Το βιβλίο με τον τίτλο Ημερίδες 2018-2022 περιλαμβάνει τις εισηγήσεις τριών ημερίδων. Η πρώτη, «Η Σημασία της Κριτικής στο Θέατρο και τη Μουσική», πραγματοποιήθηκε στο Κτήριο «Κωστής Παλαμάς» του Πανεπιστημίου Αθηνών στις 26 Μαΐου 2018. Η δεύτερη, «Δραματοποιημένη Λογοτεχνία στη Σκηνή», στο θέατρο «Σταθμός» στις 10 Οκτωβρίου 2021. Η τρίτη, «Έλληνες Κριτικοί Μιλούν για τον Σαίξπηρ», στο θέατρο «Αλεξάνδρεια» στις 3 Δεκεμβρίου 2022 – ο συγκεκριμένος χώρος, το αστικό νεοκλασικό της οδού Σπάρτης αρ. 14, όπως μας ενημερώνει ο Γεώργιος Κύρκος-Τάγιας, γενικός γραμματέας της ΕΕΘΜΚ, ήταν το σπίτι του Μ. Καραγάτση, που ως θεατρικός κριτικός υπήρξε μέλος της Ενώσεως. Εκεί μέσα γυρίστηκαν σκηνές για την ελληνική ταινία Καταδρομή στο Αιγαίον (1946) με Χατζηαργύρη, Κατράκη, Κωνσταντάρα, Νέζερ, που σκηνοθέτησε ο ίδιος ο Καραγάτσης, εκεί έγραψε τα γνωστά μυθιστορήματά του Ο μεγάλος ύπνος και Κίτρινος φάκελος και το διήγημα «Το μπουρίνι», εκεί δέχτηκε μερικούς από τους μεγάλους συγγραφείς και καλλιτέχνες της γενιάς του.
Από τον Πρόλογο του Γ. Κύρκου-Τάγια και το εισαγωγικό σημείωμα που ο ίδιος έγραψε για την τρίτη ημερίδα, καθώς και από τον χαιρετισμό της εκπροσώπου του Υπουργείου Πολιτισμού Αθανασίας Παπαθανασίου, προκύπτει, μεταξύ πολλών άλλων, η σημαντικότητα των ημερίδων για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής δημιουργίας και της πολιτιστικής ζωής.
Εκτός από τον Πρόλογο, που μας ξεναγεί στα περιεχόμενα του τόμου αλλά και στη μακρόχρονη ιστορία της Ενώσεως, έχουμε το Πρόγραμμα της κάθε ημερίδας, τα κείμενα των εισηγήσεων, φωτογραφίες, επί μέρους στοιχεία των τριών ημερίδων και βιογραφικά σημειώματα. Η έκδοση αυτή είναι η πρώτη επίσημη έντυπη έκδοση της ΕΕΘΜΚ μετά τον επετειακό τόμο που είχε κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Δίφρος το 1981 για τον εορτασμό των 50 χρόνων της Ενώσεως, η οποία ιδρύθηκε το 1928 – πλησιάζει, δηλαδή, η εκατονταετία της.
Όπως πληροφορούμαστε, η παράδοση παρόμοιων ημερίδων είναι μακρά, καθώς ήδη από το 1934 η ΕΕΘΜΚ διοργάνωνε διαλέξεις. Η δραστηριότητα αυτή αναπτύχθηκε περισσότερο κατά τη μεταπολεμική περίοδο: το 1947, το Δ.Σ. του σωματείου αποφάσισε τη σύγκληση Πανελληνίου Συνεδρίου Κριτικής, στο οποίο θα έπαιρναν μέρος εκτός από θεατρικούς και μουσικούς κριτικούς, κριτικοί λογοτεχνίας και εικαστικών τεχνών. Ακροθιγώς αναφέρω τη συμμετοχή της ΕΕΘΜΚ σε διεθνή συνέδρια, συμπόσια, επιμορφωτικά σεμινάρια θεατρικής παιδείας, τελετές απονομής βραβείων, εκθέσεις, που το ιστορικό αυτό σωματείο οργάνωσε άλλοτε υπό την αιγίδα του κράτους, άλλοτε σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού ή τον Δήμο Αθηναίων, με ιδρύματα, καλλιτεχνικούς φορείς, πνευματικά σωματεία, το Ίδρυμα Ελληνισμού, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, τον Διεθνή Σύνδεσμο Θεατρικών Κριτικών κ.λπ.
Όσον αφορά το κυρίως μέρος του βιβλίου, έχουμε τις εισηγήσεις με τη σειρά που έγιναν και τους εισηγητές, όλοι τους μέλη της Ενώσεως εκτός από τρεις προσκεκλημένους ομιλητές (Δημόπουλος, Μουρκούση, Σκαρβέλης). Πρώτη Ημερίδα: Λέανδρος Πολενάκης, Ανθούλα Δανιήλ, Σοφία Θεοφάνους-Ματθαιουδάκη, Αλέξης Σπανίδης, Μάριον Χωρεάνθη, Κωνσταντίνος Μπούρας, Μαρία Μόσχου και Δημήτρης Κιουσόπουλος.
Δεύτερη: Λέανδρος Πολενάκης, Ανθούλα Δανιήλ, Καλλιόπη Ραπανάκη, Κώστας Ζήσης, Μαρία Μαρή, Αθανάσιος Βαβλίδας, Θάνος Μαντζάνας. Μαρία Μουρκούση, Δημήτρης Δημόπουλος και Κωνσταντίνος Μπούρας.
Τρίτη: Λέανδρος Πολενάκης, Κώστας Ζήσης, Ανθούλα Δανιήλ, Καλλιόπη Ραπανάκη, Νίκος Μπατσικανής, Κωνσταντίνος Μπούρας, Μαρία Μαρή, Αλέξανδρος-Ροδίων Σκαρβέλης, Σοφία Θεοφάνους-Ματθαιουδάκη και Θάνος Μαντζάνας.
Προκύπτει, μεταξύ πολλών άλλων, η σημαντικότητα των ημερίδων για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής δημιουργίας και της πολιτιστικής ζωής.
Επί της ουσίας. Ο πρόεδρος της Ενώσεως, Λέανδρος Πολενάκης, πάντοτε παρών, ακάματος, με πλήρη εξάρτυση και πλείστα εφόδια, μίλησε για τον λόγο και τη σωματικότητα, κύριο μέσο αντιμετώπισης της φθοράς, ειδικά σε περιόδους κρίσης (1η Ημερίδα). Με το παράδειγμα της «Γυναίκας της Ζάκυθος» μίλησε για τον παραμορφωτικό καθρέφτη των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» (2η) και μιλώντας για τον Σαίξπηρ (3η) άπλωσε την αφήγησή του σε εξαιρετικές βιογραφικές πληροφορίες, ιστορικές λεπτομέρειες, οδυνηρές περιπέτειες, φρικτές αποκαλύψεις, ανομολόγητα δράματα και άλλα πολύ σημαντικά, τα οποία συμβάλλουν σε μια ευρύτερη γνώση του μεγάλου βάρδου της ελισαβετιανής εποχής της Αγγλίας. Θα καταλήξει στο ότι εκείνο το αμλετικό «Να ζει κανείς ή να μη ζει» δεν εκπροσωπεί τον άνθρωπο της σκέψης, όπως λένε, αλλά τον άνθρωπο της αυτοκτονίας, λόγω της απελπισίας από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, πράγμα που τεκμηριώνεται και από το 66ο σονέτο: «Με όλα αυτά απόκαμα, δεν θέλω πια να ζήσω, μόνο που την αγάπη μου πεθαίνοντας θ’ αφήσω». Ωστόσο, αποτρέπει τον φίλο του, τον Οράτιο, από την αυτοκτονία και τον προτρέπει να ζήσει και να διηγηθεί την ιστορία του…
Η δεύτερη εισήγηση, στην οποία θα σταθώ με θαυμασμό επίσης, είναι αυτή της Σοφίας Ματθαιουδάκη, η οποία, λόγω της ιδιαίτερης, οικογενειακής σχέσης της με τη μουσική, θα μας ταξιδέψει από τον Σαίξπηρ στον Βέρντι με αφορμή τα τρία έργα του πρώτου που έγιναν όπερες από τον δεύτερο. Πρόκειται για τον Μάκβεθ, τον Οθέλλο και τον Φάλσταφ. Θα αναλύσει τα έργα, θα μας δώσει γοητευτικές λεπτομέρειες, θα στήσει το σκηνικό της αφήγησής της επιστημονικά και καλλιτεχνικά και θα ολοκληρώσει την εισήγησή της με το χορωδιακό Va pensiero, με το οποίο 200.000 άνθρωποι συνόδευσαν τον Βέρντι στην τελευταία του κατοικία το 1901.
Μεγάλη έκπληξη στις ημερίδες της Ενώσεως είναι πάντα ο Θάνος Μαντζάνας. Η μουσική του παιδεία, η ιδιαίτερη παρουσία του, η σύζευξη του κλασικού με το μοντέρνο, ο Σαίξπηρ, ο Μέντελσον και οι Stranglers, για παράδειγμα, γεφυρώνουν το χάσμα του χρόνου και ο καθένας με τον τρόπο του μας δίνει το δικό του Midnight Summer Dream, ενημερώνοντάς μας συγχρόνως για τα σονέτα ή άλλα έργα του Σαίξπηρ που χρησιμοποίησαν σύγχρονοι, μοντέρνοι και ξέφρενοι δημιουργοί. Περισσότερο από κάθε άλλον, ο Σαίξπηρ εμπνέει τους νέους για τη φρεσκάδα της γλώσσας του, την απλότητα και τη ζωντάνια της.
Τι να πει κανείς για τον Κωνσταντίνο Μπούρα, τον αδαμάντινο και χαλκέντερο, που διέτρεξε όλον τον Σαίξπηρ για να εντοπίσει το μεταφυσικό στοιχείο και να μας προειδοποιήσει: «Ας είμαστε ταπεινοί και συνετοί σε κάθε απόπειρα ερμηνείας… Τα αρχέτυπα δεν δέχονται μία και μοναδική ανάλυση».
Ζητώ συγγνώμην από όλους τους άλλους, που δεν χωράει αυτή η παρουσίαση. Ωστόσο, κάθε κείμενο έχει τη δική του ξεχωριστή μαγεία, χωρίς υπερβολές. Το βιβλίο διατίθεται από την ΕΕΘΜΚ (για να το αποκτήσετε, επικοινωνήστε στο greek.critics.union@gmail.com).
Ημερίδες 2018-2022
Ένωσις Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών (ΕΕΘΜΚ)
επιμέλεια: Γεώργιος Κύρκος-Τάγιας
ISBN 978-618-86754-0-7
Αθήνα 2023
Ανθούλα Δανιήλ, δρ Φιλολογίας, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας, μέλος της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών και μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.
https://diastixo.gr/kritikes/meletesdokimia/21401-imerides-2018-2022
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου