ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ-ΟΜΙΛΙΑ ΔΩΡΑΣ ΓΙΑΝΝΙΤΣΗ ΣΕ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΣΕΡΒΙΚΗΣ ΟΜΟΓΕΝΕΙΑΣ, ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΗΣ ΣΤΗΝ ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΩΝ 96 ΕΤΩΝ ΤΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ Της ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Το Μακεδονικό Μέτωπο, γνωστό και ως Μέτωπο της Θεσσαλονίκης, του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου σχηματίστηκε μετά από μια προσπάθεια των δυνάμεων της Αντάντ να βοηθήσουν το Βασίλειο της Σερβίας, το φθινόπωρο του 1915, να αντιμετωπίσει τη συντονισμένη επίθεση της Γερμανίας, της Αυστροουγγαρίας και της Βουλγαρίας. Η βοήθεια της Αντάντ έφθασε αργά και οδήγησε στην πτώση της Σερβίας, ενώ η κατάσταση επιδεινώθηκε από την εσωτερική πολιτική κρίση στηνΕλλάδα (βλ. Εθνικός Διχασμός). Τελικά, το μέτωπο σταθεροποιήθηκε και επεκτάθηκε από την ακτή της Αδριατικής στηνΑλβανία μέχρι τον ποταμό Στρυμόνα, με τους Συμμάχους να συγκεντρώνουν μεγάλες δυνάμεις για να αντιμετωπίσουν τον βουλγαρικό στρατό, ο οποίος λάμβανε ενισχύσεις από τις υπόλοιπες Κεντρικές Δυνάμεις. Το Μακεδονικό Μέτωπο παρέμεινε σχετικά σταθερό, παρά τις τοπικές αψιμαχίες, μέχρι τη μεγάλη συμμαχική επίθεση τον Σεπτέμβριο του 1918 που έληξε με την παράδοση της Βουλγαρίας και την απελευθέρωση της Σερβίας.

   

Οι Σέρβοι στην Κέρκυρα (1916-1918), μια άγνωστη πτυχή*

Κατά τα τέλη του 1915 και αρχές 1916 και κάτω από την πίεση της κοινής επίθεσης των αυστροούγγρων, γερμανικών και βουλγαρικών στρατευμάτων, ο σερβικός στρατός, η σερβική κυβέρνηση, η εθνική συνέλευση, καθώς επίσης και ένα μέρος άμαχου πληθυσμού, αναγκάστηκαν να αποσυρθούν από τη Σερβία μέσω του Μαυροβουνίου στην Αλβανία. Σε αυτό το μακρύ ταξίδι, Σέρβοι πέρασαν την μεγαλύτερη έξοδο στην πρόσφατη ιστορία τους. Στην επίσημη έκθεσή του στο σερβικό πρωθυπουργό Nikola Pasic, στρατηγός Bozidar Terzic, Υπουργός άμυνας, έγραψε ότι στην πορεία τους διαμέσου της Αλβανίας, 243.877 άτομα σκοτώθηκαν ή συνελήφθηκαν ως αιχμάλωτοι ή πέθαναν από την πείνα και το κρύο . Ο κατά προσέγγιση συνολικός αριθμός θυμάτων ήταν τουλάχιστον 150.000 συμπεριλαμβάνων μάχιμων και άμαχων.

Από τις 18 Ιανουαρίου έως τις 21 Φεβρουαρίου 1916, 151.828 σέρβοι στρατιώτες και πολίτες εκκενώθηκαν με πλοία από τον αλβανικό λιμένα Valona με προορισμό την Κέρκυρα. Η πρώτη απόβαση στην Κέρκυρα έγινε στα Γουβιά (Guvino), έξι χλμ βόρεια από την πόλη της Κέρκυρας.

Οι κακουχίεςτων στρατιωτών και των πολιτών, εντούτοις, δεν σταμάτησε με στην άφιξή τους στο «νησί της σωτηρίας», όπως οι Σέρβοι ονόμασαν την Κέρκυρα.

Οι σύμμαχοι δεν είχαν αρκετό χρόνο γιά την περίθαλψη ενός τέτοιου μεγάλου αριθμού ανθρώπων. Υπήρξε έλλειψη τροφίμων, ενδυμάτων, σκηνών και θέρμανσης. Για 8 ημέρες μετά από την άφιξή τους, η κρύα βροχή δεν σταματούσε. Χωρίς σκηνές, οι ταλαίπωροι στρατιώτες αρχισαν να πεθαίνουν μαζικά.

Στις 21 Ιανουαρίου 1916, οι μονάδες νοσοκομείων στρατού από Morava, Pirot και Cacak ήταν οι πρώτες που εγκαταστήθηκαν στο νησί Βίδο. Σύντομα κατόπιν, μερικές χιλιάδες νέα αγόρια νεοσύλλεκτοι έφθασαν στο νησί. Οι περισσότεροι ήταν σοβαρά άρρωστοι και στα πρόθυρα του θανάτου.

Στην αρχή (εκείνες τις πρώτες ημέρες), μέχρι και 300 στρατιώτες πέθαιναν καθημερινά. 1200 από αυτούς θάφτηκαν στις ακτές του νησιού, ενώ αργότερα (λόγω της έλλειψης χώρων ενταφιασμού), οι βάρκες από το γαλλικό σκάφος νοσοκομείων st.Francis of Asisi ,μετέφεραν τα πτώματα και τα έριξαν στην θάλασσα, μερικά χιλιόμετρα μακρυά από το νησί, σε αυτό που ονομάστηκε «μπλε νεκροταφείο».

Υπολογίζεται ότι περίπου 10.000 σέρβοι στρατιώτες και νεοσύλλεκτοι θάφτηκαν στο νησί Βίδο και στο «μπλε νεκροταφείο».

Το βασιλικό ναυτικό του βασίλειου της Σερβίας, Κροατίας και Σλοβενίας δημιούργησε το πρώτο μνημείο που αφιερώθηκε στους χαμένους στρατιώτες. Είναι ένας πέτρινος σταυρός που τοποθετείται επάνω από το σημερινό μαυσωλείο. Το μνημείο αποκαλύφθηκε από το βασιλιά Aleksandar Ι Karadjordjevic το 1922, παρουσία ενός μεγάλου αριθμού γιουγκοσλάβων και ελλήνων στρατιωτικών, κυβέρνησης και ανώτερων εκκλησιαστικών παραγώντων.

Το μαυσωλείο (kosturnica) στο νησί Βίδο είναι εργασία του αρχιτέκτονα Nikola Knjazev και κατασκευάστηκε από το βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας το 1936. Μέσα στους μαρμάρινους τοίχους του μαυσωλείου, υπάρχουν 1.232 κιβώτια (κάσες), οι οποίες περιέχουν τα κόκκαλα των στρατιωτών που είχαν θαφτεί προηγουμένως σε 27 νεκροταφεία της Κέρκυρας, τα ονόματα των οποίων ήταν γνωστά. Τα κόκκαλα εκείνων των στρατιωτών που παρέμειναν άγνωστοι θάφτηκαν κάτω από δύο ξεχωριστές πέτρινες πλάκες έξω από το μαυσωλείο.

Το ήπιο μεσογειακό κλίμα, η επαρκής ιατρική φροντίδα και η κατάλληλη παροχή τροφής από τους συμμάχους, οι νέες στολές και, προπάντων, οι θερμές και στενές σχέσεις με τους ντόπιους κατοίκους, βοήθησαν στην αποκατάσταση του σερβικού στρατού. 

Ύστερα από μιά καλή χειρονομία των τοπικών ελληνικών αρχών, οι εργασίες της σερβικής εθνικής συνέλευσης άρχισαν να γίνονται στο εθνικό θέατρο της Κέρκυρας .Η έδρα της σερβικής κυβέρνησης καθιερώθηκε στο ξενοδοχείο «Άσπρη Βενετία».Οι εκκλησίες του Αρχάγγελου,της Αγίας Τριάδας και του Άι Νικόλα δόθηκαν στους Σέρβους για την προσωρινή θρησκευτική χρήση.

Η πολιτιστική ζωή Σέρβων στην Κέρκυρα ήταν πολύ ζωηρή, με θεατρικές παραστάσεις,μουσικές συναυλίες κ.λπ. 

Επίσης, οι δημοτικές αρχές της Κέρκυρας έδωσαν προσωρινά ένα τυπογραφείο στους Σέρβους, το οποίο είχε τον πιό σύγχρονο εξοπλισμό εκτύπωσης και είχε προσφερθεί από τους Γάλλους. Με αυτόν τον τρόπο ήταν σε θέση να δημοσιεύσουν τη «Σερβική Εφημερίδα» με μια κυκλοφορία 10.000 αντιγράφων και πολλά βιβλία. Επιπλέον, τα σχολικά βιβλία για τα παιδιά στα σερβικά σχολεία ήταν τυπωμένα εκεί.

Ένα σερβικό σχολείο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με 290 μαθητές και ένα σερβικό γυμνάσιο με 120 μαθητές οργανώθηκαν στο νησί της Κέρκυρας.

Επιπλέον, οργανώθηκαν αθλητικές ενώσεις και παίχτηκαν διάφοροι αγώνες ποδοσφαίρου με τις τοπικές ομάδες.Τέλος, το νησί είχε πολλά σέρβικα εστιατόρια και καταστήματα .

Οι στενοί δεσμοί που Σέρβοι σύναψαν με τον τοπικό πληθυσμό κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στην Κέρκυρα ήταν τόσο ισχυροί που έχουν διαρκέσει μέχρι τώρα. Πολλοί Σέρβοι αποφάσισαν να μείνουν και να ζήσουν σε αυτό το νησί, και επίσης έγιναν και πολλοί γάμοι.

Το Σερβικό Σπίτι βρίσκεται στο κέντρο της Κέρκυρας, στην οδό Μουστοξύδου 19 και συμπεριλαμβάνει το Μουσείο ”Οι Σέρβοι στην Κέρκυρα 1916-1918” και το Προξενείο της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Σερβίας στο οποίο εργάζεται ο επίτιμος Πρόξενος.

*Πηγή: https://eistorias.wordpress.com/2011/06/06/%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%87%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%83-%CE%BA%CE%B5%CF%81%CE%BA%CF%85%CF%81%CE%B1%CF%83-%CE%B1%CF%80%CE%BF-%CF%84%CE%B9%CF%83-%CF%83%CF%85%CE%BC%CE%B1%CF%87%CE%B9%CE%BA%CE%B5/

       

Αγαπητοί φίλοι,

Το ως άνω υλικό για τους Σέρβους την Κέρκυρα αυτόματα με παραπέμπει σε αποσπάσματα Ρώσων περιηγητών για τον ελληνικό κόσμο, που περιγράφουν αρκετά γλαφυρά την αμοιβαία αντιμετώπιση επίσης δύο ομόδοξων λαών, τους οποίους συνδέουν στενοί ιστορικοί, πολιτιστικοί, πνευματικοί δεσμοί, κοινές σελίδες ιστορίας και θα επιθυμούσα  να αναφερθώ σε μερικά από αυτά.

Οι διαρκείς επαφές ανάμεσα στους Έλληνες και τους Ρώσους έχουν ως επακόλουθο ορισμένη πολιτιστική επίδραση της Ρωσίας στην Ελλάδα. Η παραμονή, για παράδειγμα, του ρωσικού στόλου στον Πόρο τα πρώτα χρόνια μετά την ίδρυση του ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους, όπου τα πρώτα χρόνια μετά την επανάσταση εγκαθίσταται η ρωσική ναυτική βάση, σε ορισμένο βαθμό επηρεάζουν τον καθημερινό βίο και τρόπο ζωής των κατοίκων του νησιού. Καταγράφοντας τις εντυπώσεις του από την επίσκεψή του στο νησί το 1831, ο Ρώσος διπλωμάτης Κωνσταντίν Μπαζίλη(με ελληνικές ρίζες) αναφέρει:

«Μπορεί να θεωρηθεί ότι ο Πόρος είναι ρωσική πόλη, ενώ τα παράλια του Μοριά ανεπτυγμένη ρωσική επαρχία. Όλοι, σχεδόν, οι κάτοικοι καταλαβαίνουν τη γλώσσα μας, ενώ αρκετοί νέοι Ποριώτες μιλούν ελεύθερα τη ρωσική. Οι φιλικές τους σχέσεις με τους ναύτες μας άρχισαν από εκείνη ακριβώς την ημέρα, όταν οι πρώτοι Ρώσοι, που πάτησαν το πόδι τους στο νησί, αντί να μακρηγορούν, έβγαζαν την τραγιάσκα τους και, κάνοντας το σταυρό τους, έλεγαν: «ο Έλληνας είναι χριστιανός, ο Ρώσος είναι χριστιανός» και φιλικά αγκαλιάζονταν ως ποίμνιο της ίδιας εκκλησίας, ενώ το κύπελλο με το κρασί επισφράγιζε την αδερφική τους ένωση.»[1] 

Ολοκληρώνοντας θα επιθυμούσα να αναφέρω ένα απόσπασμα από τα απομνημονεύματα του Αλεξάντρ Μιλιουκώφ, Ρώσου περιηγητή του δεύτερου ήμισυ του 19ου αι., ο οποίος επισκέφθηκε τη Χώρα μας. Πρόκειται για το 1857, περίοδο μετά τον Κριμαϊκό Πόλεμο, όταν η πολιτική ηγεσία της Ελλάδας όλο και περισσότερο προσανατολίζεται προς τη Δύση, ενώ η επιρροή της Ρωσίας στην ευρύτερη περιοχή είναι αποδυναμωμένη. Ο Μιλιουκώφ αναφέρει ότι κατά τον περίπατό του στους πρόποδες της Ακρόπολης και συνοδευόμενος από έναν Έλληνα γνωστό του, με τον οποίο επικοινωνούσε στη γαλλική, συνάντησε έναν ηλικιωμένο Έλληνα βοσκό. Ο βοσκός, στην αρχή, νόμισε ότι ο ξένος περιηγητής είναι Γερμανός, αφού, όμως, έμαθε ότι πρόκειται για Ρώσο “το συνοφρυωμένο πρόσωπο του γέροντα φωτίστηκε. –Ρώσος! – είπε ο γέρος τοποθετώντας το χέρι στην καρδιά, - κάθισε, κάθισε! Οι Ρώσοι είναι προσκεκλημένοι μας! Οι Ρώσοι είναι αδέρφια μας!”[2]

Νομίζω ότι αυτά τα λόγια του Έλληνα βοσκού χαρακτηρίζουν με το βέλτιστο τρόπο τις σχέσεις των δύο λαών διαχρονικά, πρωτίστως σε διαπροσωπικό επίπεδο, σε επίπεδο απλών ανθρώπων, ανεξαρτήτως πολιτικών συγκυριών, ισορροπιών και σκοπιμοτήτων.

Αγαπητοί φίλοι,

Τα ως άνω πιστοποιούν τις βαθειές ιστορικές, πολιστικές, πνευματικές ρίζες των τριών ομόδοξων λαών, Ελλήνων, Σέρβων, Ρώσων, την ενιαία ιστορική, πολιτιστική, πνευματική τους συντεταγμένη.

Σήμερα, όταν τα σύννεφα της βίας, του μίσους, της ξενοφοβίας, του εθνικισμού-σοβινισμού, του φασισμού μαίνονται στην καρδιά της Ευρώπης, εμείς,οι ομόδοξοι ορθόδοξοι λαοί, καλούμεθα συσπειρωμένοι να διαδραματίσουμε πιο δραστήριο ρόλο, να πραγματοποιούμε σε τακτική βάση εκδηλώσεις, όπως η σημερινή, διαφυλάσσοντας και αναπτύσσοντας κατ΄αυτόν τον τρόπο τις διαπροσωπικές σχέσεις, οι οποίες και αποτελούν προϋπόθεση της αλληλοκατανόησης μεταξύ των λαών,  της αμοιβαίας γνωριμίας με τον εθνικό πολιτισμό,  της γνώσης του άλλου, της αλληλεγγύσης, της φιλίας, της ομόνοιας, της ειρηνικής συνύπαρξης, της αγάπης, της πραγματικής αρετής.  

---

[1] Μπαζίλη Κ.Μ. Το Αρχιπέλαγος και η Ελλάδα τα έτη 1830-1831. Μέρος 1. Αγία Πετρούπολη, 1834. Σ. 79.

[2] Μιλιουκώφ Α.Π. Αθήνα και Κωνσταντινούπολη Περιηγητικές σημειώσεις του Α. Μιλιουκώφ το 1857. Μέρος 1. Αγία Πετρούπολη, 1859. Σ. 53.