Η σαρωτική ταινία «Πολίτης Κέιν» γυρίστηκε από τον Όρσον Ουέλς το 1941 με σεναριογράφους τον ίδιο και τον Χέρμαν Μάντιεβιτς, οπερατέρ τον Γερμανό εξπρεσιονιστή Γκρέγκ Τόλαντ, σημαντικούς ηθοποιούς και πρωταγωνιστή τον ίδιο τον Όρσον Ουέλς. Αναμφισβήτητα, αυτό το πολυεπίπεδο έργο ήταν και παραμένει κλασικό στην ιστορία του σινεμά. Εδώ και πολλά χρόνια βρίσκεται στην 1η θέση σε όλες τις λίστες των 100 καλύτερων ταινιών όλων των εποχών.
Στην εποχή της προκάλεσε εντονότατες θετικές και αρνητικές αντιδράσεις από κοινό και κριτικούς και αποτέλεσε ιδεολογική και εκφραστική αμφισβήτηση στα μέχρι τότε πεπραγμένα του αμερικανικού σινεμά. Εισήγαγε νέες λέξεις και φράσεις στη γραμματική του παγκόσμιου κινηματογράφου οι οποίες θα σημαδέψουν στην πορεία την καταγωγή νέων καλλιτεχνικών ρευμάτων και θα επηρεάσουν τη δημιουργία αναρίθμητων σκηνοθετών σε ολόκληρο τον κόσμο. Το δυναμικό σενάριο του φιλμ είναι εμπνευσμένο από τη ζωή του μεγιστάνα του Τύπου της εποχής Ρούντολφ Χιρστ και περιγράφει την άνοδο και την πτώση του τραγικού ήρωα Τσάρλς Φόστερ Kέιν.
Για την ταινία έχουν γραφτεί πολλά και από πολλούς. Σπουδαίοι κριτικοί του κινηματογράφου, διεθνώς καταξιωμένοι σκηνοθέτες και συγγραφείς (Χόρχε Λουίς Μπόρχες), φιλόσοφοι (Ζαν Πολ Σαρτρ) έγραψαν κατά καιρούς κείμενα για τις εντυπώσεις και τα συναισθήματα που τους προκάλεσε η παρακολούθηση του φιλμ. Από όλα αυτά εμείς επιλέξαμε και σας παρουσιάζουμε παρακάτω την κριτική του Αργεντινού συγγραφέα Χόρχε Λουίς Μπόρχες.
«“Ο Πολίτης Κέιν” (λέγεται «“Ο Πολίτης” στην Αργεντινή) έχει τουλάχιστον δύο πλοκές. Η πρώτη, αδιάφορα κοινότοπη, προσπαθεί να απομυζήσει χειροκρότημα από κουτεντέδες: ένας ματαιόδοξος εκατομμυριούχος συλλέγει αγάλματα, κήπους, παλάτια, πισίνες, διαμάντια, αυτοκίνητα, βιβλιοθήκες, άντρες και γυναίκες. Όπως ένας προηγούμενος συλλέκτης (οι παρατηρήσεις του οποίου αποδίδονται συνήθως στο Άγιο Πνεύμα), ανακαλύπτει πως αυτή η σύμμεικτη αφθονία αγαθών είναι μια υπέρτατη ματαιοδοξία: όλα είναι ματαιοδοξία. Τη στιγμή του θανάτου, επιθυμεί μόνο ένα από όλα τα πράγματα του κόσμου, το ταπεινό έλκηθρο με το οποίο έπαιζε όταν ήταν παιδί!
»Η δεύτερη πλοκή είναι κατά πολύ ανώτερη. Συνδέει τον Koheleth με τη μνήμη ενός άλλου νιχιλιστή, του Franz Kafka. Ένα είδος μεταφυσικής ταινίας μυστηρίου, το θέμα της (και ψυχολογικό και αλληγορικό) είναι η διερεύνηση του εσώτερου εαυτού ενός ανθρώπου, μέσω των έργων που έχει σφυρηλατήσει, των λέξεων που έχει πει, των πολλών ζωών που έχει καταστρέψει. Η ίδια τεχνική είχε χρησιμοποιηθεί από τον Josef Conrad στο “Chance” (“Τύχη”, 1914) και σε εκείνη την όμορφη ταινία “Η Δύναμη και η Δόξα” (“The Power and the Glory”): μία ραψωδία διάφορων σκηνών χωρίς χρονολογική σειρά. Με σαρωτικό τρόπο, δίχως τέλος, ο Orson Welles δείχνει αποσπάσματα από τη ζωή του άντρα, του Τσαρλς Φόστερ Κέιν, και μας καλεί να τα συνδυάσουμε και να τον ανασκευάσουμε. Ένα στυλ πολλαπλότητας και ανομοιογένειας βρίθει στην ταινία: οι πρώτες σκηνές καταγράφουν τους θησαυρούς που συσσωρεύτηκαν από τον Κέιν· σε μια από τις τελευταίες, μια φτωχή γυναίκα, πληθωρική και ταλαιπωρημένη, παίζει με ένα τεράστιο παζλ στο πάτωμα ενός παλατιού που είναι επίσης μουσείο. Στο τέλος συνειδητοποιούμε πως τα κομμάτια δεν κυβερνούνται από κάποια μυστική ενότητα: ο απεχθής Τσαρλς Φόστερ Κέιν είναι ένα ομοίωμα, ένα χάος από επιφαινόμενα (Μια φυσική απόρροια, όπως είχε προβλέψει ο David Hume, ο Ernst Mach, και ο δικός μας Macedonio Fernandez: κανένας άνθρωπος δεν ξέρει ποιος είναι, κανένας άνθρωπος δεν είναι οποιοσδήποτε.) Σε ένα διήγημα του Chesterton -“Το Κεφάλι του Καίσαρα” νομίζω- ο ήρωας παρατηρεί πως τίποτα δεν είναι τόσο τρομακτικό όσο ένας λαβύρινθος χωρίς κέντρο. Αυτή η ταινία είναι ακριβώς ένας τέτοιος λαβύρινθος.
»Όλοι ξέρουμε πως ένα πάρτι, ένα παλάτι, ένα μεγάλο εγχείρημα, ένα δείπνο για συγγραφείς και δημοσιογράφους, μια ατμόσφαιρα εγκάρδιας και αυθόρμητης συντροφικότητας, είναι ουσιωδώς φρικιαστικά. “Ο Πολίτης Κέιν” είναι η πρώτη ταινία που δείχνει τέτοια πράγματα με μια επίγνωση αυτής της αλήθειας.
»Η παραγωγή είναι, γενικά, αντάξια του αχανούς θέματος. Η κινηματογράφηση έχει εντυπωσιακό βάθος, και υπάρχουν πλάνα των οποίων τα πιο απομακρυσμένα στοιχεία (όπως οι προ-Ραφαηλικοί πίνακες) είναι όσο ακριβή και λεπτομερειακά όσο τα κοντινά. Τολμώ να μαντέψω, παρόλα αυτά, πως “Ο Πολίτης Κέιν” θα αντέξει στον χρόνο όπως έχουν “αντέξει” κάποιες ταινίες του Γκρίφιθ ή του Πουντόβκιν –ταινίες των οποίων η ιστορική αξία είναι αδιαμφισβήτητη… Δεν είναι ευφυής, αν και είναι το έργο μιας ιδιοφυΐας – στην πιο σκοτεινή και γερμανική έννοια αυτής της κακής λέξης».
Βραβεία: Όταν πρωτοπροβλήθηκε κέρδισε Oscar πρωτότυπου σεναρίου και είχε οχτώ ακόμη υποψηφιότητες, μεταξύ των οποίων καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας. Έκτοτε έχει βραβευτεί σε πολλές διοργανώσεις σε ολόκληρο τον κόσμο.
ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ
Παρασκευή 11 στις 9 μ.μ. - 11 μ.μ.
Χυτήριο Theatre - Σημείο Πολιτισμού
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου