ΟΥΤΟΣ ΕΚΕΙΝΟΣ (1909, δημοσιευμένο, ηλικία ποιητή 46 ετών)
Άγνωστος - ξένος μες στην Αντιόχεια - Εδεσσηνός
γράφει πολλά. Και τέλος πάντων, να, ο λίνος
ο τελευταίος έγινε. Με αυτόν ογδόντα τρία
ποιήματα εν όλω. Πλην τον ποιητή
κούρασε τόσο γράψιμο, τόση στιχοποιϊα,
και τόση έντασις σ' ελληνική φρασιολογία,
και τώρα τον βαραίνει πια το κάθε τι.-
Μια σκέψις όμως παρευθύς από την αθυμία
τον βγάζει - το εξαίσιον Ούτος Εκείνος,
που άλλοτε στον ύπνο του άκουσε ο Λουκιανός.
That's The Man (1909, published, 49 years old)
Unknown -a stranger in Antioch- the man from Edessa
writes and writes. And at last, there,
the final canto's done. That makes
eighty-three poems in all. But so much writing,
so much versifying, the intense strain
of phrasing in Greek, has worn the poet out,
and now everything has gone stale.
But a thought suddenly brings him out of his dejection:
the sublime "That's the man"
which Lucian once heard in his sleep.
ΤΙ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΠΕΙ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ;
Διαιρείται συμμετρικά σε τρεις στροφές 3-4-3 στίχων με ομοιοκαταληξίες αβγ, δγγδ, γβα. Ιστορικοφανές ποίημα.
Το μονοπάτι που οδηγεί έναν ποιητή στην καταξίωξη και στην ευρεία αποδοχή του έργου του από το αναγνωστικό κοινό, είναι μακρύ, δύσβατο και τις περισσότερες φορές, απροσπέλαστο. Διάσημοι ποιητές, μα και οι αφανείς, το διέσχισαν -και συνεχίζουν να το διασχίζουν- γνωρίζοντας πως τα αγαθά κόποις κτώνται και πως η προσπάθεια τους θα ανταμειφθεί εν τέλει, όταν φτάσουν στην Ιθάκη τους, στο τελειότερο ποίημα τους, στην ιδανική κατάληξη της Ποιητικής τους.
Ο μεγάλος μας Καβάφης μόχθησε πολύ, τα αρτιότερα ποιήματα του τα δημιούργησε όταν σχεδόν έκλεισε τα πενήντα χρόνια. Κάποιες φορές απογοητευόταν (θα δούμε παρακάτω τα συγγενικά ποιήματα), αλλά δε το έβαλε κάτω. Στα 1909 που δημοσιεύτηκε το άνωθι ποίημα, δεν ήταν ευρέως γνωστός, ήταν θα λέγαμε ένας ξένος μεσ' την Αλεξάνδρεια, -Έλληνας- που απλά έγραφε πολλά. Η πρώτη αναγνώριση -η πολυπόθητη- θα έρθει δύο χρόνια αργότερα, το 1911, έτος- σταθμός για την καβαφική ποίηση. Ίσως και να είχε κουραστεί από το πολύ το γράψιμο και την τόση ένταση σ' ελληνική φρασιολογία , αλλά η ενθάρρυνση που του δίνει μία σκέψη, το εξαίσιο Ούτος Εκείνος του σοφιστή Λουκιανού (120-192 μΧ), τον βγάζει από την αθυμία!
ΕΔΕΣΣΗΝΟΣ: Από την Έδεσσα της Μεσοποταμίας, φανταστικό πρόσωπο. Από τα 132 πΧ η Έδεσσα υπήρξε πρωτεύουσα της Οσροηνής (ανταπόκριση με ποίημα "Εν πόλει της Οσροηνής") και στα 116 μΧ καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους, με τον πληθυσμό της κυρίως Σημιτικό. Ο Εδεσσηνός αυτός λοιπόν, μας λέει πως είχε γράψει ογδόντα τρία ποιήματα με αυτόν τον τελευταίο λίνο (ήτοι ένα είδος ποιήματος σε μορφή ελεγείας αρχικώς, που αφορούσε τον πανάρχαιο μυθικό ποιητή Λίνο, σαν μοιρολόγι. Μεταγενέστερα ήταν σκοπός που έγραφαν πάνω ποιήματα οποιασδήποτε φύσεως). Ο ποιητής μας ταυτίζεται με τον Εδεσσηνό;
ΚΑΘΙΣΑ ΚΑΙ ... ΜΕΤΡΗΣΑ: Παραποιώντας ελαφρώς τους πρώτους στίχους γνωστού άσματος διασήμου αοιδού της ποπ σκηνής, κάθισα και... μέτρησα τα ποιήματα εν όλω του Καβάφη (κρυμμένα και δημοσιευμένα) μέχρι το 1909 που παρουσιάστηκε το " Ούτος Εκείνος" μέσω του περιοδικού Νέα Ζωή, το οποίο ειρήσθω εν παρόδω θα υπερασπιζόταν σθεναρά τον ποιητή μελλοντικά από τις πολλές επιθέσεις και επικρίσεις που θα δεχόταν για το πρωτοποριακό του γράψιμο, και το άθροισμα τους μας κάνει...ΟΓΔΟΝΤΑ ΤΡΙΑ!!! Το αξιοσημείωτο είναι πως το εν λόγω ποίημα πρωτογράφτηκε το 1898, αλλά δημοσιεύτηκε το 1909, όταν ο ποιητής συμπλήρωσε ογδόντα τρία ποιήματα δημιουργικού έργου! Βέβαια ο ίδιος σχολιάζοντας τον αριθμό "ογδόντα τρία" είπε -με την προσφιλή του μέθοδο να θολώνει πάντα τα νερά- «Τα ογδόντα τρία δύνασαι να τα κάμεις 93 ή 73 ή 103, ή 96, ή 70 ή 108 όπως σε βολεί. Αλλ' όχι ολιγώτερα από 70, διότι τότε πέφτουν λίγα.»
ΣΤΙΧΟΠΟΙΙΑ: Ο μεγάλος Αλεξανδρινός σχολιάζει: «Επίτηδες μετεχειρίσθην την λέξιν "στιχοποιία" διά να δείξω ότι δεν πρόκειται περί κανενός μεγάλου ποιητού (έναν μεγάλο ποιητή ποτέ δε μπορείς να τον πεις Στιχοποιόν). Γι αυτό έγραψα και "άγνωστος"... θέλω να περιγράψω έναν φιλόδοξον στιχουργόν, χωρίς όμως εξ άλλου απερίφραστα να αναφέρω περί αυτού τίποτε εξευτελιστικόν.»
ΑΝΤΙΟΧΕΙΑ: πρόκειται για την πρώτη εμφάνιση της Αντιόχειας στα καβαφικά ποιήματα. Παρατηρήστε όμως την διαφορά που εμφανίζεται εδώ με την σημασία που χρησιμοποιείται κατά κόρον στα ποιήματα μετά του 1920: εδώ ο Λουκιανός πηγή του ποιήματος κατάγεται από τη Συρία, επομένως η Αντιόχεια ως κέντρο της ελληνιστικής Συρίας ήταν ορθό να χρησιμοποιηθεί. Στα ποιήματα μετά του 1920, παρουσιάζεται η Αντιόχεια ως η περιώνυμη πόλη για τον ηδυπαθή της βίο, τη Σοφιστική της Σχολή, τη σχέση των κατοίκων με τον Ιουλιανό.
ΠΕΡΙ ΕΝΥΠΝΙΟΥ ΗΤΟΙ ΒΙΟΣ ΛΟΥΚΙΑΝΟΥ: Η πηγή του ποιήματος το έργο Περί του Ενυπνίου του μεγάλου Σύρου σοφιστή Λουκιανού, όπου αναφέρει ένα επεισόδιο από τα πρώτα χρόνια της εφηβείας του για να εξηγήσει πως διάλεξε το επάγγελμα του.
Η οικογένεια του με παράδοση στη γλυπτική τέχνη, παρακίνησε τον νεαρό Λουκιανό να γίνει κι αυτός γλύπτης, μάλιστα στάλθηκε στον θείο του να μάθει την τέχνη, όμως ο ίδιος δεν αισθανόταν την θέρμη των δικών του για την επιλογή αυτή, θα λέγαμε πως αντιμετώπιζε με απέχθεια μια τέτοια επαγγελματική προοπτική, αφού τον έλκυε η Σοφιστική καθώς και η Ρητορική Τέχνη.
Για να υπεραμυνθεί της επιλογής του αυτής, επινοεί ο Λουκιανός ένα όνειρο και μάλιστα για να το περιγράψει στο έργο του χρησιμοποιεί τα λόγια του Ομήρου:
«θειός μοι ενύπνιον ήλθεν όνειρος
αμβροσίην διά νύκτα.» (=θείο όνειρο ήρθε στον ύπνο μου
μέσα από την αθάνατη νύκτα).
Δυο γυναίκες τον έπιασαν από τα χέρια και τον τραβούσαν η κάθε μια προς τη μερια της: Η Γλυπτική Τέχνη και η Παιδεία! Πρώτα πήρε το λόγο η Γλυπτική Τέχνη-αγριωπή αντρογυναίκα με ταπεινό ντύσιμο- και για να τη διαλέξει του είπε πως σαν τέχνη συνδέεται με την οικογένεια του, πως με βρωμισμένα ρούχα όπως αυτή ξεκίνησε ο Φειδίας, ο Πολύκλειτος και άλλοι διάσημοι γλύπτες και πως αυτός στο τέλος θα δοξαστεί. Δεν απέφυγε στην ομιλία της τα πολλά γλωσσικά λάθη.
Ύστερα πήρε το λόγο η Παιδεία και του είπε πως αν επιλέξει την γλυπτική τέχνη θα γίνει ένας απλός λιθοξόος μέσα στο πλήθος άγνωστος, έχοντας βέβαια εξασφαλίσει τα προς το ζήν. Αν επιλέξει όμως εκείνη, θα στολίσει την ψυχή του με πολλά και όμορφα στολίδια όπως σωφροσύνη, δικαιοσύνη, ευσέβεια, πραότητα, επιείκεια, με τον έρωτα για τα ωραία. Και στο μέλλον θα γίνει ζηλευτός, με τέτοια χαρακτηριστικά που ο καθένας που θα τον βλέπει τυχαία στο δρόμο θα τον δείχνει με το δάχτυλο και θα λέει στον διπλανό του : ΟΥΤΟΣ ΕΚΕΙΝΟΣ (=αυτός που σου έλεγα).
Με παρόμοιο τρόπο πήρε δύναμη και ο μεγάλος ποιητής μας!
ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ: Όπως αναφέρει ο Σαρεγιάννης (Πηγή: Δημήτρης Ελευθεράκης-Εκδόσεις Πατάκη) ο Καβάφης χαρακτήρισε τον πρωταγωνιστή του ποιήματος ως "κάλπη" ποιητή, δηλαδή ψεύτικο, αφού η Τέχνη ήταν για εκείνον μονάχα ένας τρόπος για να φτάσει ψηλά. Φράσεις όπως "γράφει πολλά", "τέλος πάντων", "τόση στιχοποιία" συνηγορούν προς μία ειρωνική ανάγνωση του ποιήματος. Αν όμως διαβάσουμε με έμφαση το "ξένος" του πρώτου στίχου και το "εξαίσιον" της τελευταίας στροφής ίσως διακρίνουμε έναν ανεπαίσθητο σπαρακτικό τόνο.
Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΑΤΑΞΙΩΣΗ-ΣΥΓΓΕΝΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ:
Στο πρώιμο αποκηρυγμένο ποίημα του 1886 "Ο ποιητής και η Μούσα" συναντάμε παρόμοιο σκηνικό, τον νεαρό απογοητευμένο ποιητή για την ποιητική του αδυναμία να τον ενθαρρύνει η Μούσα :
«Του θείου είσαι λειτουργός. Σοι έδωκε τον κλήρον
του κάλλους και του έαρος. Μελίρρυτος αυδή
ρέει από τα χείλη σου, και θησαυρείον μύρων
είσαι - χρυσή υπόσχεσις και άνωθεν φωνή.»
Επίσης στο δημοσιευμένο ποίημα του 1899, το εξαιρετικό "Πρώτο Σκαλί":
«Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει
νάσαι υπερήφανος κ' ευτυχισμένος.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.
Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο
πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει.
Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο
πρέπει με το δικαίωμά σου νάσαι
πολίτης εις των ιδεών την πόλι..»
Mα και στην αγαπημένη "Σατραπεία":
«Άλλα ζητεί η ψυχή σου, γι' άλλα κλαίει·
τον έπαινο του Δήμου και των Σοφιστών,
τα δύσκολα και τ' ανεκτίμητα Εύγε·»
ΤΟ ΕΥΤΥΧΕΣ ΕΤΟΣ 1909: Από το 1907 μένει στο διαμέρισμα της οδούς Λέψιους 10, το οποίο αποτελεί και το καλλιτεχνικό του εργαστήριο μέχρι το θάνατο του. («Πού θα μπορούσα να ζήσω καλύτερα; Κάτω από μένα ο οίκος ανοχής θεραπεύει τις ανάγκες της σάρκας. Κι εκεί είναι η εκκλησία όπου συγχωριούνται οι αμαρτίες. Και παρακάτω το νοσοκομείο όπου πεθαίνουμε.»).
Το 1909 συγγράφει τη Γενεαλογία του, που την ολοκληρώνει το 1911. Διάλεξη του Π. Πετρίδη στην Αλεξάνδρεια για τον μεγάλο Αλεξανδρινό.
ΠΗΓΕΣ: ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΒΑΦΗ, ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Γ.Π. ΣΑΒΒΙΔΗ
ΑΠΑΝΤΑ ΠΟΙΗΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΥΨΙΛΟΝ/ΒΙΒΛΙΑ
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΝΥΠΝΙΟΥ ΛΟΥΚΙΑΝΟΥ ΑΠΑΝΤΑ ΤΟΜΟΣ 1, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΚΤΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου