- Ανθούλα Δανιήλ
Αν πρέπει η Ελλάδα να ανανεώσει τον κατάλογο των φιλελλήνων της, πρώτη πρώτη ανάμεσα σε δεκάδες άλλους, που ο πολύς κόσμος δεν ξέρει, είναι η Αντρέα Μαρκολόνγκο, η οποία κάθε χρόνο εκδίδει από τις Εκδόσεις Πατάκη κι ένα βιβλίο που σχετίζεται με την Ελλάδα. Ένα βιβλίο που ανοίγει τα μάτια, το μυαλό και την ψυχή και δείχνει τι κρύβεται κάτω από αυτό με το οποίο κατατρίβονται όλοι αυτοί που γκρινιάζουν με την «καθημερινότητα».
Η Μαρκολόνγκο, όπως έχω πει και άλλη φορά και κάθε φορά που μου δίνει την ευκαιρία, είναι μια μορφωμένη νέα κοπέλα που, μόλις ανακάλυψε την πηγή της φιλολογικής ομορφιάς, την ελληνική γλώσσα, δεν σταμάτησε να ερευνά και να βρίσκει αφορμές για να επανέρχεται. Αυτή τη φορά επανήλθε και σωματικά, αν και δεν αξιώθηκα ακόμα να καταγράψω την εμπειρία της «από τον Μαραθώνα στην Αθήνα με φτερά στα πόδια», που εκείνη κατάφερε να διατρέξει και να μελετήσει στην Τέχνη του τρεξίματος. Δεν είναι επομένως η πρώτη φορά που κατέφτασε στην Αθήνα· με ένα λευκό παντελόνι, ένα λινό πουκάμισο, σανδάλια, ένα ράντζο κι ένα βιβλίο για να διανυκτερεύσει Μια νύχτα στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Η φωτογραφία της στο εξώφυλλο, καθισμένη στο πτυσσόμενο κρεβάτι της, με φόντο την Ακρόπολη, βεβαιοί του λόγου το ασφαλές· η Μαρκολόνγκο ήρθε… μοιάζει με Κόρη που ξέφυγε από το μαρμάρινο σώμα της, βγήκε από το Μουσείο και κάθισε εκεί να φωτογραφηθεί, κοιτώντας μας κατάματα… Ή, πάλι, είναι η Flora Mirabilis, ή η Σιμονέτα, η αγαπημένη του Μποτιτσέλι, η Primavera, η Venus που κατέβηκε για μια στάση στην Αθήνα, γιατί νοστάλγησε την πατρίδα της καρδιάς της.
Ο δαίδαλος της διαδικασίας για να εξασφαλιστεί αυτή η νυχτερινή παραμονή της στο Μουσείο ήταν λαβυρινθώδης, όχι όμως για μια θεά με αφοπλιστικό χαμόγελο σαν έτοιμο σπαθί…
«Ηθοποιός πρέπει να είναι», είπε ο φύλακας, κι εκείνη το αποδέχεται: «Αν βρίσκομαι εδώ, είναι επειδή κατάφερα να παίξω καλά τον ρόλο μου». Και θαυμάζει και απορεί, γιατί από όλους εκείνους που επί 2.500 χρόνια γοητεύτηκαν από την αιώνια Ελλάδα, μόνο η Μαρκολόνγκο τα κατάφερε· «αυτή η ευκαιρία δόθηκε ειδικά σ’ εμένα», λέει.
Ο επιμένων νικά, η επιμένουσα για την περίσταση, και αυτή η φανατική από το αρχικό μότο «Για το χρέος μου προς την Ελλάδα» και από το άλλο με στίχους από το ποίημα του Μπάιρον «Η κατάρα της Αθηνάς», με έβαλαν στο νόημα, με ποιον φυγοδικεί και ποιον θέλει να ψέξει… Με τον Έλγιν τα έχει βάλει και τη βιογραφία του που έχει στον σάκο της… είναι μια ηρωίδα που έχει κληθεί να υπερασπιστεί τον Παρθενώνα ενάντια στη βαρβαρότητα του Έλγιν.
Το Μουσείο είναι σαν παιδί στην εφηβεία του, λέει, ήδη 13 ετών κι έμεινε στο ξενοδοχείο Hotel Byron. «Ήρθα εδώ, έφερα εδώ τη μοίρα μου, δεν μ’ έφερε η μοίρα μου», είπε και θυμήθηκε τον Καζαντζάκη.
Τα μάτια, που θα την κοίταζαν μέσα στο Μουσείο, λείπουν και τη φοβίζει η απουσία τους. Βλέποντας ένα «πόδι», θραύσμα από άγαλμα του Φειδία, νιώθει τον αναστεναγμό του. Στο Λούβρο, μια μετόπη από τη ζωφόρο του Παρθενώνα τής δίνει την αίσθηση της νοσταλγίας, κάτι που δεν αντιλαμβάνεται ο επισκέπτης που τρέχει να δει την Αφροδίτη ή τη Νίκη…
Γίνεται αυτή η ίδια η Νέμεσις για όλους τους βέβηλους που πέρασαν από την Ελλάδα, γι’ αυτό και το βιβλίο της διαβάζεται σε πολλά επίπεδα· πνευματικό, ηθικό, υλικό, ψυχολογικό, ανθρώπινο.
Στο Μουσείο της Ακρόπολης, οδεύοντας προς τον στόχο της, θα μας μιλήσει για διπλωματικές αποστολές που δεν έχασαν την ευκαιρία να αρπάξουν ό,τι τους άρεσε από όπου το έβρισκαν και δημιούργησαν τον δικό τους πολιτισμό: «Όποιος δεν έχει κλέψει απ’ την Ελλάδα τίποτα, ούτε καν μια ιδέα, ας ρίξει τον πρώτο λίθο στον Λόρδο Έλγιν».
Η Μαρκολόνγκο δεν πάει κατευθείαν στον στόχο. Η γραμμή της είναι ελικοειδής, σαν τους βοστρύχους της Σιμονέτας ή τους δικούς της· δολιχοδρομεί, λέει τόσα άλλα, βάζει τόσες ψηφίδες στη διαδρομή για να δούμε κι εμείς πόσα δεν ξέρουμε για πρόσωπα και καταστάσεις πίσω από εκείνους που φέρουν το μεγάλο βάρος της ευθύνης.
Γυροφέρνει στο Μουσείο. Το ακέφαλο άγαλμα της Πανδρόσου θεάς, που έχει στην αγκαλιά της τον Κέκροπα, τη συμφιλιώνει με τον ανάπηρο πολέμου πατέρα της. Οι Εγγλέζοι του 19ου αιώνα τής φαίνονται επαρχιώτες μπροστά στην αρχαία Ελλάδα. Μα από τον καιρό του Περικλή και του Φειδία και του Σοφοκλή δεν υπάρχει πλάσμα που να μην ένιωσε άξεστο…
Ο 19ος αι. του Έλγιν, του Φοβέλ και του Σουαζέλ-Γκουφιέ μετέτρεψε κάθε επισκέπτη της Ελλάδας σε κλέφτη, αφού επέστρεψε στην πατρίδα του «μ’ ένα κομμάτι Ελλάδας στην τσέπη του». Η Μαρκολόνγκο βλέπει τα χέρια και τα πόδια χωρίς σώματα, τα σώματα χωρίς κεφάλι και νιώθει ότι αυτά όλα είναι ζωντανά, νιώθει τον σωματικό πόνο τους. «Απόψε εκείνο που με βασανίζει περισσότερο από τα εξαφανισμένα σώματα είναι οι ψυχές εκείνων που ανύψωσαν την Ακρόπολη για πάντα στην κορυφή του κόσμου».
Όταν ο Έλγιν έφευγε για την Κωνσταντινούπολη με εντολή του βασιλιά της Αγγλίας, στα αφτιά του είχε την πρόταση του αρχιτέκτονα που φρόντιζε τη βίλα του: «Μην ξεχάσετε να περάσετε από την Αθήνα, για να δείτε αυτοπροσώπως τα αρχαία ερείπια». Εδώ, λέει η Μαρκολόνγκο, αρχίζει η «κατάρα της Αθηνάς». Κι εκείνος νόμιζε πως με τα έργα που θα έφερνε στην Αγγλία θα δοξάζονταν οι τέχνες σε όλη την Ευρώπη.
Ο ζωγράφος Φοβέλ και ο πρέσβης Σουαζέλ-Γκουφιέ, που είχε επίσης λεηλατήσει τον Παρθενώνα, δεν πήραν ποτέ άδεια να ανέβουν στην Ακρόπολη και να πάρουν οτιδήποτε, ωστόσο στο Λούβρο υπάρχουν εκθέματα. Οι Τούρκοι, μη γνωρίζοντας την αξία των μαρμάρων, πουλούσαν μικρά κομμάτια ή κομμάτιαζαν μεγάλα για να τα πουλήσουν. Τα περισσότερα που βγήκαν από την Ελλάδα τον 17ο αι. έχουν χαθεί. Κανείς άλλωστε δεν καταλάβαινε την αξία του Παρθενώνα και των γλυπτών. Ο Έλγιν πήρε την άδεια για να φτιάξει αντίγραφα των μαρμάρων, αλλά γρήγορα κατάλαβε πως τα πρωτότυπα ήταν πολύ καλύτερα και άρχισε το βάρβαρο ξήλωμα και το κομμάτιασμα, για να μπορέσει να τα πακετάρει. Πολλά πλοία βυθίστηκαν, όπως ο Φαέθων,ο μυθικός γιος του Ήλιου, μαζί με ό,τι είχε αφαιρέσει από την Ελλάδα. Το ίδιο και ο Μέντωρ (προσωποποίηση της Αθηνάς). Η κατάρα της Αθηνάς εξακολουθεί να είναι μπροστά του. Κι όσο οι ανατριχιαστικές λεπτομέρειες πολλαπλασιάζονται, τόσο και η Αθηνά εξοργίζεται, η Μαρκολόνγκο εξοργίζεται, ο αναγνώστης εξοργίζεται.
Ο Έλγιν και η σύζυγός του πλήρωσαν για ό,τι και οι δύο έπραξαν και οι εκατοντάδες άνθρωποι που χρησιμοποίησαν. Η ύβρις του του επέβαλε μια μεταφυσική τιμωρία με φυσικό τρόπο. Η Αθηνά έπαιρνε εκδίκηση με τον Μπάιρον, που έγραφε το ποίημα «Η κατάρα της Αθηνάς» και ο Έλγιν τον παρακαλούσε να δείξει οίκτο… αλλά όχι, το ποίημα κυκλοφορούσε. Ο Έλγιν «πέθανε μισητός και ασυγχώρητος στον τάφο του».
Η Μαρκολόνγκο μιλάει για τον εαυτό της, τη δική της ζωή και τα δικά της παθήματα μέσα από τα παθήματα των μαρμάρων και τα 2.500 χρόνια πολιτισμού. Γίνεται αυτή η ίδια η Νέμεσις για όλους τους βέβηλους που πέρασαν από την Ελλάδα, γι’ αυτό και το βιβλίο της διαβάζεται σε πολλά επίπεδα· πνευματικό, ηθικό, υλικό, ψυχολογικό, ανθρώπινο. Αν πιστεύαμε στη μετενσάρκωση, θα λέγαμε πως αυτή είναι και η Αθηνά και η Αφροδίτη και, κυρίως, η Δικαιοσύνη…
Μια νύχτα στο Μουσείο της Ακρόπολης
Andrea Marcolongo
μετάφραση: Σταύρος Παπασταύρου
Εκδόσεις Πατάκη
184 σελ.
ISBN 978-960-16-8883-1
Τιμή €11,10
Ανθούλα Δανιήλ δρ Φιλολογίας, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας, μέλος της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών και μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.
https://diastixo.gr/kritikes/diafora/24120-anfrea-marcolongo-mia-nyxta-sto-mouseio-tis-akropolis
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου