- Μάρκος Δενδρινός
Ο Édouard Schuré είναι κυρίως γνωστός στο ελληνικό κοινό από το μνημειώδες έργο του Οι Μεγάλοι Μύστες, το οποίο έχει ανατυπωθεί πολλές φορές. Λίγοι όμως γνωρίζουν το παρόν έργο, Οι Προφήτες της Αναγέννησης, που είχε πρωτοεκδοθεί από τις Εκδόσεις Νίκος Δ. Νίκας, Αθήνα, 1956. Θα ήθελα λοιπόν να πω μερικά λόγια για το σημαντικότατο αυτό έργο, που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό στο ελληνικό κοινό και που αποτελεί ευχάριστη έκπληξη η επανέκδοσή του.
Ο Schuré (1841-1929) ήταν Γάλλος λόγιος, ποιητής και συγγραφέας με μεγάλη δράση στον χώρο της εσωτερικής φιλοσοφίας, ενός χώρου που συνθέτει εντός του τη φιλοσοφία, τον αποκρυφισμό, τον μυστικισμό και την ιστορία των ιδεών. Ο χώρος αυτός παρουσίαζε ιδιαίτερη άνθηση στην Ευρώπη και ιδίως στη Γαλλία κατά το τέλος του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα. Ο Schuré καταγράφει στο παρόν έργο τον κίνδυνο μιας νέας επερχόμενης βαρβαρότητας, που θα μπορούσε να ονομαστεί διανοητικός υλισμός, μετά τα θαυμαστά αποτελέσματα της επιστήμης και της τεχνολογίας της εποχής του, μια άποψη που φαίνεται ακόμη πιο καίρια στο σύγχρονο πλαίσιο της πληροφορικής επανάστασης και της τεχνητής νοημοσύνης. Το έργο λοιπόν αυτό, παρότι υπερβαίνει τον έναν αιώνα (πρώτη έκδοση στη Γαλλία το 1920), παραμένει επίκαιρο και μάλιστα σε μια διαλεκτική ζωντανή σχέση με τον αναγνώστη λόγω του μοναδικού τρόπου γραφής του συγγραφέα, που κινείται ανάμεσα στη φιλοσοφία και την ποιητική ενόραση.
Ας δούμε στο σημείο αυτό το αντικείμενο του βιβλίου. Παίρνοντας αφορμή από την κεντρική μορφή του Ουμανισμού τον Δάντη Αλιγκιέρι και τέσσερις ονομαστούς ζωγράφους της Αναγέννησης, τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, τον Ραφαήλ, τον Μιχαήλ Άγγελο και τον Κορρέτζο, μιλά συνολικά για την πνευματική επανάσταση που είχε συντελεστεί κατά την Αναγέννηση και καταλήγει μάλιστα σε τρεις βασικούς πνευματικούς νόμους ή μητέρες-αρχές που διέπουν τον άνθρωπο και το Σύμπαν: τον Νόμο των μεταμορφώσεων, το Αιώνιο Θήλυ και την ιεραρχία των τριών κόσμων. Χαρακτηρίζει τον Λεονάρντο αλχημιστή της επιστήμης και της διαίσθησης, τον Ραφαήλ πλατωνικό άγγελο που συγχωνεύει τους πρώην αντίπαλους κόσμους του Ελληνισμού και του Χριστιανισμού, τον Μιχαήλ Άγγελο Ιεχωβικό Τιτάνα που αναγεννά τη Βίβλο με προμηθεϊκή ορμή και τον Κορρέτζο άγγελο Σεραφείμ που έπεσε από τον υπέρτατο κόσμο στον καταραμένο πλανήτη μας φέροντας στη θέση του πόνου και του μίσους την ειρήνη, την έκσταση και το φως. Το καινοτομικό όμως στοιχείο στην παρουσίαση του έργου αυτών των ανδρών είναι το στοιχείο της θήλειας φύσεως που εκείνοι αναζητούν παθιασμένα, το οποίο φαίνεται ότι οδηγεί υπόγεια τον βίο τους και τις επιτεύξεις τους. Μέσα από τις πέντε αυτές προσωπικότητες ο Schuré εντοπίζει και αναγνωρίζει με εξαιρετική ενάργεια τον μυστικό καταλύτη που επιφέρει το νέο «παράδειγμα» της σκέψης και του τρόπου ζωής στην Αναγέννηση, που δεν είναι άλλος από τον Έρωτα. Ο έρωτας του Δάντη για τη Βεατρίκη, του Λεονάρντο για τη Μόνα Λίζα, του Ραφαήλ για τη Φορναρίνα, του Μιχαήλ Άγγελου για τη Βιττόρια Κολόνα και του Κορρέτζο για την Τζερομίνα τούς μεταμορφώνει καθιστώντας τους λειτουργούς και εκπροσώπους μιας νέας αντίληψης για τον άνθρωπο και τον κόσμο.
Τώρα είναι που έχουμε ανάγκη και πάλι μιας συμπαντικής θέασης του κόσμου όπου το ωραίο, το καλό και το αληθές να αποτελούν τα έσχατα κριτήρια για τις πράξεις και τις αποφάσεις μας.
Πόσο επίκαιρο είναι το βιβλίο αυτό του Schuré σήμερα; Κατά τη γνώμη μου, πιο επίκαιρο παρά ποτέ. Η ανάγκη για μια νέα αναγέννηση είναι ακόμη μεγαλύτερη σε έναν κόσμο που φαίνεται να έχει χάσει το σταθερό σημείο μιας θείας αναφοράς αλλά και το μοναδικό εργαλείο ασφαλούς πορείας, που είναι ο ορθός λόγος.
Στην Αναγέννηση εμφανίζεται για πρώτη φορά η ολοκληρωμένη μορφή του έρωτα, όπως περιγράφεται και εξυμνείται πρώιμα από τον Δάντη, τον Calvacanti και τον Πετράρχη και αργότερα από τον Ficino, τον Poliziano, τον John Donne, τον Dowland και τον Shakespeare. Ιδιαίτερο μάλιστα χαρακτηριστικό της εποχής εκείνης ήταν η ανόρθωση της γυναίκας στην κοινωνία, μέσω της αναζήτησης της αλήθειας, της καλλιτεχνικής δημιουργίας και του ρόλου της στον έρωτα, όπως αποτυπώνονται στα έργα της Tullia d’Aragona Διάλογος περί του απείρου του Έρωτα, της Sara Copio Sullam Μανιφέστο για την αθανασία της ψυχής και της Moderata Fonte Η αξία των γυναικών, στην ποίηση της Vittoria Colonna και της Gaspara Stampa και στην ανατρεπτική ζωγραφική της Artemisia Gentileschi.
Τότε είναι που τίθεται ο άνθρωπος ως επίκεντρο του κόσμου με το σώμα και τη μορφή του όχι ως κάτι κατώτερο αλλά, αντίθετα, ως πρότυπο για την παράσταση των θεών. Γίνονται οι θεοί κατ’ εικόνα του ανθρώπου, εφόσον ο άνθρωπος έχει δημιουργηθεί κατ’ εικόνα του θεού. Τότε είναι που αποκτά το κάλλος πρωταρχικό ρόλο, καθώς κάθε τι τίθεται στην υπηρεσία του. Δεν απαιτείται καμία δικαιολόγηση για την παρουσία του, όπως δεν αμφισβητείται το αγαθό και το αληθινό, γιατί και τα τρία μαζί ανατροφοδοτούνται και αλληλοϋποστηρίζονται. Τότε είναι που η ελευθερία της σκέψης εναντιώνεται στις επιστημονικές, φιλοσοφικές και θεοκρατικές αυθεντίες, οδηγώντας στους μάρτυρες της αλήθειας, με αποκορύφωμα τον Giordano Bruno.
Τώρα είναι που έχουμε ανάγκη και πάλι μιας συμπαντικής θέασης του κόσμου όπου το ωραίο, το καλό και το αληθές να αποτελούν τα έσχατα κριτήρια για τις πράξεις και τις αποφάσεις μας, ώστε η πορεία της ανθρωπότητας να αναστραφεί μέσα από την αφύπνιση και την αντίληψη ότι αυτός ο μικρός πλανήτης σε ένα σημείο ενός απέραντου επεκτεινόμενου σύμπαντος μπορεί, έστω και τώρα, να αποδειχθεί άξιος της μοίρας που του επιφυλάχθηκε, να αντιπροσωπεύσει την τάξη και την αρμονία εν μέσω του χάους και της συνεχώς αυξανόμενης εντροπίας.
Οι Προφήτες της Αναγέννησης
Δάντης – Λεονάρντο ντα Βίντσι – Ραφαήλ – Μιχαήλ Άγγελος – Κορρέτζο
Édouard Schuré
Εισαγωγή: Μάρκος Δενδρινός
Μετάφραση: Μίνα Ζωγράφου
Νίκας
296 σελ.
ISBN 978-960-296-540-5
Τιμή €18,00
https://diastixo.gr/kritikes/meletesdokimia/24142-oi-profites-tis-anagenisis
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου