εποχής η οποία προετοίμασε το έδαφος για την επερχόμενη γενιά του ’30.

Σχετικά με τη ζωγραφική του Νίκου Βέλμου, πολλά από τα σχέδιά του είναι εικονογραφήσεις για το Φραγκέλιο. Ζωγράφιζε τα κοντινά του πρόσωπα, τους φίλους του –πολλοί από τους οποίους ήταν και οι διανοούμενοι της εποχής– τους απλούς ανθρώπους, τους φτωχούς και τους περιθωριακούς που ένιωθε τις αντιξοότητες της ζωής τους. Ζωγράφιζε επίσης τοπία, δέντρα, ζώα, διακοσμητικά μοτίβα, σκηνικά, θεατρικές σκηνές, αγίους.

Τα σχέδια του Νίκου Βέλμου αποτυπώνουν την εποχή τους, την Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, όμως είναι τόσο ιστορικά, όσο και σύγχρονα. Εκφράζουν τη βαθιά σύνδεσή του με τους ανθρώπους και τη ζωή, τις ανατρεπτικές του ιδέες και την οπτική του για την τέχνη. Η προσέγγισή του για την τέχνη, την πολιτική και τη ζωή ήταν συνολική. Δεν διαχώριζε τις τέχνες. Η τέχνη και η ζωή ήταν αλληλένδετες για εκείνον. «Η τέχνη βγαίνει από την εμπειρία της ζωής» γράφει σε κείμενό του για τον ηθοποιό, σκηνοθέτη και δάσκαλό του, Θωμά Οικονόμου. Ο Βέλμος βασιζόταν στην αυτοοργάνωση και στους φίλους του, έπαιρνε τα πράγματα στα χέρια του και δημιουργούσε ένα πλαίσιο κι ένα δίκτυο για την ανάδειξη ανθρώπων και έργων που ενώ θεωρούσε αξιόλογα ήταν παραγκωνισμένα καθώς δεν έβρισκαν θέση κάπου αλλού. Ο ίδιος δεν αναζήτησε να αναγνωριστεί μέσα από τη δράση του αλλά ενδιαφερόταν για την υπεράσπιση των ιδεών του που συντάσσονταν με τους φτωχούς και αδύναμους ενάντια σε κάθε μορφή εξουσίας. Όλη του η ζωή, η δράση και η τέχνη ήταν μια μάχη, με διαφορετικά μέσα, για έναν πιο δίκαιο κόσμο.

Η παρούσα έκθεση περνάει από πολλά πρόσωπα και από πολλά μέρη, ταβέρνες, νεκροταφεία, το σπίτι του Ροδάκη στην Αίγινα, τον Πάνορμο της Τήνου όπου πήγε να βρει τον Χαλεπά, την Αθήνα, το Άγιο Όρος. Η δουλειά του Νίκου Βέλμου προσεγγίζεται περισσότερο ως σύγχρονη παρά ως ιστορική. Παρουσιάζεται στο Radio Athènes στην Πλάκα, κοντά στην οδό Νικοδήμου όπου βρισκόταν το Άσυλο Τέχνης και πραγματοποιείται χάρη στη στήριξη και εμπιστοσύνη της Σχολής Καλών και Παραστατικών Τεχνών Frances Rich του Deree – The American College of Greece και του Radio Athènes.

—Γαλήνη Νόττι
*

H έκθεση Νίκος Βέλμος (1890-1930). Σχέδια, σε επιμέλεια της Γαλήνης Νόττι παρουσιάζεται στο Radio Athènes σε συνεργασία με τη Σχολή Καλών και Παραστατικών Τεχνών Frances Rich του Deree – The American College of Greece. Πρόκειται για μια επιλογή σχεδίων του Νίκου Βέλμου από τη Συλλογή του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος. Η Συλλογή αριθμεί συνολικά 438 σχέδια του καλλιτέχνη σε δωρεά του συλλέκτη Τάκη Ευσταθίου. Είναι η πρώτη φορά που ένα μέρος των σχεδίων του Βέλμου παρουσιάζεται σε μία έκθεση 93 χρόνια μετά τον θάνατό του.

*
Η Γαλήνη Νόττι (γ. 1980) είναι επιμελήτρια που ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Ανάμεσα σε άλλα, το 2020 επιμελήθηκε την έκθεση Αγαλματάκια, ακούνητα, αμίλητα κι αγέλαστα σε δύο πλατείες κι ένα γήπεδο στην ευρύτερη περιοχή της Πλατείας Αμερικής και των Κάτω Πατησίων. Έχει επιμεληθεί ένα από τα “Top 10” του project Shadow Libraries: To UbuWeb στην Αθήνα στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, την έκθεση Survey στο πλαίσιο της Art-Athina 2017, την έκθεση (Im)material Gestures μαζί με μια ομάδα επιμελητών ως μέρος του project PIIGS_An Alternative Geography of Curating στο Fondazione Sandretto Re Rebaudengo στο Τορίνο, την έκθεση Overseas στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος και την έκθεση Πυροτεχνήματα εκτός εποχής – Ριβιέρα στο θερινό κινηματογράφο Ριβιέρα στα Εξάρχεια.

*

Η ACG Art Collection, δηλαδή η Συλλογή Έργων Τέχνης του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, αποτελεί οργανικό μέρος της εκπαιδευτικής αποστολής του Κολλεγίου και είναι αποτέλεσμα της επιμελούς υποστήριξης ανερχόμενων και καταξιωμένων καλλιτεχνών –η πλειοψηφία τους ελληνικής καταγωγής– δωρεών και κληροδοτημάτων. Πρόκειται για μια εκτενή Συλλογή καλών και διακοσμητικών τεχνών, που αποτελείται από περίπου 4.500 έργα τέχνης ποικίλων μέσων και αντικειμένων από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Η πλειοψηφία των έργων της Συλλογής εκτίθεται μόνιμα στους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους του Κολλεγίου. Κατά τη διάρκεια της ετήσιας έκθεσης που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του ετήσιου Arts Festival στην ACG Art Gallery, οι προσκεκλημένοι καλλιτέχνες και επιμελητές ενθαρρύνονται να εξερευνήσουν και να χρησιμοποιήσουν τη Συλλογή. Η Συλλογή είναι προσβάσιμη τόσο σε ακαδημαϊκούς ερευνητές, φοιτητές, επαγγελματίες τέχνης όσο και στο ευρύ κοινό και αποτελεί μια ερευνητική πλατφόρμα.
*
Ευχαριστίες στον Αριστείδη Αντoνά και την ΑΣΚΤ για την παραχώρηση μίας από τις προθήκες του Vitrines Project (2017) που είχαν σχεδιαστεί ειδικά για την Documenta 14, στο Σωκράτη Λούπα που μοιράστηκε τις γνώσεις του για το Νίκο Βέλμο, τον Διαμαντή Καράβολα, τον Τάκη Ευσταθίου, την Δρ. Κατερίνα Θωμά, την Έφη Χαλυβοπούλου, την Ιωάννα Παπαπαύλου, τη Νίκη Κλαδάκη, τη Ντέση Γρίβα.

//

NIKOS VELMOS (1890-1930)
DRAWINGS

Curated by Galini Notti

Opening: Sunday 29 January, 12 – 4 pm

29 January – 12 March 2023

Opening hours: Wednesday 4 – 8 pm, Saturday 12 – 4 pm and by appointment

Nikos Velmos (1890-1930, Athens, Greece), pseudonym of Nikos Voyatzakis, was a self-taught artist with a varied, critical and socially engaged approach to art and politics. He was involved in theater, literature and painting. In 1926 he started publishing Frangelio (The Scourge), a journal in which he criticized the hypocrisy and establishment of his time but also included literary writings of his own along with these of other noteworthy poets and writers. Apart from the main magazine, in 1927 Velmos published a supplement called Filla Technis (Art Papers) of Frangelio. These were monographs on Greek and international artists such as El Greco, Beethoven, Yiannoulis Chalepas, or thematic issues, dedicated for instance to self-taught artists. Frangelio was published until 1929.

In 1927 Velmos opened an art space on the ground floor of his house on 21 Nikodimou Street in Plaka, which he named Asylon Technis (Art Shelter). In Asylon Technis Velmos organized exhibitions of established artists such as Yiannoulis Chalepas and Dimitris Galanis, educational exhibitions as the one on El Greco with print reproductions and copies by renowned Greek artists, as well as exhibitions of self-taught artists like himself. Yiannis Tsarouchis first exhibited in Asylon Technis. The exhibitions of self-taught artists aimed not only at the recognition of important yet overlooked artists but also opposed the academicism of his era. Asylon Technis and Frangelio were particularly important for the art world of Athens at the time. In addition to the exhibitions in Asylon Technis conversations on artistic and sociopolitical issues were being organized. It became a hub for many prominent art personalities of this period, such as Stratis Doukas, Fotis Kontoglou, Spyros Papaloukas, Aghinor Asteriadis, Giulio Caimi, and Dimitris Pikionis – the avant-garde of that time which paved the way for the forthcoming generation of the 1930s.

Regarding the painting of Nikos Velmos, many of his drawings are illustrations for Frangelio. He painted the people close to him, his friends, everyday people, the poor and the outcasts whose hardships he could feel. He also painted landscapes, trees, animals, decorative patterns, set designs, theatrical scenes, saints.

The drawings of Nikos Velmos depict their epoch, Greece after the Asia Minor Catastrophe, but they are both historical and contemporary. They express his deep connection with people and life, his subversive ideas and point of view on art. He approached art, politics and life as a whole. He didn’t distinguish between the arts. Art and life were interrelated for him. He wrote, “Art comes from the experience of life” in a text about his teacher, actor, and theater director Thomas Economou. He relied on self-organization and his friends, he was hands-on, and he created a framework and a network for the recognition of people and works he considered noteworthy but marginal. He didn’t seek to gain renown through his actions but was interested in defending his ideas against all forms of power, standing by the side of the poor and weak. All his life, action and art were a battle fought with different means, for a fairer world.

The current exhibition comprises drawings of many different people and places, taverns, graveyards, the house of Rodakis in Aegina, Panormos in Tinos where he went to meet Chalepas, Athens, Mount Athos. It approaches the work of Nikos Velmos as contemporary work. It is presented at Radio Athènes in Plaka, near Nikodimou Street, where Asylon Technis used to be, and is happening thanks to the support and trust of the Frances Rich School of Fine and Performing Arts at Deree - The American College of Greece and Radio Athènes.

– Galini Notti

*

The exhibition Nikos Velmos (1890-1930). Drawings curated by Galini Notti is being presented at Radio Athènes in collaboration with the Frances Rich School of Fine and Performing Arts at Deree - The American College of Greece. It presents a selection of Nikos Velmos’s drawings from The American College of Greece Art Collection, which includes 438 drawings donated by the collector Takis Efstathiou. It is the first time that part of Velmos’s drawings is being exhibited 93 years after his death.

*
Galini Notti (b. 1980) is a curator who lives and works in Athens, Greece. In 2020, she curated the show Statues that don’t move, don’t speak, don’t laugh in three public squares in Athens. She has also curated one of the “Top Tens” for the project Shadow Libraries: UbuWeb in Athens at Onassis Cultural Centre, the exhibition Survey in the context of Art-Athina 2017, co-curated the show (Im)material Gestures as part of the project PIIGS_An
Alternative Geography of Curating at Fondazione Sandretto Re Rebaudengo in Turin, curated the exhibition Overseas at The American College of Greece in Athens and the show Fireworks out of Season – Riviera at the Riviera open-air cinema in the Exarcheia neighborhood of Athens.

*

The American College of Greece Art Collection (ACG Art Collection), is an organic part of the educational mission of the College and is the result of diligent support of emerging and established artists – the majority of them of Greek origin – and of donations and bequests. It is an extensive collection of fine and decorative arts which numbers approximately 4,500 artworks of various media and objects from Antiquity to the present. The majority of the works of the collection are on permanent display in the interior and exterior spaces of the college premises. During the annual exhibition, which is held as part of the annual Arts Festival at the ACG Art Gallery, invited artists and curators are encouraged to explore and make use of the collection. The collection is accessible to academic researchers, students, art professionals and the general public, and serves as an educational and research platform.

*

Special tanks to Aristide Antonas and ASFA for lending us one of the dispalay cases from the Vitrines Project (2017) especially designed for Documenta 14; Socratis Loupas for sharing his knowledge on Nikos Velmos; Diamantis Karavolas; Dr. Katerina Thomas; Effie Halivopoulou; Ioanna Papapavlou; Niki Kladakis; Takis Efstathiou; and Dessy Griva.

Deree - The American College of Greece 

 Radio Athènes

https://www.facebook.com/events/888111282217943/