O Χατζιδάκις υπήρξε για μένα ο μεγάλος μου δάσκαλος. Βγήκα στο τραγούδι χάρη στον Μίμη Πλέσσα, όμως μια μέρα μου είπαν ότι ήθελε να με δει ο Μάνος, ο οποίος ήταν ήδη πολύ γνωστός. Ηταν μεγάλη τιμή και μεγάλη έκπληξη και πέραν της χαράς ένιωσα και φόβο. Τον συνάντησα στα γραφεία της Φίνος Φιλμ, ήταν καθισμένος στο πιάνο και άρχισε να μου παίζει μια μελωδία για να την τραγουδήσω. Μετά μου έδωσε και τα λόγια. Περάσαμε πολλή ώρα μαζί και στο τέλος είχε ένα τραγούδι, το οποίο το ηχογράφησε. Ηταν το «Πίσω από τις Τριανταφυλλιές».
Εγινε φίλος μου, ακόμη και κουμπάρος μου – με πάντρεψε με τον πρώτο μου σύζυγο, τον κιθαρίστα Γιώργο Πετσίλα – αλλά ήταν πιο πολύ κάτι σαν μεγάλος μου αδελφός. Μου έδινε συνεχώς οδηγίες. Είχε πάθος με τη μουσική. Εμοιαζε να φλέγεται όταν εξηγούσε πώς ήθελε να πεις μιας δημιουργία του. Αυτό ήταν και το πιο πολύτιμο μάθημα που πήρα από εκείνον· το να μην αρκούμαι ποτέ στη μετριότητα. Ηταν τελειομανής. Τον ενοχλούσε νομίζω που ο ίδιος δεν μπορούσε να τραγουδήσει επειδή δεν είχε καλή άρθρωση και ήταν πάρα πολύ απαιτητικός. Δεν θα σε άφηνε να σταματήσεις αν δεν είχες φτάσει στο αποτέλεσμα που ήθελε, voila.
Ο Μάνος έγραψε «Τα παιδιά του Πειραιά» νότα-νότα μαζί μου. Ημασταν στου «Φλόκα», το στέκι τότε της παρέας, και παραπονιόταν στον Γκάτσο ότι δεν μπορούσε να βρει ιδέες για ένα τραγούδι που χρωστούσε στον Ζυλ Ντασσέν για μία ταινία. Γύρισα στο σπίτι αρκετά μετά τα μεσάνυχτα, με είχε συνοδεύσει ο Γκάτσος, και δεν είχα καλά-καλά προλάβει να ανοίξω την πόρτα, όταν η μητέρα μου μού είπε ότι ο Χατζιδάκις τηλεφώνησε και ήθελε να πάω γρήγορα στο σπίτι του. Πήρα ένα ταξί και έτρεξα. Ως τότε χρησιμοποιούσα το λεωφορείο και το τραμ.
Ηταν πολύ νευρικός όταν τον βρήκα. Η κυρία Χατζιδάκι ήταν σχεδόν τρομοκρατημένη. Αρχισε να παίζει τις νότες καθισμένος στο σκαμπό στο πιάνο και μου ζήτησε να πω τις λέξεις: «Απ’ το παράθυρό μου στέλνω…». Λίγη ώρα αργότερα το τραγούδι ήταν έτοιμο. Τον έβλεπα όμως πολύ φορτισμένο συναισθηματικά από τη συγκίνηση της δημιουργίας. Γύρω στις 7 το πρωί ήρθαν η Μελίνα Μερκούρη και ο Ντασσέν, με τις πιζάμες, δεν θα την ξεχάσω ποτέ αυτή την εικόνα, για να το ακούσουν and the rest is history, που λέμε.
Αν υπάρχει ένα τραγούδι του που να με συγκινεί πιο πολύ σε σχέση με τα υπόλοιπα; Το «Χάρτινο το Φεγγαράκι» σε μουσική δική του και στίχους του Νίκου Γκάτσου. Εμφανιζόμουν θυμάμαι σε ένα κέντρο τότε και έκλεινα το πρόγραμμά μου με αυτό το κομμάτι. Ο Γκάτσος ένα βράδυ με πήρε παράμερα και μου είπε: «Ακουσε να σου πω, έχω την εντύπωση ότι δεν καταλαβαίνεις τι τραγουδάς». Και του λέω: «Γιατί, κύριε Γκάτσο; Το αγαπώ πάρα πολύ αυτό το τραγούδι και το τραγουδάω με τον δικό μου τον τρόπο. Αλλά θα προσπαθήσω κι άλλο». Ηξερα ότι με συνέκρινε με τη Μελίνα που το είχε πει με πολύ θεατρικό τρόπο στην παράσταση «Λεωφορείον ο Πόθος». Ηρθε και με άκουσε μερικές φορές ακόμη, μια νύχτα μάλιστα έφερε και τον Χατζιδάκι μαζί του και στο τέλος μου είπαν: «Εντάξει, το τραγούδι είναι πια δικό σου».
Ξέρετε, ο Μάνος στην αρχή δεν ήθελε καθόλου να πάω στο εξωτερικό. Το 1961 είχε γράψει τη μουσική για το γερμανικό ντοκιμαντέρ «Ελλάς, η Χώρα των Ονείρων», το soundtrack είχε μέσα πέντε τραγούδια που τα ερμήνευσα εγώ, το «Αθήνα», το «Πέλαγο είναι βαθύ», το «Τώρα που πας στην ξενιτιά» αλλά και το «Σαν σφυρίξεις τρεις φορές» που έμελλε να γίνει μία από τις μεγαλύτερες διεθνείς επιτυχίες όλης μου της καριέρας. Ακούγοντάς το οι γερμανοί παραγωγοί στα ελληνικά διαισθάνθηκαν τη δυναμική του και μου πρότειναν να το πω στα γερμανικά ως «Weisse Rosen aus Athen» («Τα λευκά ρόδα της Αθήνας»). Ο Μάνος ήταν πολύ αρνητικός, όμως εγώ βρήκα το σθένος και επέμεινα. Τελικά γνώρισε τεράστια επιτυχία στη Γερμανία, με πωλήσεις που ξεπέρασαν τα 1,5 εκατομμύρια αντίτυπα μέσα σε λίγες εβδομάδες και αποτέλεσε τον πρώτο χρυσό δίσκο που πήρα στη ζωή μου. Το ίδιο τραγούδι το είπα και στα γαλλικά αλλά και στα αγγλικά, ως «White Rose of Athens», ακόμα και στα κορεατικά. Με αυτό το τραγούδι μπορώ να πω πως ξεκίνησε η καριέρα μου εκτός Ελλάδας.
Από τα τέλη της δεκαετίας του ’80, το 1987 συγκεκριμένα, ξαναβρεθήκαμε καλλιτεχνικά. Κάναμε μαζί συναυλίες – στο Καλλιμάρμαρο πρώτα και στο Καστελλόριζο, στην Κόνιτσα και στην Καλαμάτα – αλλά και τον δίσκο «Οι Μύθοι μιας Γυναίκας» σε στίχους του Γκάτσου. Είχαμε μεγαλώσει, ζούσα ήδη για πολλά χρόνια μόνιμα στο εξωτερικό και όπως μπορείτε να φανταστείτε δεν είχαμε την ίδια σχέση όπως στα νεανικά μας χρόνια, όμως όποτε κι αν βρισκόμαστε με τον Μάνο για μένα ήταν θεός. Ο Χατζιδάκις ήταν άλλωστε πάντοτε δίπλα μου. Ξέρετε, δεν ήταν μόνο ο συνθέτης αυτών των τραγουδιών μου. Κάθε φορά που ανέβαινα στη σκηνή, ένιωθα ότι ήταν εκεί να με καθοδηγεί. Και όσο περνούν τα χρόνια, συνειδητοποιώ πως δεν τραγουδάω πια μόνο για μένα ή για το κοινό, αλλά και για εκείνον
*η συνέντευξη της Νάνας Μούσχουρη δόθηκε στον δημοσιογράφο Γιώργο Νάστο και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Το Βήμα" σε ειδικό αφιέρωμα για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Μάνου Χατζιδάκι και κυκλοφόρησε 19/10/2025. Nana Mouskouri
ToVima Yorgos Nastos
