Το μυθιστόρημα του Πολ Όστερ Μπαουμγκάρτνερ είναι το κύκνειο άσμα του. Στην Ελλάδα εκδόθηκε πρόσφατα, σχεδόν έναν χρόνο μετά τον θάνατο του συγγραφέα, από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση Ιωάννας Ηλιάδη.
Κεντρικός ήρωας του βιβλίου ο Σάι Μπαουμγκάρτνερ, ένας εβδομηντάρης καθηγητής πανεπιστημίου, χήρος, που ζει μόνος του, περικυκλωμένος από τις αναμνήσεις της πρόωρα χαμένης συζύγου του, με την οποία είχαν ζήσει αχώριστοι επί τέσσερις δεκαετίες. Η Άννα τραυματίστηκε θανάσιμα, ενώ κολυμπούσε σε ταραγμένη θάλασσα, μπροστά στα μάτια του Μπαουμγκάρτνερ. Η κοινή τους ζωή ήταν μια περίοδος αρμονικής συντροφικότητας, πνευματικής εγγύτητας, συνεργασίας σε ακαδημαϊκής και συγγραφικής φύσης ζητήματα που απασχολούσαν καθέναν τους και κυρίως ασίγαστου ερωτικού πάθους – ένας ζηλευτός γάμος που δυστυχώς δεν συνοδεύτηκε από την απόκτηση παιδιών. Όμως η Άννα και ο Μπαουμγκάρτνερ, διαφορετικοί μεταξύ τους αλλά κατά έναν τρόπο συμπληρωματικοί, παρέμειναν σε αυτή τη σχέση από τη νεαρή τους ηλικία, το ίδιο πιστοί και πλήρεις στη συνύπαρξή τους, μέχρι την απροσδόκητη και τραγική αποδημία της.
Το βιβλίο ξεκινάει με μια ζημιά στην κουζίνα που κάνει ο Μπαουμγκάρτνερ, ένα τυχαίο και ασήμαντο γεγονός, που όμως πυροδοτεί μια σειρά από κακοτυχίες, λες και η τύχη και η μοίρα αποφάσισαν να κάνουν μια σαδιστική φάρσα στον ηλικιωμένο καθηγητή. Ο Μπαουμγκάρτνερ πέφτει μέσα στο σπίτι και χτυπάει το πόδι και το χέρι του, παρουσία ενός τεχνικού της δημόσιας εταιρείας ηλεκτρισμού που έχει έρθει για να ελέγξει τον μετρητή του σπιτιού. Στο πρώτο αυτό κεφάλαιο επιβεβαιώνουμε για πολλοστή φορά την αφηγηματική μαεστρία του Όστερ. Μέσα από μια ασήμαντη στιγμή της καθημερινότητας καταφέρνει να δημιουργήσει πλοκή, να εξάψει την αγωνία του αναγνώστη και να σκιαγραφήσει το πορτρέτο του κεντρικού του ήρωα, ενώ και ο δευτερεύων χαρακτήρας, ο τεχνικός Εντ Παπαδόπουλος, ένα πρόσωπο που δεν θα ξανασυναντήσουμε στην ιστορία παρά μόνο ακροθιγώς προς το τέλος του βιβλίου, στην αρχή της ιστορίας έχει υπόσταση και ρόλο και αλληλεπιδρά με τον Μπαουμγκάρτνερ με τρόπο λειτουργικό. Είναι αυτή η αξιοζήλευτη ικανότητα των μεγάλων συγγραφέων να φωτίζουν τα συνηθισμένα με ανοίκεια λάμψη.
Το Μπαουμγκάρτνερ αποτελεί ένα δώρο για την πολυπληθή ομάδα των φανατικών αναγνωστών του Όστερ.
Ο Μπαουμγκάρτνερ θυμάται. Ανακαλεί διαρκώς γεγονότα του παρελθόντος, στα περισσότερα είναι παρούσα η Άννα, είναι εμφανής η παρουσία του πένθους, της μοναξιάς, της νοσταλγίας στις σκέψεις του. Αναπολεί την παιδική και νεανική του ηλικία, τους γονείς του, αναλογίζεται πόσο δύσκολα πέρασαν εκείνοι τις αντίστοιχες ηλικίες, ιδιαίτερα η μητέρα του, που από νήπιο μεγάλωσε στα χέρια ενός στοργικού θείου και στα δεκαέξι της απόμεινε ολομόναχη στον κόσμο. Αναδυόμενος από αυτές τις βουτιές στο παρελθόν καταπιάνεται με το παρόν του, τη σωματική και πνευματική του φθορά, την ανάγκη για μια νέα αρχή στο πλάι μια νεότερης γυναίκας, της Τζούντιθ, τα δικά του συγγραφικά ερείσματα μαζί με την έκδοση και ανάδειξη του ποιητικού έργου της γυναίκας του.
Ο Μπαουμγκάρτνερ είναι ένας «ήσυχος» ήρωας, ένας αντιήρωας χωρίς εμφανή αρνητικά χαρακτηριστικά. Έζησε μια μετρημένη ζωή μέσα σε μια συγκροτημένη συζυγική σχέση. Δεν απέκτησε παιδιά, όμως ίσως αυτό συνετέλεσε στη διατήρηση μέχρι τέλους της ψυχικής και πνευματικής εγγύτητας με την Άννα. Συνεχίζει να επιθυμεί και να ονειρεύεται, κάνει πρόταση γάμου στην Τζούντιθ, νιώθει ζωντανός και έτοιμος να αρχίσει μια νέα περίοδο, όμως η σύντροφός του διστάζει, διαζευγμένη η ίδια, δεν δείχνει ενθουσιασμό να ξαναμπεί σε έναν γάμο.
Το τελευταίο μέρος του βιβλίου εισάγει ένα ακόμα κομβικό πρόσωπο στη ζωή του Μπαουμγκάρτνερ, τη Μπίατριξ Κοέν, μια μεταπτυχιακή φοιτήτρια Αγγλικής και Συγκριτικής Λογοτεχνίας, που θέλει να εκπονήσει διδακτορική διατριβή πάνω στην ποίηση της γυναίκας του. Την Μπίμπι (Μπίατριξ) Κοέν δεν τη βλέπουμε, τη μαθαίνουμε μόνο από τις περιγραφές του συμβούλου καθηγητή της και από την αλληλογραφία που έχει με τον Μπαουμγκάρτνερ. Και ενώ ο αναγνώστης περιμένει τη συνάντηση του Μπαουμγκάρτνερ με τη νεαρή φοιτήτρια, αυτή δεν πραγματοποιείται ποτέ. Ένα απρόοπτο γεγονός διακόπτει την ιστορία. Το τέλος μένει ανοικτό, ο Όστερ κυριολεκτικά αφήνει τον αναγνώστη αμήχανο και απορημένο. Μοιάζει σαν ένα τελευταίο συγγραφικό τέχνασμα, με το οποίο ίσως υπενθυμίζει στον αναγνώστη το ημιτελές της ανθρώπινης ζωής – πάντα αφήνεις πίσω κάτι ατέλειωτο, πάντα υπάρχουν ιστορίες τις οποίες δεν θα παρακολουθήσεις μέχρι τέλους.
Το Μπαουμγκάρτνερ αποτελεί ένα δώρο για την πολυπληθή ομάδα των φανατικών αναγνωστών του Όστερ. Πρόκειται για ένα έργο που έχει όλα τα χαρακτηριστικά της πεζογραφίας του μεγάλου συγγραφέα (εναλλαγή αφηγηματικών τεχνικών, αποστασιοποιημένο ύφος, λεπτή ισορροπία μεταξύ τραγικού και κωμικού, κινηματογραφική πλοκή, αινιγματικούς χαρακτήρες, θεματική που συχνά άπτεται υπαρξιακών θεμάτων), όμως λειασμένα σε μεγάλο βαθμό, χωρίς ίσως τη φλόγα που είχαν η Τριλογία της Νέας Υόρκης ή το 4321. Αυτό από κάποιους ίσως εκληφθεί ως πλαδαρότητα και αδυναμία του έργου, ένας συγγραφέας σε προχωρημένη ηλικία και άρρωστος, που έχει χάσει το σφρίγος της γραφής του. Στη δική μου ανάγνωση, ο Όστερ, με αυτό το τελευταίο βιβλίο, είναι σαν να αποδέχεται το επερχόμενο τέλος του και να αποχαιρετά τους ήρωες και τις ιστορίες του ήσυχα και περισσότερο αποστασιοποιημένα από ποτέ. Γιατί συχνά οι αποχαιρετισμοί έχουν κάτι το συγκρατημένο, το ψύχραιμο, αφού τα δάκρυα και ο σπαραγμός δεν μπορούν να αλλάξουν το δεδικασμένο, ακόμα περισσότερο στη λογοτεχνία, όπου η αποστασιοποίηση συνιστά αρετή. Σίγουρα ο Όστερ προαισθανόταν ότι ο Μπαουμγκάρτνερ ήταν o τελευταίος του ήρωας, γι’ αυτό και τον πήρε μαζί του, αφήνοντας μετέωρη την κατάληξη της ιστορίας μαζί με το τέλος της δικής του ζωής.
Μπαουμγκάρτνερ
Paul Auster
μετάφραση: Ιωάννα Ηλιάδη
Μεταίχμιο
256 σελ.
ISBN 978-618-03-4118-8
Τιμή €17,70
Μαρία Δριμή ιατρός εντατικολόγος και ασχολείται με την πεζογραφία και το θέατρο.
https://diastixo.gr/kritikes/xenipezografia/23561-paul-auster-baudgardner
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου