Μιχαήλ Μαρμαρινός "Φάουστ" του Γκαίτε

15 Ιανουαρίου - 9 Φεβρουαρίου 2014  20:00 Κεντρική Σκηνή

Τρία χρόνια μετά την τελετή των εγκαινίων της, σε δική του σύλληψη και σκηνοθεσία, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός επιστρέφει στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης και, για πρώτη φορά, καταπιάνεται με τον αρχετυπικό μύθο της νεότερης ευρωπαϊκής σκέψης, αυτόν του Φάουστ.

Αντλώντας το υλικό του από το έργο-κοιτίδα του νεότερου ευρωπαϊκού πνεύματος, τον Φάουστ (1828-29) του Johann Wolfgang von Goethe, στην έμμετρη μετάφραση του Πέτρου Μάρκαρη, έχοντας επισκεφτεί τον προγενέστερο Δόκτορα Φάουστους (1604) του Christopher Marlowe και αξιοποιώντας τόσο τις μεταμορφώσεις του μύθου όσο και μια σειρά από διακειμενικές αναφορές, μεταγραφές, ίσως και προσωπικές αφηγήσεις και ομολογίες, ο Μαρμαρινός «διευθύνει» μια παράσταση-περιπέτεια στο βυθό της Δυτικής ποίησης, φιλοσοφίας και ιστορίας, αλλά και της ανθρώπινης ψυχής, με έναν εξαιρετικό θίασο και τον Ακύλλα Καραζήση στις διαδρομές του Φάουστ,.

«Μια απόλυτα προσωπική κατάβαση στη σκοτεινιά της ανθρώπινης Επιθυμίας, σ’ αυτήν τη Νέκυια του ευρωπαϊκού πνεύματος, σε ένα κείμενο / επιχείρημα που ταξιδεύει μαζί μας σε κάθε κρίσιμη περίοδο της ανθρώπινης Ιστορίας». Έτσι περιγράφει το πολλά υποσχόμενο εγχείρημα ο ίδιος ο πρωτοπόρος Έλληνας σκηνοθέτης, που εδώ και τριάντα χρόνια μάς προσφέρει ρηξικέλευθα θεατρικά διαβήματα.


* Παραστάσεις καθημερινά εκτός Δευτέρας & Τρίτης

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Μετάφραση: Πέτρος Μάρκαρης
Σκηνοθεσία: Μιχαήλ Μαρμαρινός
Σύμβουλος δραματουργίας: Armin Kerber
Μουσική, σχεδιασμός ήχου: Δημήτρης Καμαρωτός
Φωτισμοί: Γιάννης Δρακουλαράκος
Σκηνικά: Kenny MacLellan
Κοστούμια: Μαγιού Τρικεριώτη
Βοηθός σκηνοθέτη: Μυρτώ Περβολαράκη
Χειρισμός ήχου παράστασης: Κώστας Μπώκος - Studio 19st
Υπεύθυνη παραγωγής: Ρένα Ανδρεαδάκη
Β’ βοηθός σκηνοθέτη: Νεφέλη Μυρωδιά
Βοηθοί ενδυματολόγου: Εύα Γουλάκου, Δανάη Ελευσινιώτη
Παραγωγή: Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών

ΗΘΟΠΟΙΟΙ
Φάουστ: Ακύλλας Καραζήσης
Μεφιστοφελής: Έλενα Τοπαλίδου, Εύη Σαουλίδου, Γιώργος Μπινιάρης, Θεοδώρα Τζήμου, Φοίβος Ριμένας, Νικόλας Χανακούλας
Μαργαρίτα: Δάφνη Ιωακειμίδου-Πατακιά, Θεοδώρα Τζήμου, Εύη Σαουλίδου, Ηλέκτρα Νικολούζου, Έλενα Τοπαλίδου, Σμαρώ Γαϊτανίδου
Βάγκνερ (μαθητής Φάουστ): Νικόλας Χανακούλας
Μάγισσα: Ηλέκτρα Νικολούζου
Μάρθα (γειτόνισσα): Σμαρώ Γαϊτανίδου
Βάλεντιν (αδελφός Μαργαρίτας): Φοίβος Ριμένας
Πνεύματα, Χορός Αγγέλων, Χορός Μαθητών, Περιπατητές, Παρέα κεφάτων παλικαριών, Ζώα, Φαντάροι, Χορός Μαγισσών, Φωνές

Ευχαριστούμε τους Δήμητρα Δεριζιώτη, Άρη Θεοδωρόπουλο, Βασίλη Κασμά, Σπύρο Λάμπρου, Σωτήρη Παύλου, Γιάννη Φαράντο και τις εκδόσεις Γαβριηλίδης από τις οποίες κυκλοφορεί ο Φάουστ.


Διαβάστε περισσότερα:
•    Ο Γκέοργκ (ή, κατ’ άλλους, Γιόχαν) Φάουστ ήταν πιθανότατα υπαρκτό πρόσωπο που έζησε στη Γερμανία. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, πρέπει να γεννήθηκε μεταξύ 1460-70 και να πέθανε μεταξύ 1536-39. Ήταν, κατά κάποιον τρόπο, ένας «μάγος», δηλαδή αστρολόγος, γυρολόγος και ενδεχομένως αγύρτης και τυχοδιώκτης. Ενώ βρισκόταν ακόμη στη ζωή, έδινε στους συγχρόνους του τροφή για διάφορες δοξασίες. Λίγες δεκαετίες μετά το θάνατό του, δημιουργήθηκαν θρύλοι γύρω από τις παράδοξες συνθήκες του θανάτου του σύμφωνα με κάποιο χρονικό, τον στραγγάλισε ο Διάβολος. Το 1535 ή το 1537, μάλιστα, ο Λούθηρος αναφέρεται στον Φάουστ ως κάποιον που έκανε συμφωνία με τον Διάβολο. Σε όλη τη διάρκεια του 16ου αιώνα ο θρύλος του Φάουστ ήταν από τους πιο δημοφιλείς: γράφονταν γι’ αυτόν λαϊκά αναγνώσματα, μπαλάντες, κουκλοθέατρα και παρωδίες, ενώ γκραβούρες, χαρακτικά και ξυλογραφίες απεικόνιζαν έναν άνδρα να πουλά τη ψυχή του στο Διάβολο…

•    Ο Φάουστ και ο θρύλος του έμελλε να αποδειχθούν από τους πλέον επιδραστικούς -άμεσα ή έμμεσα- στην ανθρώπινη σκέψη και τέχνη. Ανάμεσα στις σημαντικότερες διασκευές του μύθου είναι η τραγωδία Δόκτωρ Φάουστους (1604) του Κρίστοφερ Μάρλοου. Διακόσια χρόνια αργότερα, ο Γκαίτε γράφει τον Φάουστ, έργο-ζωής για τον ίδιο και θεμέλιος λίθος του νεότερου ευρωπαϊκού πνεύματος. Ο Hector Berlioz γράφει τη δραματική συμφωνία Η καταδίκη του Φάουστ (1828) και ο Charles Gounod την όπερα Φάουστ (1859), για να αναφερθούμε σε δύο μόνο από τις πολυάριθμες μουσικές μεταμορφώσεις του μύθου. Στον 20ό αιώνα, ας περιοριστούμε σε δύο μόνο από τις μεταγραφές του: το Μεφίστο –Μυθιστόρημα μιας καριέρας του Klaus Mann (1936) και το Δόκτωρ Φάουστους του πατέρα του, Thomas Mann (1947). Στον κινηματογράφο, υπολογίζεται πως η ιστορία του Φάουστ έχει μεταφερθεί περισσότερες από 200 φορές, με πιο πρόσφατη τη βραβευμένη ρώσικη ταινία του Αλεξάντερ Σοκούροφ Φάουστ (2011, «Χρυσός Λέων» στο 68ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας).

•    Στην Ελλάδα, ο Φάουστ ανέβηκε για πρώτη φορά από επαγγελματικό θίασο το 1904 στο Βασιλικό Θέατρο (μετέπειτα Εθνικό), από τον σκηνοθέτη Θωμά Οικονόμου, στη μετάφραση του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου (εκδόσεις Εστία). Ο Εδμόνδος Φυρστ ερμήνευε τον Φάουστ, ο Νικόλαος Ζάνος τον Μεφιστοφελή και η Μαρίκα Κοτοπούλη τη Μαργαρίτα.

•    Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός σπούδασε βιολογία, υποκριτική και θέατρο. Το 1983-84 ίδρυσε την εταιρεία Θεάτρου «διπλούς Έρως», η οποία αργότερα μετονομάστηκε σε Theseum Ensemble και χρησιμοποίησε ως βάση της το «Θησείον – ένα θέατρο για τις Τέχνες». Από τις πρώτες του παραστάσεις, στα μέσα της δεκαετίας του 1980, με σταθερή συνεργάτιδα την Αμαλία Μουτούση, μέχρι τα κορυφαία θεάματα Ρομαντισμός και Άμλετ τη δεκαετία του 1990 και από τα περίφημα έργα-σταθμούς Εθνικός Ύμνος (2002) και Ρομέο και Ιουλιέτα (2004) έως τις μνημειώδεις και site-specific περφόρμανς Πεθαίνω σαν χώρα και Insenso (αμφότερα του Δημήτρη Δημητριάδη, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών), αλλά και τον Ηρακλή Μαινόμενο στο Φεστιβάλ Επιδαύρου, ο Μαρμαρινός παραμένει σημείο αναφοράς για το σύγχρονο ελληνικό θέατρο. Έχει σκηνοθετήσει σε κορυφαία θέατρα της Ευρώπης, όπως στη Volksbühne του Βερολίνου, και έχει ανεβάσει παραστάσεις του στα σημαντικότερα ευρωπαϊκά φεστιβάλ.

•    Στο Παρίσι, και μάλιστα στο φημισμένο θέατρο της Comédie Française, είχε την τιμή να βρεθεί ο Μιχαήλ Μαρμαρινός το Μάρτιο του 2013, όπου σκηνοθέτησε τη Φαίδρα του Ρακίνα με το ανσάμπλ του ιστορικού γαλλικού θεάτρου. Ο Μαρμαρινός είχε παρουσιάσει για πρώτη φορά δουλειά του στο γαλλικό κοινό, αφήνοντας τις καλύτερες εντυπώσεις, το 2007, όταν ανέβασε στο θέατρο Odéon, στο πλαίσιο του Festival d’Automne, το Πεθαίνω σαν χώρα του Δημητριάδη. Κατά καιρούς έχει συνεργαστεί με σημαντικούς δημιουργούς, όπως ο Heiner Goebbels και οι Rimini Protokoll.

•    Η δουλειά του Μιχαήλ Μαρμαρινού διατρέχεται από δύο επίμονες παραδοχές: (α) Θέατρο είναι η τέχνη πάνω στην ιστορία των ανθρώπων. (β) Δεν υπάρχει στιγμή στην καθημερινότητα που να μην είναι «θέατρο» μόλις υπάρξει το κατάλληλο βλέμμα.

•    Στην παράσταση του Μιχαήλ Μαρμαρινού ακούγεται η έμμετρη μετάφραση του γνωστού μεταφραστή, συγγραφέα και σεναριογράφου Πέτρου Μάρκαρη στον Φάουστ του Γκαίτε, η οποία κυκλοφορεί στα ελληνικά, σε δίγλωσση μάλιστα έκδοση και με εισαγωγή και σχόλια του μεταφραστή, από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης. Πρόκειται για ένα μεταφραστικό άθλο, αν αναλογιστούμε πως η τραγωδία του Γκαίτε είναι ένα έργο συνολικής έκτασης 12.111 στίχων. Ο Μάρκαρης ξεκίνησε τη μετάφραση του Φάουστ τον Ιούνιο του 1997, ύστερα από πρόταση του Νίκου Κούρκουλου, ο οποίος επιθυμούσε να ανεβάσει το έργο του Γκαίτε στο Εθνικό Θέατρο. Ο Μάρκαρης ολοκλήρωσε τη μετάφραση τον Ιούλιο του 2000 – ήταν «ένα θηριώδες εγχείρημα», όπως έχει παραδεχτεί, απόλυτα δικαιωμένο όμως αν κρίνουμε από το θαυμαστό αποτέλεσμα. Τελικά, η μετάφραση του Μάρκαρη αξιοποιήθηκε μεν στο Εθνικό θέατρο αλλά μετά το θάνατο του Νίκου Κούρκουλου, στην παράσταση Φάουστ που ανέβηκε το 2009 στο Εθνικού θεάτρου σε από κοινού σκηνοθεσία - δραματουργική επεξεργασία των Γιώργου Γάλλου, Βασίλη Μαυρογεωργίου, Αργύρη Ξάφη, Ομάδας blitz (Γιώργος Βαλαής, Αγγελική Παπούλια, Χρήστος Πασσαλής) και Αργυρώς Χιώτη.

•    Τη δραματουργική επεξεργασία της παράστασης έχει αναλάβει ένας από τους πιο διακεκριμένους δραματουργούς της Ευρώπης, ο γερμανικής καταγωγής Άρμιν Κέρμπερ. Συνεργάτης πολλών ευρωπαϊκών θεάτρων, όπως του Theater Neumarkt της Ζυρίχης, του Stadttheater της Βέρνης, του Stadsteater της Ουψάλα και του Nederlands Danse Theater της Χάγης, ο Κέρμπερ είναι επίσης καθηγητής πανεπιστημίου και συνεργάτης του πολιτιστικού περιοδικού για τις σύγχρονες παραστατικές τέχνες DU-Magazine. Το 2012 συνεργάστηκε με το Εθνικό θέατρο της Ελλάδας ως δραματουργός στην παράσταση Ορφέας στον Άδη, που ανέβηκε σε σκηνοθεσία της Ελβετίδας Barbara Weber.