Η Ρέα Γαλανάκη ανέκαθεν συνομιλεί με την ιστορία. Στο τελευταίο βιβλίο της όμως γράφει εν θερμώ για μια ιστορία που αφορά όλους μας. "Η κρίση προσωπικά με διέλυσε. Ως λογοτέχνης δεν μπορούσα να σκεφτώ άλλο θέμα" λέει. Σε μια περίοδο αναπροσδιορισμών και ανατροπών η γνωστή συγγραφέας αντλώντας από την ιστορία, χρησιμοποιώντας μύθους και σύμβολα επιχειρεί να φωτίσει τη σημερινή πραγματικότητα.
  • Ρέα Γαλανάκη:
Η "Άκρα ταπείνωση" (εκδ. Κασταστανιώτη) εκτός από την προσωπική της αναμέτρηση με τον παρόντα χρόνο γίνεται το πιο πολιτικό από τα βιβλία της. "Αντιλαμβάνομαι την Αθήνα της διαδήλωσης σαν μια μεγάλη υπαίθρια θεατρική σκηνή όπου εκτυλίσεται το σύγχρονο δράμα, δηλαδή η κρίση και μάλιστα με πρωταγωνιστές τον απλό πολίτη και τους κατατρεγμένους" λέει. Πάνω σ' αυτό το φόντο πλέκει τον καμβά της "Άκρας ταπείνωσης" προσφέροντας ευρύχωρες αφορμές για τη σημερινή μας συζήτηση. Η κρίση και η λογοτεχνία, η Ευρώπη, οι ιδρυτικές της αρχές και το ιστορικό καθήκον της "να σώσει το πνευματικό κέλυφος του Διαφωτισμού", οι πρόσφυγες και οι παρίες, η Αριστερά, οι εκλογές.
"Να νικήσει η Αριστερά. Ιστορικά πρέπει να της δοθεί η ευκαιρία" λέει η γνωστή συγγραφέας. Στέκεται, δε, ιδιαίτερος σε μια λέξη. Μνήμη. Και θυμίζει: "Στο βάθος χρόνου της Αριστεράς υπάρχουν πάνω απ' όλα τίμιοι αγώνες και ανθρωπιστική σκέψη ενώ στο βάθος χρόνου της Δεξιάς δεν θα δυσκολευτεί να βρει κανείς και τη διαφθορά και τον δωσιλογισμό".


Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη

* Συνήθως οι συγγραφείς τοποθετούνται στο χαρτί όταν κατακάτσει ο κουρνιαχτός της ιστορικής στιγμής. Εσείς γράψατε αυτό το βιβλίο εν καμίνω. Γιατί μπήκατε στη φωτιά;
Μπήκα στη φωτιά γιατί εμένα προσωπικά η κρίση με διέλυσε. Αναπροσδιόρισε αξίες και αντιλήψεις που ήταν μέσα μου σταθερές για χρόνια, από τη μεταπολίτευση και μετά. Έπρεπε λοιπόν να σκεφτώ γιατί ανατρεπόταν αυτός ο κόσμος, τι ερχόταν στη θέση του και γιατί υπήρχε αυτός ο πόνος και η δυστυχία που έβλεπα στο κέντρο της Αθήνας. Περπατώ στην πόλη, είδα την εικόνα της κρίσης σε ανθρώπους που έψαχναν στα σκουπίδια, στα κλειστά μαγαζιά, στο πλήθος των επαιτών σε πρόσωπα που ίσως ήταν σαν κι εμάς πριν από λίγο διάστημα. Ως λογοτέχνης δεν μπορούσα να σκεφτώ άλλο θέμα από την κρίση. Ήθελα να γράψω γι' αυτήν γιατί με είχε συνταράξει.

* Από όλο αυτό που συμβαίνει γύρω μας τα τελευταία χρόνια επιλέξατε μία συγκεκριμένη στιγμή, τη 12η Φεβρουαρίου του 2012 που κάηκε το "Αττικόν". Γιατί;
Ήθελα να πιάσω τον ταύρο από τα κέρατα, γι' αυτό επέλεξα αυτή την εμβληματική νύχτα. Δεν μ' ενδιέφερε να δω την κρίση σαν ντεκόρ, δεν με ενδιέφεραν οι έμμεσες επιπτώσεις, ήθελα να μπω στην καρδιά των πολιτικών συγκρούσεων προκειμένου να σκεφτώ τι συμβαίνει. Γι' αυτό χτύπησα κατευθείαν στο θέμα.

* Τώρα, τρία χρόνια, μετά τι διαπιστώνετε;
Ζούμε σε χρόνο, πολιτικά και κοινωνικά συμπυκνωμένο, που δεν μας αφήνει περιθώριο να κατασταλάξουν τα γεγονότα μέσα μας με ηρεμία. Πρέπει κανείς να ενεργεί με ταχύτητα, κρατώντας το ουσιαστικό, χωρίς να αποσπάται από τη λεπτομέρεια. Ταυτόχρονα να διατηρεί όση νηφαλιότητα και όση ωριμότητα σκέψης διαθέτει ώστε να μπορεί να αφομοιώνει δημιουργικά τις λεπτομέρειες. Προφανώς η κρίση δεν έχει περάσει. Παρ' ότι η εικόνα της πυρπολημένης Αθήνας έχει, σε μεγάλο βαθμό, πάρει τη μορφή μιας κανονικότητας, το τετράγωνο του "Αττικόν" στην οδό Σταδίου παραμένει σκοτεινό, μια μαύρη μνήμη στην ιστορία της σημερινής Αθήνας.


* Τι εννοείτε μαύρη μνήμη;
Σ' αυτό το μνημειακό τετράγωνο της Σταδίου βρίσκονται το κτήριο της Marfin όπου κάηκαν πέντε άνθρωποι, παλιά μαγαζιά και κινηματογράφοι της Αθήνας που επίσης πυρπολήθηκαν δύο χρόνια αργότερα. Είναι απαράδεκτο και ακατανόητο να σκοτώνονται άνθρωποι ή να πυρπολούνται ιστορικοί χώροι πολιτισμού εν ονόματι μιας δήθεν επαναστατικότητας που καμία σχέση δεν έχει με τη σημερινή πραγματικότητα. Όμως με το βιβλίο μου θέτω το πρόβλημα τι σημαίνει σήμερα εξέγερση, τι σήμαινε εξέγερση στη δική μου νεότητα και προσπαθώ να κατανοήσω τον σημερινό καταστροφικό εκτροχιασμό. Και προφανώς δεν μιλώ για το απαραβίαστο δικαίωμα των ανθρώπων να διαδηλώνουν και να διαμαρτύρονται μέσα σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα.

* Οι δυο ηρωίδες σας φέρουν τα αποτυπώματα του παρελθόντος και του παρόντος. Η ιστορική και μυθολογική μνήμη συμπλέει στο βιβλίο σας με την αποτύπωση της παρούσας ιστορικής στιγμής. Πώς διαχειρίζεστε όλα αυτά τα στοιχεία, τον χρόνο ειδικότερα στη δεδομένη χρονική περίοδο;
Για μένα ο χρόνος στη λογοτεχνία είναι αδιάσπαστος. Το παρόν είναι εξαιρετικά εφήμερο και στηρίζεται στο παρελθόν, όπως τουλάχιστον το φέρει μέσα του ο καθένας μας σε σχέση μ' αυτό που ζει σήμερα. Και η ιστορία και ο μύθος ανήκουν στον ευρύτερο χώρο του παρελθόντος και γι' αυτό δεν παύουν να αφορούν το παρόν. Δεν θα μπορούσα να γράψω για τη σημερινή Αθήνα παραβλέποντας τις κοινές μνήμες που όλοι έχουμε γι' αυτή την πόλη. Γι' αυτό και χρησιμοποιώ συχνά σύμβολα ή μύθους προκειμένου να φωτίσω το παρόν μας.
Αντιλαμβάνομαι την Αθήνα της διαδήλωσης σαν μια μεγάλη υπαίθρια θεατρική σκηνή όπου εκτυλίσσεται το σύγχρονο δράμα, δηλαδή η κρίση και μάλιστα με πρωταγωνιστές τον απλό πολίτη και τους κατατρεγμένους. Ή πάλι δουλεύω με τον μύθο του Μινόταυρου και της Ευρώπης προκειμένου να εστιάσω στο μείζον πρόβλημα της εποχής μας, που δεν είναι απλά ελληνικό αλλά ευρωπαϊκό. Η Ευρώπη σήμερα δείχνει να έχει παραμερίσει τις ιδρυτικές της αρχές εν ονόματι μιας οικονομικίστικης και μόνο θέασης του κόσμου. Ωστόσο θα πρέπει να επανέλθει στο ουμανιστικό της πρόταγμα, να διασώσει το πνευματικό κέλυφος του Διαφωτισμού, να επανεξετάσει ατέλειες και αστοχίες προκειμένου να οραματιστεί το μέλλον των λαών της.

* Πώς το βλέπετε αυτό το μέλλον;
Με μια μικρή αισιοδοξία, στηριγμένη αφ' ενός στο ότι η ελληνική Αριστερά μπόρεσε να ξαναθέσει κάποια ζητήματα αρχών στην ίδια την Ευρώπη και να κερδίσει σ' αυτή την αναζήτηση κάποιους συμμάχους, αφ' ετέρου στο γεγονός ότι στο τεράστιο προσφυγικό ζήτημα των ημερών μας οι χώρες της πρώην δυτικής Ευρώπης αρχίζουν, έστω και αργά, να διαπιστώνουν το μέγεθος του προβλήματος και να το πλησιάζουν, έστω και σε ρητορικό επίπεδο. Ωστόσο η Ευρώπη δεν μπορεί να αποκοπεί από ένα διεθνές περιβάλλον εξαιρετικά σκληρό, ανταγωνιστικό και πλήρες πολέμων και ανατροπών. Σ' αυτό τοΠΛΑΙΣΙΟ οφείλει να αναστοχαστεί τον ρόλο της και να θυμηθεί τις πνευματικές της αξίες, να αναλογιστεί τις ευθύνες της για όλα αυτά που συμβαίνουν και να επιχειρήσει να βρεί τις λύσεις, ακόμα κι αυτή την ύστατη στιγμή.

* Μέσα σ' αυτό τοΠΛΑΙΣΙΟ, πώς βλέπετε εσείς να τοποθετείται η Ελλάδα;
Πολιτικά σκεπτόμενοι ανήκουμε στον χώρο και τον πολιτισμό της Ευρώπης, οφείλουμε όμως να δημιουργήσουμε ρήγματα στο σημερινό μπετονένιο πρόσωπο που προβάλλει. Η Ευρώπη δεν είναι μόνο ο Σόιμπλε και το χρηματοπιστωτικό σύστημα, που κινούν με ωμότητα αυτή τη στιγμή τα νήματα. Είναι οι κοινωνίες της, είναι οι διανοούμενοί της, είναι ο πολιτισμός της, είναι αυτός ο άλλος ευρωπαϊκός πολιτικός λόγος που γεννήθηκε μέσα στην κρίση και στη χώρα μας έφερε την Αριστερά στην κυβέρνηση, με προοπτική να συμβεί το ίδιο στην Ισπανία, μακάρι και αλλού.

* Σε λίγες ημέρες έχουμε εκλογές. Ποιο είναι το πρόταγμα αυτών των εκλογών για σας;
Να νικήσει η Αριστερά, γιατί μόνο αυτή μπορεί τούτη την κρίσιμη ώρα να διαχειριστεί μια ομολογουμένως κακή συμφωνία με το ενδιαφέρον στραμμένο στην κοινωνία και τα ουμανιστικά προτάγματα, τα οποία στο κάτω κάτω η Ελλάδα έδωσε στην έννοια της Ευρώπης. Αυτή τη στιγμή πρέπει να δοθεί η δυνατότητα στον ΣΥΡΙΖΑ να κυβερνήσει. Την προηγούμενη περίοδο, με το πιστόλι των δανειστών στον κρόταφο, δεν μπόρεσε, φυσικά, να πραγματοποιήσει αυτά τα οποία οραματίζεται. Παρά τα λάθη που έγιναν, και οπωσδήποτε έγιναν, ιστορικά θα πρέπει να δοθεί στην ελληνική Αριστερά αυτή η ευκαιρία, που για μένα δεν είναι δεύτερη αλλά πρώτη. Όσο για τον "συμβιβασμό" του Τσίπρα, δεν ξέρω να κατηγόρησε ποτέ κανείς τον μεγάλο κομμουνιστή Ιταλό ηγέτη Ενρίκο Μπερλιγκουέρ για το compromesso istoriko (ιστορικό συμβιβασμό) που υπήρξε η πιο ρεαλιστική Αριστερή επιλογή εκείνων των χρόνων. Να δώσουμε την ευκαιρία παράλληλα να κάνει τις τομές που προτάσσει πάντα η αριστερά, τομές ρεαλιστικές που έχουν σχέση με τη συγκεκριμένη πραγματικότητα και δεν εφορμούν μάταια στους ανεμόμυλους.
Έχουμε ανάγκη αυτήν ειδικά τη στιγμή να ενισχυθεί η δημοκρατία ώστε να αποφευχθεί ο νεοναζισμός που έχει φουντώσει στη χώρα μας και να εμπεδωθεί η δημοκρατική συνείδηση στους πολίτες. Όπως έλεγε ο φίλος μου ο Άγγελος Ελεφάντης, "ο σοσιαλισμός ή θα έχει ένα ανθρώπινο πρόσωπο ή δεν θα υπάρχει". Κι αυτά τα λέω γιατί διαπιστώνω τον μεγάλο κίνδυνο μιας οπισθοδρόμησης προς τη Δεξιά, η οποία ήδη τα πέντε προηγούμενα χρόνια, κυβερνώντας μαζί με τοΠΑΣΟΚ, δεν έλυσαν τα προβλήματα της κρίσης, ενώ αντίθετα ευθύνονται για τη δημιουργία της μετά τη μεταπολίτευση. Ο νοών νοείτω.
 * Να θυμόμαστε λοιπόν;
Να μη λησμονούμε ότι υπάρχει μια διαχρονικότητα όχι μόνο στο ιστορικό γεγονός αλλά και στις πολιτικές έννοιες και σημασίες. Ας σκεφτούμε αυτή τη στιγμή τη διαχρονικότητα και τη σημασία της Αριστεράς, όχι για να παραβλέψουμε τα λάθη που ενδεχομένως έγιναν αυτό το επτάμηνο, αλλά για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε πιο σωστά παρά πέρα. Στο βάθος χρόνου της Αριστεράς υπάρχουν πάνω απ' όλα τίμιοι αγώνες και ανθρωπιστική σκέψη, ενώ στο βάθος χρόνου της Δεξιάς δεν θα δυσκολευτεί να βρει κανείς και τη διαφθορά και τον δωσιλογισμό.