Ο Κωνσταντίνος Μπιμπής, κάτοχος του βραβείου (σταυρού) του Δ. Χόρν, αλλά πάνω από όλα ένας ασταμάτητος και πολυτάλαντος ηθοποιός και η εξαιρετική, χωρίς να χρειάζεται πολλές συστασεις για το ταλέντο και την πορεία της, Δήμητρα Χατούπη μοιράζονται μαζί μας και παράλληλα μας αποκαλύπτουν το σύμπαν της ευριπίδειας τραγωδίας Ίων, που ανέβηκε για πρώτη φορά το καλοκαίρι στο θέατρο Φιλίππων σε νέα μετάφραση Ιόλης Ανδρεάδη, διασκευή Ιόλης Ανδρεάδη και Άρη Ασπρούλη και σκηνοθεσία της πρώτης. Μια δουλειά που μας ενθουσίασε στο αρχικό άκουσμα και μιλώντας με τους δυο πρωταγωνιστές μας έπεισε ότι αξίζει μια επίσκεψη μέχρι το θέατρο Άλφα.Ιδέα για να τους απολαύσουμε.
Περισσότερες πληροφορίες: Ίων, μια εκδοχή για δυο πρόσωπα
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΙΜΠΗΣ:
Η Δήμητρα παίζει την Κρέουσα και εγώ παίζω όλους τους υπόλοιπους ρόλους του έργου! Η Ιόλη στο πρώτο μας ραντεβού μου είπε ότι με έχει δει στο Ρωμαίος και Ιουλιέτα για 2, έχει εκτιμήσει τη δουλειά που κάνω σε διαφορετικούς χαρακτήρες, άρα θεωρεί ότι μπορώ να αναλάβω και εδώ πολλαπλούς ρόλους. Είναι ένα δύσκολο εγχείρημα, μιας και δεν έχει καθόλου να κάνει με τη δουλειά τη δική μας σαν ομάδα ΙΔΕΑ. Γενικά, η δουλειά της Ιόλης είναι ένας πολύ ενδιαφέρον τρόπος προσέγγισης και εμένα προσωπικά μου κάνει πολύ καλό αυτή η διαφορετικότητα.
Η Ιόλη βλέπει τα πράγματα πιο οργανικά, πιο μαλακά, εξερευνά πολύ την ουσία στο λόγο, στο ρυθμό. Είναι μια σκηνοθέτις που αισθάνεται άνετα στις παύσεις, αρκεί αυτές να «βράζουν». Όλα αυτά είναι πολύ ενδιαφέροντα και σε μένα είναι σχεδόν άγνωστα σε σχέση με τον τρόπο που έχω συνηθίσει να δουλεύω.
Η παράσταση είναι διασκευή του Άρη Ασπρούλη και της Ιόλης Αδρεάδη. Είχαν μια υπέροχη ιδέα στη διασκευή τους η Κρέουσα να βρίσκεται εν μέσω των θεατών σε μια δεύτερη σκηνή, στον κεντρικό διάδρομο του θεάτρου των Φιλίππων. Κι επειδή ο Ίωνας κρύβεται πίσω από όλους τους χαρακτήρες, δίνεται με την προσέγγιση αυτή η αίσθηση ότι ο Ίωνας ξαναζωντανεύει μπροστά στη μάνα του όλη την ιστορία. Και η μάνα του είναι εκεί και τον βλέπει, πράγμα που είναι βαθιά συγκινητικό πιστεύω. Η Κρέουσα μέσα από τον κόσμο βιώνει την ιστορία σαν θεατής, χωρίς καμιά απόσταση βέβαια. Το αποτέλεσμα είναι απόκοσμο θα έλεγα!
Αυτό το έργο είναι ιδιοφυές. Ο Ευριπίδης είναι σοκαριστικός. Πρόκειται ουσιαστικά για μια τραγωδία χωρίς τραγικό γεγονός, χωρίς ακριβώς τραγικό πρόσωπο με την έννοια του τραγικού όπως συναντάται στις άλλες τραγωδίες. Υπάρχει όμως διαρκώς η απειλή του τραγικού γεγονότος και άλλοτε την υπογραμμίζει με χιούμορ, άλλοτε με ένα δισταγμό στη ροή της αφήγησής του. Τεχνικές πολύ σύγχρονες.
Ένας από τους λόγους που είναι σύγχρονο θεωρώ το γεγονός ότι ο Ευριπίδης ονομάζει τραγωδία το εργο για ένα παιδί που έχει φτάσει 18 χρονών και κάθε μέρα ψάχνει τη μητέρα του, η οποία τον εγκατέλειψε σε ένα ναό που τον μεγαλώνουν εκεί. Λέει σε κάποια στιγμή στην πρώτη του συνάντηση με τη μητέρα, όταν εκείνη τον ρωτάει «πως έγινες άντρας, πως έτρωγες;»: Πάντα με θρέφαν οι βωμοί κι όποιος ερχόταν ξένος. Επομένως, αυτό το παιδί είναι τραγικό πρόσωπο. Αλλά το γεγονός ότι ο Ευριπίδης το τοποθετεί τότε ως τραγικό χωρίς για παράδειγμα να έχει σκοτώσει τον πατέρα του ή τα παιδιά του, χωρίς να έχει μεσολαβήσει κάποιο τραγικό γεγονός όπως το ξέραμε μέχρι εκείνη τη στιγμή, είμαι μεγαλειώδες.
Ο τρόπος που έχει φτιάξει το ψυχογράφημα του Ίωνα ο συγγραφέας είναι βαθιά ψυχαναλυτικός και ταυτόχρονα πολύ συμβολικός, με μια έννοια τραγικού αρχέτυπου συμβόλου. Έχει μεγαλώσει με ένα πολύ αδιόρατο αίσθημα μέσα ότι κάποια μέρα θα γίνει κάτι σπουδαίο. Αυτό το τοποθετεί υποδόρια ο Ευριπίδης σε σημεία του έργου και αυτό επίσης το θεωρώ ψυχαναλυτικό, διότι μάλλον συνδέεται με τις εμπειρίες που είχε το βρέφος στην Ακρόπολη, στο κάστρο της Αθήνας, ότι υπήρξε θεϊκή παρέμβαση για να φύγει από εκεί. Αυτό πιθανότατα τον οδηγεί στο ότι κάποτε θα γίνει ένας σπουδαίος άνδρας. Ουσιαστικά, όμως, έχει αφιερώσει όλη του τη ζωή στον Απόλλωνα, έχει ταχθεί σε αυτόν και παράλληλα ψάχνει τη μητέρα του. Μέχρι να τη βρει ενηλικιώνεται, γίνεται βασιλιάς της Αθήνας για λίγο, πάει να πεθάνει και με ένα έξυπνο τρόπο τον σώζει ο Απόλλωνας, έπειτα πάει να σκοτώσει τη μάνα του και μετά την αναγνωρίζει. Όταν πια τη συναντά εκπληρώνεται και μαζί φεύγουν για την Αθήνα.
Στην ουσία ο θεατής βλέπει τους δυο ίδιους ανθρώπους, στην αρχή ως μάνα –γιο, μετά ως γυναίκα –άνδρα, έπειτα σαν κόρη –πατέρας, βλέπουμε όλες τις πιθανές σχέσεις των δυο φύλων. Αυτό είναι το κέντρο μας στην παράσταση. Θεωρώ ότι όταν ένας άνδρας και μια γυναίκα βρίσκονται ο ένας απέναντι στον άλλον υπάρχουν πολύ λεπτές ποιότητες πίσω από τα πράγματα που λέγονται, τις οποίες αποφασίζουμε εμείς να αναδείξουμε.
Το έργο έχει πολλά κωμικά στοιχεία, τα οποία προκύπτουν από τις δυνατές συνειδητοποιήσεις των προσώπων βέβαια. Δεν είναι κωμωδία στα ευρήματα.
Κατά τη γνώμη μου η τραγωδία μόνο κερδίζει όταν πειραματίζεσαι με αυτή. Από τη μία τα έχουμε δει όλα στην τραγωδία, από την άλλη αν δεν πειραματιστούμε εμείς με το πρωτογενές υλικό μας που είναι το αρχαίο ελληνικό θέατρο ποιος θα το κάνει;
Ο στόχος της Ιόλης από την πρώτη ανάγνωση είναι η κατανόησή του. Το έργο αν και παίζεται από δυο ανθρώπους είναι κλασικά δοσμένο. Δεν υπάρχει αποσπασματική αφήγηση, είναι γραμμική αφήγηση της ιστορίας και μάλιστα επιμένουμε πολύ –επειδή ακριβώς είμαι ένας άνθρωπος- στην αντίληψη των διαφορετικών ρόλων.
Είμαι μεγάλη τύχη να δουλεύεις με τη Δήμητρα Χατούπη. Πέραν από το ότι την έχω καμαρώσει στο θέατρο, όταν πια δουλεύεις μαζί της καταλαβαίνεις ότι είναι μια σπάνια ηθοποιός. Και αυτό που με ενθουσιάζει ότι μετά από τόσα χρόνια στο θέατρο, με τόσους ρόλους και εμπειρίες, παραμένει απόλυτα διαθέσιμη, πάει την πρόβα πολύ μπροστά, είναι διαβασμένη, στους αυτοσχεδιασμούς μπαίνει σα μικρό παιδί και τη θεωρώ φοβερή.
Δήμητρα Χατούπη:
Εγώ ως Κρέουσα θα είμαι μέσα στους θεατές, στις κερκίδες, όπως σας αποκάλυψε ήδη ο Κωνσταντίνος, και είναι η πρώτη φορά που το κάνω αυτό. Στην αρχή με είχε παραξενέψει αυτό και εμένα, αλλά νομίζω ότι μου αρέσει πολύ ως ιδέα. Το να είσαι σε τέτοιους ανοιχτούς χώρους μέσα στο κοινό αναρωτιέται κανείς πως μπορεί αυτό να θεάται από το κοινό από τη μια μεριά και από την άλλη πως επικοινωνεί κανείς με τον παρτενέρ του. Τώρα που βγήκαμε έξω στο Αττικό άλσος για πρόβες, η επικοινωνία με τον Κωνσταντίνο αποκτήθηκε αμέσως (η αλήθεια είναι η καλή επικοινωνία μεταξύ μας υπήρξε εξαρχής). Κι αυτό γιατί η επικοινωνία δεν έχει να κάνει με την απόσταση, αλλά με την ενέργεια. Τώρα το αποτέλεσμα με τους θεατές θα δοκιμαστεί όταν μπουν μέσα στο χώρο. Αλλά θεωρώ ότι για τον ίδιο το θεατή αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Η Κρέουσα είναι ένα από τα πρόσωπα της τραγωδίας που ήθελα κάποια στιγμή να παίξω. Δεν είναι από τις κλασικές περιπτώσεις προσώπων τραγωδίας όπως Αντιγόνη, Μήδεια, Ηλέκτρα κλπ, αλλά είναι μια προσωπικότητα που θεωρώ ότι μου ταιριάζει πάρα πολύ, έχει διαρκώς κάτι το αμφίσημο, η δομή της σκέψης και της νοητικής διεργασίας της πάλλεται συνεχώς και ξαφνικά ενώ βλέπεις μια γυναίκα που έχει ένα τρομακτικά βαθύ συναίσθημα, ξαφνικά αυτό μπορεί να μεταλλαχθεί, να γίνει μια ανατροπή και να πάει στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση και να γίνει σχεδόν τέρας. Βεβαίως αυτό δικαιολογείται, διότι όταν υπάρχει η ομπρέλα του πολύ ισχυρού συναισθήματος, μπορείς πολλές φορές να λειτουργήσεις τελείως αντίστροφα. Αυτό το τόξο που διαγράφει η Κρέουσα στην πορεία της με ενδιαφέρει πολύ εμένα.
Ο τρόπος που δουλεύουμε με την Ιόλη είναι πολύ ωραίος επίσης γιατί είναι από τους σκηνοθέτες που ξέρει πότε θα βάλει το κάτι παραπάνω στον ηθοποιό. Έχει βρει τον τρόπο και γνωρίζει πότε θα ζητήσει κάτι επιπλέον και μετά κάτι ακόμα. Έχει μια μέθοδο.
Αυτό που διαισθάνομαι ότι γίνεται και μου αρέσει πολύ είναι ένα στοιχείο –που δε θα το έλεγα μεταφυσικό ακριβώς- ένα στοιχείο που ορίζει τη σχέση μεταξύ άνδρα και γυναίκας, στο όποιο έχουμε δώσει πολλή βάση. Οι περισσότερες μελέτες λένε ότι ο Ευριπίδης έγραψε το έργο για να ενισχύσει τους ίδιους τους Αθηναίους, όταν ήταν σε πόλεμο με τους Σπαρτιάτες, με έναν τρόπο που μπορεί κανείς να τον χαρακτηρίσει και πατριωτικό. Εμείς δεν έχουμε επικεντρωθεί τόσο σε αυτό, όσο στη σχέση γυναίκας – άνδρα σε όλες της τις εκφάνσεις.
Έχει ένα στοιχείο απόκοσμο αυτή η παράσταση, κάτι που δεν είναι τούτης της πραγματικότητας από τη μια μεριά και από την άλλη υπάρχει ένας ρεαλιστικός και άμεσος λόγος. Μιλάμε μεταξύ μας όπως μιλάμε εδώ τώρα, δεν υπάρχει αυτό το στοιχείο της υπερβολής επειδή παίζουμε τραγωδία. Επίσης ο τόνος της φωνής μας είναι χαμηλός, δε φωνάζουμε. Υπάρχουν μέσα στοιχεία μουσικά, από το Νίκο τον Τουλιάτο, ο οποίος δουλεύει με ήχους και κάνει μαγικά πράγματα.
Η Κρέουσα σε όλο το έργο αναζητά το παιδί της. Είναι σα να ενισχύεται η δική της ύπαρξη από ένα άλλο πλάσμα που είναι συνεχώς απόν. Όταν δε αποκαλύπτεται ότι θέλει να το σκοτώσει δεν το ξέρει ακόμα ότι είναι ο γιος της, αυτή είναι η τραγική ειρωνεία. Όλο αυτό το κομμάτι της αναγνώρισης επαναλαμβάνω ότι αποδίδεται χαμηλόφωνα και με πολύ κοντινά μας στοιχεία.
Φωτογραφίες: Πάνος Μιχαήλ
Ευχαριστώ από καρδιάς τον Κωνσταντίνο Μπιμπή και τη Δήμητρα Χατούπη για την παραχώρηση της συνέντευξης!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου