Χρύσα Φάντη: συνέντευξη στη Χαρά Νικολακοπούλου

 

Χαρά Νικολακοπούλου

 

  

Η Χρύσα Φάντη γεννήθηκε στην Αθήνα και για μεγάλο χρονικό διάστημα έζησε στο Κάιρο, τη Μόσχα, τη Δαμασκό και τη Λευκωσία της Κύπρου. Σπούδασε παιδαγωγικά και νομικά στο ΕΚΠΑ και από το 1985 μέχρι το 2012 εργάστηκε ως εκπαιδευτικός. Από το 2007 μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι πεζογραφήματα και έχει συμμετάσχει σε συλλογικούς τόμους και ανθολογίες. Αποσπάσματα από τα βιβλία της έχουν διαβαστεί σε διάφορα λογοτεχνικά φεστιβάλ και φόρουμ, ενώ παρουσιάσεις βιβλίων, συνεντεύξεις με συγγραφείς, άρθρα και διηγήματά της δημοσιεύονται τακτικά σε εφημερίδες, περιοδικά και στον ηλεκτρονικό τύπο. Το μυθιστόρημα Οδός Ευτυχίδου (Σμίλη, 2023), που μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη, συμπεριλήφθηκε στη λίστα με τα καλύτερα βιβλία του 2023 του περιοδικού Χάρτης, ενώ το 2024 απέσπασε το Βραβείο Πεζογραφίας Κλεψύδρα και το Βραβείο Μυθιστορήματος του Ομίλου Λογοτεχνίας και Κριτικής Κύπρου.

Παγκράτι, οδός Ευτυχίδου. Tι σας συνδέει με αυτόν τον τόπο;

Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο Παγκράτι. Την εποχή εκείνη το Παγκράτι ήταν μια ήσυχη συνοικία, με πολλές μονοκατοικίες, ανθρώπους πιο προσιτούς και δρόμους λιγότερο θορυβώδεις. Κατάφερα έτσι να συνδεθώ στενά με μερικούς από τους κατοίκους του αλλά και με γνωστά τοπόσημα, όπως το Άλσος, η πλατεία Μεσολογγίου, η πλατεία Προσκόπων, το κηποθέατρο, ο γνωστός Λέντζος και τα παλιά καλά σινεμά. Αργότερα, φαίνεται να λειτούργησαν μέσα μου και αυτά που άφησαν δυνατό αποτύπωμα στη ζωή των γονιών μου, εξιστορήσεις και μνήμες τους από την Κατοχή, από τη Σχολή Καλπάκα και το 7ο Γυμνάσιο Αρρένων, αλλά και συγκεντρώσεις με συμμαθητές και συνοδοιπόρους (ανάμεσά τους και η Ελένη Γλύκατζη με τον Μάνο Χατζιδάκι). Από αυτή τη νοερή σύνδεση δεν θα μπορούσα να εξαιρέσω το Παγκράτι των παππούδων και των γιαγιάδων μου, Παλαιοελλαδίτες στρατιωτικοί (από την πλευρά του πατέρα) και Μικρασιάτες πρόσφυγες (από τη μεριά της μητέρας), που εγκαταστάθηκαν στη γύρω περιοχή πυροδοτώντας ποικίλες πολιτικές και κοινωνικές ανακατατάξεις.

Κεντρικός ήρωας στο βιβλίο σας είναι ο Πέτρος Χρήστου. Θα θέλατε να μας τον συστήσετε;

Ο αφηγητής Πέτρος Χρήστου είναι κι αυτός γέννημα θρέμμα Παγκρατιώτης. Μακριά από την Αθήνα, στο διαμέρισμα της Νέας Πεντέλης πλέον, προσπαθώντας να καταλάβει αυτά για τα οποία δεν ενδιαφέρθηκε όταν ήταν νέος, βρίσκεται αντιμέτωπος με πρωτόγνωρες προσωπικές και οικογενειακές διαπιστώσεις και αποκαλύψεις. Ξεκινώντας από τη γέννηση και τα πρώτα χρόνια της ζωής του, οι αναζητήσεις του παίρνουν σύντομα μια αναπάντεχη τροπή και μια ευρύτερη, ιστορική αλλά και καθαρά υπαρξιακή, θέση και θέαση.

Τι προσφέρει η δευτεροπρόσωπη αφήγηση;

Στην Οδό Ευτυχίδου, η επιλογή του δεύτερου προσώπου συνιστά ένα είδος εσωτερικής απεύθυνσης και ταυτόχρονα μια εκ βάθους εξομολόγηση προς τον αναγνώστη. Ο αφηγητής, μέσ’ από αυτόν τον φανταστικό διάλογο, έρχεται σε διαρκή επαφή τόσο με τον εαυτό του, όσο και με τη μνήμη και τα πρόσωπα που τον διαμόρφωσαν.

Χωρίς την εσωτερική μετάπλαση δεν νοείται λογοτεχνία.

Πόσο συμβολικός είναι ο τίτλος; Ποια η σχέση των ηρώων με την ευτυχία;

Στο μυθιστόρημα, ο τίτλος είναι έκδηλα αλληγορικός και αμφίσημος. Η οδός Ευτυχίδου είναι πράγματι η γνωστή σε όλους μας πολυσύχναστη οδός που διασχίζει το κέντρο του Παγκρατίου. Ωστόσο, ελάχιστοι είναι αυτοί που γνωρίζουν ότι κατά μήκος αυτού του δρόμου και στους πέριξ αυτού, την περίοδο της Κατοχής και λίγο μετά την Απελευθέρωση έγιναν ηρωικές μάχες, αλλά και θανάσιμες αντεκδικήσεις και εκτελέσεις. Κάτι ανάλογο θα μπορούσαμε να πούμε και για τους ήρωες του μυθιστορήματος. Έχοντας κατοικήσει επί μακρόν εκεί, συμμετείχαν ενεργά και βίωσαν άμεσα όχι μόνο την ήρεμη και καλότυχη καθημερινότητά της, αλλά και την τραγική ιστορία της.

Στο μυθιστόρημα είναι εμφανής η νεωτερικότητα της γραφής. Θα θέλατε να μας δώσετε τη δική σας άποψη;

Είναι δύσκολο να πει κανείς με ποια κριτήρια μια γραφή μπορεί να χαρακτηριστεί νεωτερική. Επικρατεί η άποψη ότι ο όρος «νεωτερικότητα» αποδίδεται στον Σαρλ Μποντλέρ. Ο Μποντλέρ, στο δοκίμιο που έγραψε το 1863 με τίτλο «Ο ζωγράφος της σύγχρονης ζωής», προσδιόρισε τη «φευγαλέα, εφήμερη εμπειρία της ζωής σε μια αστική μητρόπολη» και επεσήμανε την ευθύνη που έχει η τέχνη να συλλάβει αυτή την εμπειρία. Στην Οδό Ευτυχίδου, η έλλειψη ταυτότητας καθώς και η αίσθηση του εφήμερου και του φευγαλέου κυριαρχούν και αποτυπώνονται στις αλλεπάλληλες διερωτήσεις και την έλλειψη κάθε βεβαιότητας που βασανίζει τον αφηγητή. Όπως λέει χαρακτηριστικά: «[…] Με τον καιρό συνειδητοποιείς ότι από οικογένεια σε οικογένεια κι από γενιά σε γενιά οι ίδιες ιστορίες επαναλαμβάνονται σε παραλλαγές, και κάτι ανάλογο, σε ακόμη ευρύτερη κλίμακα, συμβαίνει και με τα πρόσωπα. Αμέτρητα πρόσωπα επανεμφανίζονται μέσα στον χρόνο, ο Ι. Ταδόπουλος του Π. Ταδόπουλου και ξανά πάλι ο Ι. και ξανά πάλι ο Π., και ούτω καθεξής. Συνειδητοποιείς πως κι εσύ κουβαλάς έναν παρόμοιο Ι. ή Π., είσαι κλώνος ενός άγνωστου Π., που κι αυτός είχε υπάρξει κλώνος ενός άλλου άγνωστου Π., με τα ίδια ή παρόμοια χαρακτηριστικά» (σελ. 385).

Χρησιμοποίηση αυθεντικών τεκμηρίων, επιστολών, ντοκουμέντων, ανάλεκτα στο τέλος – θα έλεγε κανείς ότι πρόκειται για ένα κείμενο υβριδικό;

Θα μπορούσε κανείς να το χαρακτηρίσει υβριδικό, εφόσον τα μυθοπλαστικά στοιχεία, ακόμα και αυτά με έντονο το ονειρικό και αλληγορικό στοιχείο, συμπλέκονται αρμονικά με το ιστορικό ντοκουμέντο, ενώ και η άμεση εξιστόρηση φαίνεται να συμβαδίζει και να συνομιλεί διαρκώς με την επιστολογραφία και το ημερολόγιο.

Στη σύνδεση ιστορίας και λογοτεχνίας, ποιες μεθόδους ακολουθήσατε;

Χωρίς την εσωτερική μετάπλαση δεν νοείται λογοτεχνία. Όμως, στην πεζογραφία ο αναγνώστης έχει συχνά ανάγκη και από εξωτερικά πατήματα, για να μπορέσει να ταυτιστεί. Θα έλεγα πως δεν υπάρχουν κανόνες. Πίσω από κάθε έργο, ακόμα και το πιο ανοιχτό στην ιστορία και την πληροφορία, μπορεί να υπάρχει πύκνωση και εσωτερικότητα, καθώς και χώρος για αμφισβήτηση, ακόμη και κρυπτικότητα και υπαινιγμό. Στην Οδό Ευτυχίδου, επινοώντας το «αρχείο του αφηγητή» και εντάσσοντας σε αυτό επίσημα έγγραφα, ιστορικά παραθέματα, άρθρα και ντοκουμέντα, θέλησα να παραδώσω στον αναγνώστη μερικά από τα κλειδιά που βοήθησαν και εμένα να μπω στο πετσί της ιστορίας, πληροφορίες σημαντικές για την κατανόησή της, χωρίς όλο αυτό να λειτουργεί σε βάρος της διήγησης, γεγονός που πιθανότατα θα συνέβαινε αν επιχειρούσα να τις ενσωματώσω στον κεντρικό κορμό της. Ωστόσο, όπως δηλώνει και ο αφηγητής μου, ακόμα και έτσι, «μπορεί πάντα να αμφιβάλλεις όχι μόνο για την ακρίβεια αυτών που ακούς, αλλά και για πολλά από αυτά που εσύ καταθέτεις και εξιστορείς».

 

Οδός Ευτυχίδου
Χρύσα Φάντη
Σμίλη
452 σελ.
ISBN 978-618-211-057-7
Τιμή 20,00€

https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/24174-chrisa-fanti-sunentefxi-char-nikolakopoulou

https://diastixo.gr/