Η Ντόρα Θεοδωροπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι αρχιτέκτων μηχανικός, απόφοιτος του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Α.Π.Θ. Συνέχισε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο Ε.Μ.Π. και το 2017 αναγορεύτηκε διδάκτωρ της Σχολής Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π. Έχει συνεργαστεί με αρχιτεκτονικά γραφεία στην Αθήνα και τη Ρώμη για την υλοποίηση ιδιωτικών και δημόσιων έργων και έχει λάβει μέρος, κερδίζοντας διακρίσεις, σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Έχει εργαστεί στο Ε.Μ.Π. ως βοηθός στα μαθήματα Σύνθεσης, Ιστορίας και Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής και έχει συμμετάσχει σε συνέδρια αρχιτεκτονικής. Διοργανώνει εικαστικές-αρχιτεκτονικές εκθέσεις σε συνεργασία με την εικαστικό Ελίνα Θεοδωροπούλου. Το 2018 εξέδωσε το βιβλίο της ΦΙΞFIX 120+ Χρόνια Αρχιτεκτονική, Τάκης Χ. Ζενέτος – Μαργαρίτης Χ. Αποστολίδης: Σημείο τομής στην ιστορία του κτιρίου από τις Εκδόσεις Επίκεντρο και το 2020 την αγγλική έκδοσή του, ΦΙΞFIX 120+ Years of Architecture, Takis Zenetos – Margaritis Apostolidis, A Turning Point in the History of the FIX Building. Συνεχίζει την έρευνα για τον αρχιτέκτονα Τάκη Χ. Ζενέτο, δημιουργώντας δίκτυα συνεργασιών και δράσεων.
Ποια ήταν η αφορμή για να εκδοθεί το βιβλίο ΦΙΞFIX 120+ Χρόνια Αρχιτεκτονική;
Τόσο η ελληνική όσο και η αγγλική έκδοση του βιβλίου ΦΙΞFIX 120+ Χρόνια Αρχιτεκτονική, Τάκης Χ. Ζενέτος – Μαργαρίτης Χ. Αποστολίδης βασίζεται στη διδακτορική διατριβή μου στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Πραγματεύεται την ιστορία του κεντρικού κτιρίου της εταιρείας FIX στη Λεωφόρο Συγγρού, σημερινού Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, και πώς αυτό αντανακλά μέσα από τις συνεχόμενες αλλαγές του την ιστορία της εταιρείας μέσα στα χρόνια. Στο βιβλίο αναδεικνύονται όλα τα στρώματα της ιστορίας του κτιρίου μέσα από μία ανατομική ματιά, η οποία συνδυάζει έρευνα πεδίου στο εργοτάξιο του FIX (2008-2016), έρευνα σε μεγάλο αριθμό αρχείων, βιβλιογραφική έρευνα και στοιχεία από τις διηγήσεις ανθρώπων που είχαν σχέση με την ιστορία του κτιρίου. Εργαζόμενοι στο εργοστάσιο, αρχιτέκτονες και μέλη της οικογένειας Φιξ μέσα σε συνεντεύξεις αφηγούνται περιστατικά από τη ζωή του εργοστασίου και ξανακτίζουν την ιστορία του με έναν διαφορετικό τρόπο. Όταν συνάντησα τον Κάρολο Ι. Φιξ στο πλαίσιο της έρευνας προκειμένου να έχω μία προφορική μαρτυρία από τον ίδιο, εκτός από τα σημαντικά στοιχεία που μου έδωσε, εντυπωσιάστηκε από την έρευνα, αγκάλιασε τη δουλειά μου και πρότεινε να συμβάλει ώστε να εκδοθεί το βιβλίο. Ο Κάρολος Ι. Φιξ ήταν ο ίδιος που ανέθεσε στον Τάκη Ζενέτο και στον Μαργαρίτη Αποστολίδη, το 1957, τον εκσυγχρονισμό του κεντρικού εργοστασίου της εταιρείας στη Λεωφόρο Συγγρού 53.
Από πότε ξεκινά η ιστορία της οικογένειας Φιξ στην Ελλάδα;
Η ιστορία της οικογένειας Φιξ στην Ελλάδα ξεκινά το 1834, χρονιά κατά την οποία εγκαθίσταται στη χώρα, μέχρι και τις μέρες μας. Οικογένεια και εταιρεία ΦΙΞ είναι έννοιες στενά συνδεδεμένες, καθώς η εταιρεία αποτελούσε αρχικά μία καθαρά οικογενειακή επιχείρηση και στη συνέχεια, σε όλη την πορεία της, μέλη της οικογένειας είχαν τη βασική διοίκηση του εργοστασίου καθώς και την πλειοψηφία των μετοχών. Μέσα στο βιβλίο αναλύονται περισσότερο τα πρόσωπα που εμπλέκονται ενεργά και επηρέασαν περισσότερο την πορεία της εταιρείας ΦΙΞ αλλά και την αρχιτεκτονική των εργοστασίων της. Από τις συνεντεύξεις με μέλη της οικογένειας Φιξ αντλήθηκαν στοιχεία για το εργοστάσιο στη Λεωφόρο Συγγρού, την εταιρεία, τον Τάκη Ζενέτο, τον Περικλή Σακελλάριο και για την ιστορία της οικογένειας, που συνδέεται με όλα τα παραπάνω.
Πώς κατάφερε και επιβίωσε η ΦΙΞ στην πάροδο του χρόνου;
Μέσα στο βιβλίο υπάρχει ένα μεγάλο κεφάλαιο για την εταιρεία ΦΙΞ. Η ανάλυση της πορείας της εταιρείας ΦΙΞ έχει σαν σκοπό την εξέταση της σχέσης της εταιρείας με την αρχιτεκτονική του κεντρικού εργοστασίου της στη Λεωφόρο Συγγρού 53 και την πορεία του μέσα στα χρόνια. Με ενδιέφερε να εντοπίσω τον μηχανισμό που συνδέει την εταιρεία και τον τρόπο λειτουργίας της με την αρχιτεκτονική του κεντρικού κτιρίου της· πώς δηλαδή τα οικονομικά στοιχεία της εταιρείας, η αλλαγή διεύθυνσης και η διαφορετική γραμμή στην πολιτική της αποτυπώνονται και καθορίζουν την αρχιτεκτονική του εργοστασίου. Μέσα από τα αρχεία της εταιρείας βρίσκουμε χρήσιμα στοιχεία για τους ισολογισμούς αρκετών ετών, για τα δάνεια από την Εθνική Τράπεζα με σκοπό τις επεκτάσεις στα κτίρια και την αγορά μηχανημάτων, για τους διευθυντές και τα πρακτικά του Διοικητικού Συμβουλίου, αλλά και για τις επεκτάσεις και τις συγχωνεύσεις με άλλες εταιρείες, όπως της Θεσσαλονίκης Όλυμπος-Νάουσα ή της Πατησίων του Κλωναρίδη, μετέπειτα Δρακούλη και Σία. Με αυτόν τον τρόπο διαμορφώνεται ένας πίνακας που περιγράφει την πορεία της εταιρείας από το 1864, ως φαίνεται έτος ιδρύσεως, έως το 1983, χρονιά που ξεκινά η εκκαθάριση. Εμφανίζεται ο τρόπος που καταφέρνει η εταιρεία να επιβιώνει σε βάθος χρόνου. Τα στοιχεία παρατίθενται αυτούσια από τα αρχεία ως πρωτογενές υλικό, κτίζοντας με έναν διαφορετικό τρόπο την πορεία της εταιρείας, και ταυτόχρονα συμπληρώνονται από τις συνεντεύξεις με τους: Κάρολο Ι. Φιξ, Μαριάνθη Γαρουφαλιά, Κάρολο Α. Φιξ και Ροδόλφο Γ. Φιξ. Στοιχεία μάς δίνει και ο Γιώργος Τσιρώνης, μηχανολόγος και γενικός διευθυντής της εταιρείας τις δεκαετίες του 1960 και 1970.
Με ενδιέφερε να εντοπίσω τον μηχανισμό που συνδέει την εταιρεία και τον τρόπο λειτουργίας της με την αρχιτεκτονική του κεντρικού κτιρίου της.
Το κτίριο της ζυθοποιίας ΦΙΞ κάποτε εκπροσωπούσε την αρχιτεκτονική νεωτερικότητα. Για ποιο λόγο;
Το 1957 αποτελεί καταλυτική χρονολογία για την ιστορία του κτιρίου. Ο Κάρολος Ι. Φιξ, που μόλις είχε γυρίσει από τις σπουδές του χημικού μηχανικού στη Γερμανία, προσλαμβάνει έναν νέο πρωτοπόρο και ταλαντούχο αρχιτέκτονα, τον Τάκη Ζενέτο, που και αυτός πρόσφατα είχε επιστρέψει από τις σπουδές του στο Παρίσι, προκειμένου να εκσυγχρονίσει το κεντρικό εργοστάσιο στη Λεωφόρο Συγγρού. Ήθελε η εικόνα της εταιρείας να εκφράζει τις διεθνείς προδιαγραφές της και να εμφανίζει μέσα από την αρχιτεκτονική και τη διαφάνεια της όψης τα τελευταία μηχανήματα, τις τελευταίες αφίξεις από τη Γερμανία και την Αμερική. Το κτίριο είχε φτάσει σε ένα σημείο «κορεσμού» ύστερα από συνεχόμενες προσθήκες, κατεδαφίσεις, επεκτάσεις. Οι εργασίες του εκσυγχρονισμού διαρκούν περίπου από το 1957 μέχρι το 1964. Ο Τάκης Ζενέτος και ο συνεργάτης του, Μαργαρίτης Αποστολίδης, αντιμετωπίζουν ένα κτίριο στο κέντρο της πόλης, μίας πόλης που κατά κύριο λόγο αναπτύσσεται στην κατακόρυφη διάσταση, με έναν διαφορετικό τρόπο. Εισάγει την οριζοντιότητα, δημιουργώντας ένα εργοστάσιο που σχεδόν κινείται παράλληλα με τη Λεωφόρο Συγγρού. Μία τεράστια τζαμαρία στο ισόγειο του εργοστασίου επιτρέπει σε όλους να δουν μέσα ένα κομμάτι από τη γραμμή παραγωγής. Με αυτόν τον τρόπο διαφημίζει το προϊόν, την μπίρα. Ο αρχιτέκτονας με μία χειρονομία ενσωματώνει τις μέχρι τότε πραγματικότητες του εργοστασίου, τις εγκιβωτίζει σε ένα καινούργιο ενιαίο σώμα. Η απόλυτη διαφάνεια του ισογείου αποκαλύπτει έναν μεγάλο ενιαίο χώρο, με τα μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας, σε ένα κτίριο που εμφανίζεται σαν καινούργιο, ενώ στην πραγματικότητα εμπεριέχει μέσα του όλα τα προηγούμενα κτίρια ΦΙΞ!
Πώς έγινε η ανάπλαση του κτιρίου, ώστε να στεγάσει το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, και ποιοι ήταν οι αρχιτέκτονες;
Το ΦΙΞ επιλέγεται το 2000 ως μόνιμη στέγη του νεοσύστατου Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, με σκοπό να ανακατασκευαστεί προκειμένου να εξυπηρετήσει τις κτιριολογικές και λειτουργικές ανάγκες του μουσείου. Παρά τη μερική κατεδάφιση του ΦΙΞ, το κτίριο κρίνεται κατάλληλο γιατί διαθέτει σημαντικούς ενιαίους χώρους συνολικής επιφάνειας 20.000 τ.μ., που επέτρεπαν τη μετατροπή του σε μουσείο, και συγχρόνως είναι σε πολύ καλή θέση μέσα στην πόλη. Το 2002 προκηρύσσεται αρχιτεκτονικός διαγωνισμός. Η ανάπλαση του κτιρίου πραγματοποιήθηκε, μετά τον διαγωνισμό, από τα γραφεία 3SK Στυλιανίδης Αρχιτέκτονες Α.Ε., με τη συμμετοχή της Καλλιόπης Κοντόζογλου ως συνεργάτιδας, Ι. Μουζάκης και Συνεργάτες Αρχιτέκτονες Ε.Π.Ε. και Tim Ronalds Architects. Στο βιβλίο εξετάζεται το χρονικό της μετατροπής του κτιρίου από το 2002 έως το 2016. Παρατίθενται σχέδια από τα τρία πρώτα βραβεία και αναλύεται η λύση του πρώτου βραβείου, η οποία και εφαρμόστηκε.
Στην ακμή του εργοστασίου συνεργάστηκαν για τη διαφήμιση σπουδαίοι ηθοποιοί. Τι ήταν αυτό που τους προσείλκυε;
Η διαφήμιση της εταιρείας ΦΙΞ αποτελούσε βασικό στοιχείο στην πορεία της. Η ίδια η αρχιτεκτονική των εργοστασίων της αποτελούσε μέρος της διαφήμισης και της προώθησης της ταυτότητας της εταιρείας. Η εταιρεία ξεκίνησε τη διαφήμιση και την προώθηση των προϊόντων της από την αρχή της ίδρυσής της και το έκανε με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, εξαιρετικά ευρηματικούς και με πολύ υψηλή αισθητική. Τα πρώτα δείγματα προώθησης και διαφήμισης που μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε ως δείγματα διαφήμισης είναι στις αρχές του 1900. Η εταιρεία διαφήμιζε όσο καλύτερα μπορούσε το προϊόν της μέσα από την πρωτοποριακή αρχιτεκτονική των εργοστασίων της, από τις ευρηματικές αφίσες των γραφιστών της, από την επαφή με τον κόσμο, από το περιοδικό FIX/NEA, μέσα από μία ιδιαίτερη αισθητική την οποία είχε αναπτύξει σε όλα τα επίπεδα. Με αυτό το σκεπτικό, η ΦΙΞ διαφημίζει το προϊόν της και μέσα από τον ελληνικό κινηματογράφο. Διαφημίσεις της εμφανίζονται στην ταινία Τα κίτρινα γάντια σε ένα εξοχικό ταβερνάκι, όπου ο Γιάννης Γκιωνάκης σερβίρει «πορτοκαλάδα από πορτοκάλια», και στην ταινία Το κλωτσοσκούφι, όπου ο Αλέκος Αλεξανδράκης με την Αλίκη Βουγιουκλάκη πίνουν εντελώς «τυχαία» ΦΙΞ. Μάλιστα, η ταινία Τα κίτρινα γάντια γυρίστηκε στο σπίτι του Κάρολου Ι. Φιξ και τόσο στο εσωτερικό του σπιτιού είναι έντεχνα τοποθετημένα κάποια κάδρα με διαφημίσεις ΦΙΞ, όσο και στο εξοχικό ταβερνάκι παρουσιάζονται κάδρα με διαφημίσεις της μπίρας και των αναψυκτικών, ενώ στα ράφια υπάρχουν μπουκάλια μόνο της ΦΙΞ. Είναι ένα ολόκληρο σκηνικό σαν περίπτερο της εταιρείας. Και σε πολλές άλλες ελληνικές ταινίες της εποχής θα υπάρχει ένα ποτήρι ή ένα μπουκάλι ΦΙΞ «τυχαία» τοποθετημένο, σαν κάτι αυτονόητο πλέον, σαν μέρος της καθημερινής ζωής των Ελλήνων.
Η κατεδάφιση πραγματοποιήθηκε παρά τον αγώνα των αρχιτεκτόνων να σώσουν το κτίριο. Η καταστροφή είναι μεγάλη και αποκαλύπτει την αδυναμία της Πολιτείας να αντιληφθεί και να προστατέψει την αρχιτεκτονική κληρονομιά της.
Και μετά η παρακμή. Από πότε σταματά τη λειτουργία το εργοστάσιο ΦΙΞ;
Το κτίριο εγκαταλείπεται στα μέσα τις δεκαετίας του ’70, όταν η εταιρεία μεταφέρει το εργοστάσιό της εκτός του κέντρου. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990 το κτίριο στέκει σε καθεστώς εγκατάλειψης. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 γίνεται ένα ακόμα πολύ έντονο γεγονός για τη ζωή του κτιρίου. Συγκεκριμένα, από τα 199 μέτρα του κτιρίου του εργοστασίου γκρεμίζονται τα 109 μέτρα, προκειμένου να στεγαστεί προσωρινά το εργοτάξιο της Αττικό Μετρό και να πραγματοποιήσει τις εργασίες για τον σταθμό του μετρό Συγγρού-Φιξ. Η κατεδάφιση πραγματοποιήθηκε παρά τον αγώνα των αρχιτεκτόνων να σώσουν το κτίριο. Η καταστροφή είναι μεγάλη και αποκαλύπτει την αδυναμία της Πολιτείας να αντιληφθεί και να προστατέψει την αρχιτεκτονική κληρονομιά της. Το αντίθετο, νομιμοποιεί την καταστροφή.
Σήμερα λειτουργεί το κτίριο ως Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Τι έχει αλλάξει από το παλιό ΦΙΞ;
Σήμερα διατηρούνται οι δύο όψεις προς τη Συγγρού και τη Φραντζή ως διατηρητέες όψεις του Τάκη Ζενέτου. Αλλάζει η όψη προς τη Λεωφόρο Καλλιρρόης και εμφανίζονται κάποια ίχνη σε επίπεδο επιφάνειας από τη μελέτη της απραγματοποίητης όψης του Ζενέτου. Διατηρείται ένας πυρήνας στο εσωτερικό του κτιρίου, ενώ συνολικά αλλάζει η εσωτερική πραγματικότητά του. Απομακρύνονται τα απομεινάρια των μηχανημάτων και απαλείφονται τα ίχνη όλων των προηγούμενων ιστορικών φάσεων. Επιλέγεται μία ιστορική φάση ως ενδιαφέρουσα και διατηρείται ένα μέρος αυτής. Το κτίριο ΦΙΞ είναι ένα κτίριο σε συνεχόμενο μετασχηματισμό. Μέσα από αυτή την οπτική μπορούμε να δούμε το κτίριο, όμως συγχρόνως μπορούμε να φανταστούμε το επόμενο βήμα του, γιατί πρέπει να υπάρχει ένα επόμενο βήμα!
ΦΙΞFIX 120+ Χρόνια Αρχιτεκτονική
Τάκης Χ. Ζενέτος – Μαργαρίτης Χ. Αποστολίδης: Σημείο τομής στην ιστορία του κτιρίου
Ντόρα Θεοδωροπούλου
Επίκεντρο
σ. 448
ISBN: 978-960-45-8827-5
Τιμή: 58,00€
ΦΙΞFIX 120+ Years of Architecture
Takis Zenetos – Margaritis Apostolidis: A Turning Point in the History of the Fix Building
Ντόρα Θεοδωροπούλου
Επίκεντρο
σ. 336
ISBN: 978-960-45-8325-6
Τιμή: 75,00€
Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, συγγραφέας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου