Ο Δημήτρης Στεφανάκης γεννήθηκε το 1961. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Εμφανίστηκε στη λογοτεχνία το 2000 με το μυθιστόρημά του Φρούτα εποχής και έκτοτε έχουν κυκλοφορήσει άλλα οκτώ μυθιστορήματά του. Το μυθιστόρημά του Μέρες Αλεξάνδρειας (2007) μεταφράστηκε στα γαλλικά, τιμήθηκε με το Prix Méditerranée Étranger 2011 και στη συνέχεια μεταφράστηκε στα ισπανικά και στα αραβικά. Ο Δημήτρης Στεφανάκης έχει επίσης ασχοληθεί με τη μετάφραση και το 2011 τιμήθηκε με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη, ενώ την ίδια χρονιά ήταν υποψήφιος για το Prix du Livre Européen. Το 2014 αναγορεύτηκε από το γαλλικό κράτος Ιππότης του Τάγματος Γραμμάτων και Τεχνών για την προσφορά του στον λογοτεχνικό χώρο και τη συμβολή του στην ανάδειξη των γραμμάτων και των τεχνών στη Γαλλία και τον κόσμο. Το μυθιστόρημά του Μινώταυρος, που μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, ήταν η αφορμή για τη συνέντευξη που ακολουθεί.
Μινώταυρος, ο τίτλος του νέου σας μυθιστορήματος. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία του;
Αναζητούσα εξαρχής έναν τίτλο που θα στεκόταν σαν ομπρέλα πάνω από το βιβλίο μου, δηλώνοντας όχι μόνο τον τόπο, αλλά και τον λαβύρινθο της Ιστορίας μέσα στον οποίο συχνά χάνονται οι απλοί άνθρωποι. Να προσθέσω πως είναι η πρώτη φορά που βρίσκω τον τίτλο πριν ακόμα γράψω την πρώτη φράση του μυθιστορήματος.
Η ιστορία της Κρήτης, του τόπου καταγωγής σας, μέσα από μια οικογενειακή ιστορία μισού αιώνα. Τι σας οδήγησε στη συγγραφή του;
Οι τόποι αποδεικνύονται συχνά το πιο ισχυρό κίνητρο για να ξεκινήσει κανείς να γράφει ένα πολυσέλιδο μυθιστόρημα. Στο σπίτι μου άλλωστε άκουγα από μικρός το όνομα Κρήτη πασπαλισμένο με ηρωικές ιστορίες. Η μαγεία εκείνων των διηγήσεων φαίνεται πως δεν χάθηκε με τα χρόνια. Τώρα ήρθε η ώρα να γράψω ένα βιβλίο που περιέχει κι ένα μέρος από όλα αυτά.
Ο χρόνος δείχνει να σας απασχολεί σε όλα τα βιβλία σας. Θέλετε να σχολιάσετε;
Ο Άγιος Αυγουστίνος λέει για τον χρόνο: «Αν δεν με ρωτήσει κανείς, γνωρίζω. Αν έπρεπε να εξηγήσω σε κάποιον που ρωτάει τι είναι χρόνος, δεν γνωρίζω». Ο Καμί ξεκινά τον Ξένο του γράφοντας: «Σήμερα πέθανε η μαμά». Θα μπορούσε να είχε ξεκινήσει λέγοντας: «Η μαμά πέθανε σήμερα». Για να μην το κάνει, φαίνεται πως δίνει μια προτεραιότητα στον χρόνο, προτεραιότητα που πρέπει όλοι μας να δίνουμε όταν γράφουμε. Αν ο χρόνος δεν κυλούσε, δεν θα συνέβαινε τίποτε, κανένα γεγονός, καμιά μεταβολή και τότε δεν θα είχαμε να διηγηθούμε απολύτως τίποτε. Κατά τη γνώμη μου ο χρόνος είναι η έκτη αίσθηση, ακόμα και αν στον καθένα μας λειτουργεί διαφορετικά.
Εμπεριέχουν οι ήρωές σας ένα κομμάτι του εαυτού σας ή ανθρώπων της οικογένειάς σας;
Σίγουρα, κι αυτό συμβαίνει πάντοτε, πόσο μάλλον σε αυτό το μυθιστόρημα που έχει ως αφετηρία τις διηγήσεις του πατέρα μου. Όσο για τον εαυτό μου, θα απαντούσα με το μότο του Ναπολιτάνου ζωγράφου και ποιητή Φραντσέσκο Κλεμέντε: «Ένας άνθρωπος είναι πολλοί άνθρωποι».
Πόσο γοητευτική αλλά και πόσο επίπονη ήταν η συλλογή του ιστορικού υλικού;
Δεν είμαι σίγουρος ότι πρόκειται για μια γοητευτική διαδικασία, σίγουρα όμως είναι ιδιαίτερα επίπονη και κατά τη γνώμη μου άχαρη. Ο συγγραφέας είναι υποχρεωμένος να συλλέξει το πραγματολογικό υλικό έχοντας κατά νου ότι αυτό δεν του εξασφαλίζει τη συγγραφή του μυθιστορήματος. Αυτή είναι μόνο η αρχή. Η λογοτεχνία ξεκινά πέρα από το όποιο υλικό.
Κατά τη γνώμη μου ο χρόνος είναι η έκτη αίσθηση, ακόμα και αν στον καθένα μας λειτουργεί διαφορετικά.
Ποια ήταν τα συναισθήματά σας, όταν ο Μινώταυρος πήρε τον δρόμο της έκδοσης;
Η αλήθεια είναι ότι όσο γράφει κανείς, δεν καταλαβαίνει πού πατά και πού βρίσκεται. Μόνο όταν τελειώνει ένα βιβλίο και παίρνει τον δρόμο του, μπορείς να σφυγμομετρήσεις με ακρίβεια τον εαυτό σου. Πιστεύω πως αν είσαι ήρεμος, σημαίνει πως σέβεσαι το δημιούργημά σου και του αφήνεις τον απαραίτητο χώρο για να ταξιδέψει. Αλλά κι αυτό είναι συχνά και αποτέλεσμα όσων έχεις ήδη καταφέρει. Κακά τα ψέματα, ο ήρεμος και νηφάλιος άνθρωπος είναι ο χορτασμένος άνθρωπος.
Μιλήστε μας για το ευρηματικό εξώφυλλο. Γιατί το όνομα του συγγραφέα καταλήγει στον Μινώταυρο; Τι συμβολίζει;
Το εξώφυλλο το εμπνεύστηκε ο Γιώργος Παναρετάκης και δεν θα ήθελα ούτε θα μπορούσα να ερμηνεύσω τους συμβολισμούς του. Ζήτησα ένα «διαφορετικό» εξώφυλλο, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό. Όταν είδα το συγκεκριμένο, μου άρεσε πολύ. Άρεσε πολύ και στον εκδότη και στον επιμελητή της έκδοσης. Η ζωή είναι απλή, η λογοτεχνία είναι απλή, ας μη ζητάμε πάντοτε να αναλύουμε και να εξηγούμε το καθετί, γιατί κάπως έτσι χάνεται η μαγεία των πραγμάτων.
Τι θεωρείτε εξέλιξη σε έναν συγγραφέα;
Να διαβάζει συνεχώς, να στοχάζεται, να συνδυάζει στοιχεία από τη γνώση και τη σοφία του κόσμου, να δοκιμάζει, να απολαμβάνει και να μη φοβάται να πάει παρακάτω, έστω κι αν συχνά λαθεύει.
Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας εντυπωσίασε;
Στη γη είμαστε πρόσκαιρα υπέροχοι του Όσιαν Βουόνγκ από τις Εκδόσεις Gutenberg [μτφρ. Έφης Φρυδά]. Όχι τόσο γιατί ο νεαρός ποιητής και συγγραφέας είναι Αμερικανός βιετναμέζικης καταγωγής, οπότε επισυνάπτεται αμέσως ένα εξωτικό στοιχείο στο βιογραφικό του, που ελκύει όσο να ’ναι τον σύγχρονο αναγνώστη, αλλά γιατί η περίπτωσή του είναι ένα άκρως ενδεικτικό παράδειγμα της μετεξέλιξης του πολύπαθου είδους που εδώ και μερικούς αιώνες αποκαλούμε μυθιστόρημα.Δεν είναι ακόμα ώρα να κρίνουμε τον Βουόνγκ. Αν θα το καταφέρει, είναι κάτι που θα το διαπιστώσουμε σε δυο-τρεις δεκαετίες από τώρα.
Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Τη λογική, ειδικά όταν συνδυάζεται με ανάλογη αξιοπρέπεια. Αν πρυτάνευε η λογική, θα είχαμε αποφύγει πολλά δεινά ως μεμονωμένοι άνθρωποι αλλά και ως ανθρωπότητα.
Ήταν για εσάς η περίοδος του εγκλεισμού μας λόγω της πανδημίας γόνιμη αναγνωστικά και συγγραφικά;
Θα συνιστούσε τουλάχιστον αγνωμοσύνη να ισχυριστώ το αντίθετο. Στη συγγραφή αυτού του μυθιστορήματος αφιέρωσα έξι ολόκληρα χρόνια, αλλά νιώθω δικαιωμένος. Ο χρόνος είναι ο μεγαλύτερος σύμμαχος του συγγραφέα. Αν προσπαθήσεις να τον συμπιέσεις, συνήθως τιμωρείσαι. Όσο για την ανάγνωση, ποτέ δεν σταματά, μόνο που με τα χρόνια γίνεται κι αυτή συνδυαστική, απόδειξη ίσως ότι η ίδια η πείρα της ζωής είναι ένας ευτυχής συνδυασμός εμπειριών.
Και μετά τον Μινώταυρο; Ασχολείστε με τη συγγραφή του επόμενου βιβλίου σας;
Λέω πάντα πως νιώθω ήρεμος μόνο όταν ξέρω το επόμενο βιβλίο προτού ακόμα ξεκινήσω το προηγούμενο. Όταν έγραφα τις Ευτυχισμένες οικογένειες, είχα ήδη προαποφασίσει τον Μινώταυρο. Έτσι και τώρα, έχω κατασταλάξει από καιρό στην ιδέα του επόμενου μυθιστορήματος. Θα έλεγα μάλιστα ότι εδώ και τρία χρόνια έχω ήδη δουλέψει γι’ αυτό, συλλέγοντας το πραγματολογικό υλικό που θα χρησιμοποιήσω στη συνέχεια. Έχω αποφασίσει πως αυτή η δεκαετία θα κυλήσει με δύο ακόμα πολυσέλιδα μυθιστορήματα, αλλά βέβαια η ζωή έχει πάντα μεγαλύτερη φαντασία. Κάτι μπορεί να προκύψει πάντα και να ανατρέψει σχέδια και αποφάσεις. Να είμαστε καλά, να απολαμβάνουμε ειρήνη και υγεία και όλα τα άλλα θα γίνουν – και θα γίνουν στην ώρα τους.
Μινώταυρος
Δημήτρης Στεφανάκης
Μεταίχμιο
σ. 704
ISBN: 978-618-03-3510-1
Τιμή: 22,00€
Χαριτίνη Μαλισσόβα, εκπαιδευτικός και αρθρογράφος λογοτεχνίας στην εφημερίδα Θεσσαλία.
https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/20158-dimitris-stefanakis-2023
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου