Marta Bartolj: «Μικρές πράξεις καλοσύνης»

 

Κατερίνα Ζαμαρία

 

 

Η Μάρτα Μπάρτολ είναι καλλιτέχνιδα και εικονογράφος από τη Σλοβενία. Γεννήθηκε το 1979, σπούδασε στο Arthouse College of Visual Arts της Λιουμπλιάνα και πήρε master στην εικονογράφηση από το Academy of Fine Arts and Design της ίδιας πόλης. Για το βιβλίο της Μικρές πράξεις καλοσύνης, που προέκυψε από την πτυχιακή της εργασία για το master, έλαβε τιμητική διάκριση από το πανεπιστήμιο. Δεν είναι, όμως, η μόνη διάκριση που έχει λάβει το βιβλίο της, το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Ελλάδα από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο: κυκλοφορεί σε εννιά γλώσσες, αναγράφηκε στη λίστα White Ravens 2019 και κέρδισε το βραβείο εικονογράφησης Ezra Jack Keats το 2022. Η τιμητικότερη, ίσως, διάκρισή του είναι ότι βρίσκεται στο IBBY silent books collection 2019 (στη βιβλιοθήκη που δημιουργήθηκε στο νησί Λαμπεντούζα, σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές και προσφορές βιβλίων και από όλες τις ηπείρους, προκειμένου να έχουν πρόσβαση σε αυτά τόσο τα παιδιά των ντόπιων όσο και των προσφύγων, καθώς το πιο απομακρυσμένο νησί της Μεσογείου είναι ο πρώτος σταθμός του ταξιδιού κάποιων που, διωγμένοι από τις χώρες τους, αναζητούν μια καλύτερη ζωή. Έτσι, τα silent books, προσβάσιμα και κατανοητά από όλα τα παιδιά που βρίσκονται εκεί, ξεπερνώντας τα εμπόδια που θέτει η γλώσσα, δίνουν χαρά, μάθηση, παρηγοριά και γεφυρώνουν τα χάσματα που γεννούν τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις).

Το κοινό στο οποίο απευθύνεται το βιβλίο αφορά ηλικίες άνω των 4 ετών. Όπως συμβαίνει όμως με όλα τα silent books, ακριβώς επειδή πρόκειται για βιβλία χωρίς λόγια, τα οποία διηγούνται μια ιστορία με μοναδικό όχημα την εικονογράφησή τους, δεν υπάρχει συγκεκριμένο κοινό στο οποίο απευθύνονται. Αυτά τα βουβά εικονοβιβλία απελευθερώνουν τη φαντασία και το συναίσθημα οποιουδήποτε αναγνώστη. Έτσι, τα οφέλη από την ανάγνωσή τους είναι πολλαπλά.

Κατ’ αρχάς, εξάπτουν τη φαντασία ακόμα περισσότερο από ένα συμβατικό εικονογραφημένο βιβλίο, καθώς εδώ το παιδί καλείται να παρατηρήσει τις εικόνες με προσοχή, να τις θυμηθεί και στη συνέχεια να συνθέσει στον νου του την ιστορία που αφηγούνται, χωρίς την καθοδήγηση και τους περιορισμούς οποιουδήποτε κειμένου. Προσφέρονται, επίσης, για συνανάγνωση και δίνουν την ευκαιρία στον δάσκαλο να ενθαρρύνει το παιδί να διηγηθεί με δικά του λόγια την ιστορία, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη ιδεών, στην παραγωγή προφορικού λόγου, στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου και στην ενίσχυση της επιθυμίας για ανάγνωση και γραφή. Και, φυσικά, ενδυναμώνουν τη σχέση γονιού-παιδιού μέσα από τη συνανάγνωση, αφού τους δίνουν τη δυνατότητα να μοιραστούν χρόνο, να αλληλεπιδράσουν, να εντάξουν στην αρχική ιστορία στιγμές από τον δικό τους μικρόκοσμο, να αλλάξουν ή να προσθέσουν στοιχεία, να προβληματιστούν, να συναισθανθούν… εντέλει, να χτίσουν μια ιδιαίτερη σχέση μεταξύ τους, να γράψουν τη δική τους ιστορία. Φυσικά, η ιστορία που προκύπτει κάθε φορά μπορεί να είναι από λίγο έως πολύ διαφορετική, ανάλογα με την προσωπικότητα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αφηγητή. Το γεγονός αυτό βοηθά τα παιδιά να αντιληφθούν και να συνειδητοποιήσουν τις διαφορές, αλλά και τις ομοιότητες μεταξύ τους. Η όλη διαδικασία ενισχύει στα παιδιά την αυτογνωσία, την αυτοεκτίμηση, την έκφραση συναισθημάτων, τις κοινωνικές δεξιότητες και την ενσυναίσθηση. Τέλος, τα silent books είναι ιδανικά για ειδικές ομάδες, όπως παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες ή παιδιά από άλλες χώρες, που δυσκολεύονται με την ανάγνωση και τη γραφή. Έχουν την ικανότητα να δημιουργούν «γέφυρες» ανάμεσα σε διαφορετικά άτομα, ανεξαρτήτως ηλικίας, εθνικότητας, ικανοτήτων και ενδιαφερόντων.

Αυτές οι μικρές πράξεις καλοσύνης αναδεικνύουν, εντέλει, την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας και χτίζουν αληθινούς δεσμούς.

«Κάθε άνθρωπος είναι ένοχος για όλο το καλό που δεν έκανε», λέει ο Βολταίρος, γιατί η καλοσύνη δεν είναι απλώς μια πράξη, είναι στάση ζωής. Κι αν ανατρέξουμε στα Ηθικά Ευδήμια του Αριστοτέλη, θα δούμε ότι εκεί η καλοσύνη εκλαμβάνεται ως ψυχική ολοκλήρωση, ως αρετή που συγκροτείται από την πραγμάτωση όλων των επιμέρους αρετών, οι οποίες τη συναποτελούν: «Για την κάθε μία αρετή ξεχωριστά έχουμε ήδη μιλήσει. Επειδή τότε αναφερθήκαμε με ειδικές αναφορές στη λειτουργικότητα της καθεμιάς, τώρα οφείλουμε να αναφερθούμε γενικότερα στην αρετή που συγκροτούν όλες μαζί, την οποία σπεύδουμε να αποκαλέσουμε καλοσύνη» (1248b 10-13). Κι αυτή ακριβώς η αντίληψη βρίσκεται στον πυρήνα του βιβλίου.

Είναι πρωί… μια κοπέλα ετοιμάζεται να γεμίσει τη γειτονιά με την αφίσα του σκύλου της: «Χάθηκε». Βγάζει να φάει ένα μήλο, αλλά ένας πλανόδιος μουσικός τής τραβά την προσοχή και του χαρίζει το μήλο. Ένας περαστικός θα δει την κίνησή της. Λίγο πιο πέρα, στο πάρκο, είναι πεταμένο ένα κουτάκι αναψυκτικού. Χωρίς δεύτερη σκέψη, θα το μαζέψει. Ένα μικρό παιδί θα τον δει. Κι αυτό με τη σειρά του θα βοηθήσει κάποιον άλλο. Το ίδιο και εκείνος. Κι έτσι, σαλόνι-σαλόνι, θα παρακολουθήσουμε να εκτυλίσσεται μια ιστορία γεμάτη από μικρές πράξεις προσφοράς στον άλλο. Μια μπάλα που θα μοιραστούν δυο παιδιά για να παίξουν, μια θέση που παραχωρείται στο λεωφορείο, μια ομπρέλα για δύο, ένα μπουκέτο λουλούδια… Πράξεις που φαντάζουν μικρές και ασήμαντες, αλλά μόνο τέτοιες δεν είναι.

Γιατί αυτές οι μικρές πράξεις καλοσύνης θα γίνουν μέρος μιας μεγάλης αλυσίδας. Μιας αλυσίδας φροντίδας, ενσυναίσθησης, αλληλεγγύης, ανθρωπιάς. Μιας αλυσίδας που θα απλωθεί παντού. Κι όταν μια σειρά από καλές πράξεις πυροδοτούν η μία την άλλη σαν αλυσιδωτή αντίδραση, όλα είναι εφικτά! Τα γκρίζα πρόσωπα θα λάμψουν, τα χαμόγελα θα ξαναγυρίσουν, τα βλέμματα θα γίνουν πάλι φωτεινά και χαρούμενα. Η δοτικότητα, η προσφορά στον άγνωστο συνάνθρωπο, μπορούν να μεταμορφώσουν μια κοινότητα και να κάνουν τον κόσμο μας καλύτερο. Και, στο τέλος, το καλό θα γυρίσει πίσω σ’ εκείνον που το χάρισε απλόχερα, όπως και στο βιβλίο. Γιατί το έκανε όχι περιμένοντας ανταπόδοση, αλλά με όλη του την καρδιά.

Με αδρές γραμμές, με εικόνες «ευανάγνωστες» από τα μικρά παιδιά, που άλλοτε εστιάζουν στις λεπτομέρειες (όπως το βλέμμα κάποιου, μια κίνηση, ένα αντικείμενο) κι άλλοτε στο σύνολο, η Μάρτα Μπάρτολ θα παραδώσει την αφήγηση στον αναγνώστη. Ανάμεσα στα απαλά χρώματα που στολίζουν το βιβλίο, ξεχωρίζουν οι κατακόκκινες λεπτομέρειες με τις οποίες αποδίδει τα αντικείμενα διά μέσου των οποίων εκφράζονται οι μικρές πράξεις καλοσύνης.

Ένα βιβλίο που ενεργοποιεί το συναίσθημα και τη φαντασία. Ένα βιβλίο που διαβάζεται από μικρούς και μεγάλους. Ένα αισιόδοξο μήνυμα, πως σε μια ανταγωνιστική κοινωνία, που χωρίζει τους ανθρώπους σε νικητές και χαμένους, μπορεί να υπάρξει μια άλλη στάση ζωής. Αυτές οι μικρές πράξεις καλοσύνης αναδεικνύουν, εντέλει, την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας και χτίζουν αληθινούς δεσμούς.

Η Μάρτα Μπάρτολ θα επισκεφτεί τη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο της 21ης ΔΕΒΘ. Το Σάββατο 10 Μαΐου, στη 1 το μεσημέρι, στην Παιδική Γωνιά (Περίπτερο 13, Αίθουσα 2), θα υποδεχτεί παιδιά και γονείς σε μια διαδραστική εκδήλωση εμπνευσμένη από τα βιβλία της. Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί με διαδοχική διερμηνεία και απευθύνεται σε παιδιά από 6 ετών. Στο τέλος, η δημιουργός θα υπογράψει αντίτυπα των βιβλίων της. Το Diastixo.gr είναι χορηγός επικοινωνίας της 21ης ΔΕΒΘ.

 

Μικρές πράξεις καλοσύνης
Μάρτα Μπάρτολ
εικονογράφηση: Μάρτα Μπάρτολ
Μεταίχμιο
72 σελ.
ISBN 978-618-03-4124-9
Τιμή €14,40

https://diastixo.gr/kritikes/paidika/24488-marta-bartolj-mikres-praxeis-kalosunis

https://diastixo.gr/