Maurice Leblanc: «Αρσέν Λουπέν – Ο τζέντλεμαν διαρρήκτης»

 

Κατερίνα Ζαμαρία 

Η αστυνομική λογοτεχνία αποτελεί κειμενικό είδος που όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια κερδίζει μεγάλη μερίδα του αναγνωστικού κοινού. Ως ιδιαίτερη κατηγορία ξεκινά τον 19ο αιώνα στη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία, όταν θεσμοθετείται ο ρόλος της αστυνομίας κατά του εγκλήματος. Πατέρας του είδους θεωρείται, από τους ειδήμονες, ο Έντγκαρ Άλαν Πόε, ενώ διάσημοι είναι πλέον οι χαρακτήρες των πρωταγωνιστών. Από τον Σέρλοκ Χολμς στη Νάνσι Ντρου, από τον Ηρακλή Πουαρό στον Φίλιπ Μάρλοου, από τον Μονταλμπάνο, τον Μεγκρέ και τον Τζον Ρέμπους ως τον Χάρι Χόλε, και από τον αστυνόμο Μπέκα ως τον Κώστα Βασιλείου, τον Χάρη Κόκκινο και, φυσικά, τον Κώστα Χαρίτο, η αιώνια πάλη του καλού με το κακό είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο στήνονται οι ιστορίες. Ταυτόχρονα, ως λογοτεχνικό είδος, εγκιβωτίζει –τόσο σε επίπεδο τεχνικής όσο και σε επίπεδο πρόσληψης του κόσμου– τις διαρκείς μεταβολές, κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές.

Πρόσφατα οι Εκδόσεις Gema κυκλοφόρησαν σε σκληρόδετη έκδοση μεγάλου σχήματος το βιβλίο-σταθμό για την αστυνομική λογοτεχνία Αρσέν Λουπέν – Ο τζέντλεμαν διαρρήκτης του Μορίς Λεμπλάν. Η εξαιρετικής αισθητικής έκδοση συνοδεύεται και από την ανάλογης αισθητικής εικονογράφηση του Βενσάν Μαλιέ.

Ο Μορίς Λεμπλάν, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του είδους, γεννήθηκε στη Ρουέν της Νορμανδίας. Ως έφηβος, συναναστράφηκε με τον Γκιστάβ Φλομπέρ και τον Γκι ντε Μοπασάν. Το 1905, ο εκδότης του μηνιαίου εγκυκλοπαιδικού περιοδικού Je sais tout  του παρήγγειλε μια σειρά διηγημάτων στο ύφος των περιπετειών του Σέρλοκ Χολμς, για να δημοσιευτούν σε συνέχειες. Ως το 1907 είχαν δημοσιευτεί εννέα διηγήματα, που εκδόθηκαν στο βιβλίο Αρσέν Λουπέν, ο αριστοκράτης-λωποδύτης. Το βιβλίο είχε εκπληκτική επιτυχία, έτσι ο Λεμπλάν αφιέρωσε αποκλειστικά το υπόλοιπο της καριέρας του στο να γράφει ιστορίες με ήρωα τον Αρσέν Λουπέν (συνολικά 17 μυθιστορήματα και 39 διηγήματα, καθώς και 50 θεατρικά, γραμμένα από το 1905 έως 1941).

Ο Αρσέν Λουπέν, που κατατάσσεται στους ήρωες της αστυνομικής λογοτεχνίας, είναι ένας σαγηνευτικός και μυστηριώδης αριστοκράτης απατεώνας αλλά και σκληρός τιμωρός συγχρόνως, που καταργεί τα όρια μεταξύ του καλού και του κακού. Οι πολυάριθμες περιπέτειές του τοποθετούνται στη Γαλλία της Μπελ Επόκ, κατά τη διάρκεια των οποίων ο Αρσέν Λουπέν ακολουθεί την πορεία σκέψης του συγγραφέα: οι αναρχικές συμπάθειες του Αρσέν Λουπέν, που εμφανίζονται στα πρώτα μυθιστορήματα, εξαφανίζονται κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, οπότε και αναπτύσσει πατριωτικά αισθήματα. Κυρίως, παύει να είναι διαρρήκτης και γίνεται ντετέκτιβ.

Ο χαρακτήρας του πρωταγωνιστή ίσως βασίστηκε στον Γάλλο αναρχικό Μαριούς Ζακόμπ (που απασχολούσε συχνά τις Αρχές στο ξεκίνημα του 20ού αιώνα με μια σειρά κλοπών στο Παρίσι και άλλες πόλεις της Γαλλίας, αλλά διακρινόταν από υψηλή αίσθηση του χιούμορ και γενναιοδωρία προς τα θύματά του). Η δίκη του, τον Μάρτιο του 1905, πήρε μεγάλες διαστάσεις. Ανάμεσα στους δημοσιογράφους που κάλυπταν τη δίκη ήταν ο Μορίς Λεμπλάν.

«Έτσι μου διηγήθηκε την ιστορία της σύλληψής του ο Αρσέν Λουπέν ένα χειμωνιάτικο βράδυ… [αφού] μερικές φορές έρχεται απροειδοποίητα στο σπίτι μου, φέρνοντας στη σιωπή του γραφείου μου τη νεανική του ευθυμία, την ακτινοβολία της έντονης ζωής του… την τέχνη του μακιγιάζ, την ικανότητά του να μεταμορφώνει ακόμα και τις διαστάσεις του προσώπου του και την αναλογία των χαρακτηριστικών του μεταξύ τους», καταλήγει ο συγγραφέας-αφηγητής, στην πρώτη ιστορία που ξεκινά με τη σύλληψη του Αρσέν Λουπέν, κατά την αποβίβασή του από το ατμόπλοιο Προβηγκία, από τον αιώνιο «κυνηγό» του, τον επιθεωρητή Γκανιμάρ.

Ένας σαγηνευτικός και μυστηριώδης αριστοκράτης απατεώνας αλλά και σκληρός τιμωρός συγχρόνως, που καταργεί τα όρια μεταξύ του καλού και του κακού.

Και στις εννέα ιστορίες, το μυστήριο, η αγωνία, το παιχνίδι «της γάτας με το ποντίκι», ως χαρακτηριστικά της αστυνομικής λογοτεχνίας είναι παρόντα. Με γρήγορη ροή στην αφήγηση, με την προσωπικότητα του πρωταγωνιστή να υπερβαίνει το μυστήριο.

Τα βιβλία του Λεμπλάν ανήκουν σε εκείνη την ειδολογική κατηγορία αφήγησης του συγκεκριμένου είδους, που έχει χαρακτηριστεί ως «ανθρώπινο». Ο Αρσέν Λουπέν είναι ο ήρωας που έχει τάση για παραβατική συμπεριφορά αλλά χωρίς δόλο ή ιδιοτέλεια, αφού πάντα η λεία του καταλήγει στους πάσχοντες. Ο Λουπέν δεν σκοτώνει ποτέ.

Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των βιβλίων του Λεμπλάν αφορά τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται το πλαίσιο της εποχής. Οι ιστορίες του Αρσέν Λουπέν γράφονται σε μια εποχή κοινωνικά και πολιτικά ασταθή. Μια εποχή που η διαφθορά και η δολοπλοκία είναι εμφανείς. Απέναντι σε αυτές τις συνθήκες, ο συγγραφέας δημιουργεί έναν ήρωα όνομα και πράγμα, έναν τζέντλεμαν διαρρήκτη. Η περσόνα του πρωταγωνιστή είναι ένας χαρακτήρας ευφυής, παιχνιδιάρικος, γεμάτος σιγουριά. Απατεώνας, κλέφτης, διαρρήκτης και ταυτόχρονα ένας τύπος τρυφερός, που με ποικίλα τεχνάσματα παίρνει ό,τι θέλει. Και μολονότι η πλοκή είναι μέρος της ιστορίας, εντούτοις είναι αξιοπρόσεκτος και ο τρόπος που ο συγγραφέας συγκροτεί τον χαρακτήρα του ήρωά του.

Ένα ακόμα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Λεμπλάν αφορά το πώς αξιοποιεί ακόμα και αληθινές ιστορίες για να υφάνει τη δική του, όπως για παράδειγμα στο «Περιδέραιο της βασίλισσας», που αφορά μια αληθινή ιστορία – ένα κόσμημα που ο Λουδοβίκος XV είχε ζητήσει να φτιαχτεί για τη Μαρία Αντουανέτα (ή μάλλον για την ερωμένη του, Μαντάμ ντι Μπαρί).

Και φυσικά, ο συγγραφέας δημιουργεί ένα εξαιρετικά απολαυστικό διήγημα όταν τα θύματα του Αρσέν Λουπέν, μπροστά στην αδυναμία της αστυνομίας να διαχειριστεί τις υποθέσεις τους, αναζητούν τη βοήθεια του διάσημου ντετέκτιβ Χέρλοκ Χολμς, που σπεύδει μαζί με τον βοηθό του, Ουίλσον. Στο συγκεκριμένο διήγημα, με τίτλο «Ο Χέρλοκ Χολμς φτάνει πολύ αργά», το τελευταίο του βιβλίου, στήνει την ιστορία βάζοντας στο παιχνίδι τον διάσημο ήρωα του σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, τον Σέρλοκ Χολμς, και τον βοηθό του, Ουότσον, παραφράζοντάς τους. Ο ευφυής αυτός τρόπος δίνει άλλη διάσταση στην ιστορία, καθώς «υιοθετώντας» την προσωπικότητα του ήρωα του Κόναν Ντόιλ, με το αγγλικό φλέγμα και την οπτική των πραγμάτων, θα στήσει μια ιστορία χαρακτήρων γεμάτη ευρηματικότητα και χιούμορ.

Ένα βιβλίο που διαβάζεται ευχάριστα από τους λάτρεις της αστυνομικής λογοτεχνίας, αλλά και από κάθε αναγνώστη που επιθυμεί να διαβάσει πώς χτίζεται το πορτρέτο ενός ήρωα αντιφατικού, ενός ήρωα με δύο πρόσωπα – ή μήπως προσωπεία;

 

Αρσέν Λουπέν – Ο τζέντλεμαν διαρρήκτης
Μορίς Λεμπλάν
εικονογράφηση: Βενσάν Μαλιέ
μετάφραση: Γιούλα Σταθοπούλου
Εκδόσεις Gema
158 σελ.
ISBN 978-960-6893-62-9

Τιμή €15,00

https://diastixo.gr/kritikes/xenipezografia/24024-leblanc-arsene-gentleman

https://diastixo.gr/