- Γιάννης Σ. Παπαδάτος
Είναι φυσιολογικό τα παιδιά να είναι «δυνατά», με την έννοια ότι έχουν προετοιμαστεί από την οικογένεια και τις σύμπνοες σχέσεις των μελών της και με τη συνεπικουρία του σχολείου, ώστε να έχουν αυτοεκτίμηση, να νιώθουν συναισθηματική ασφάλεια, να εκφράζουν ελεύθερα τα συναισθήματά τους, να αναγνωρίζουν τα λάθη τους, να υπερασπίζονται τον εαυτό τους, να μάθουν να διαχειρίζονται τους φόβους τους και, βέβαια, να αντιμετωπίζουν με υπευθυνότητα, τα μαθήματά τους, τους φίλους και τις φίλες τους. Τα δε παρουσιαζόμενα προβλήματα στο σχολείο ή στην οικογένεια είναι απαραίτητο να λύνονται με συζήτηση και σε ένα παιδαγωγικό κλίμα αγάπης, σιγουριάς και σταθερότητας από την πλευρά των ενηλίκων.
Τι γίνεται όμως αν ένα παιδί στο σχολείο χρησιμοποιεί τη δύναμή του, ώστε να επιβάλλεται παντοιοτρόπως, είναι ανήσυχο και επιθετικό στην τάξη και βίαιο στο διάλειμμα; Πρόκειται για εικόνες που παρουσιάζονται σε όλα τα σχολεία. Στις περισσότερες των περιπτώσεων η αιτία του προβλήματος εντοπίζεται στην οικογένεια και στις σχέσεις των παιδιών με τους γονείς τους. Προπάντων αν το πρόβλημα είναι η ενδοοικογενειακή βία, που ασκείται από κάποιον από τους γονείς –στη συντριπτική πλειονότητα από τον άνδρα– προς το παιδί, τότε το συγκεκριμένο παιδί με τη σειρά του το αναπαράγει στο σχολείο ή στη γειτονιά. Όμως μπροστά στον κακοποιητή γονιό του αλλάζει συμπεριφορά, η οποία εκδηλώνεται με θαυμασμό που μεταλλάσσεται σε φόβο και υποταγή.
Ακριβώς μια τέτοια πραγματικότητα αποτυπώνεται στην ιστορία της Θεοδώρας Κατσιφή. Ο Μάξιμος είναι επιθετικός στο σχολείο του. Νιώθει σημαντικός και δυνατός, προκαλώντας τον φόβο στα άλλα παιδιά. Μάλιστα, δεν ζητάει και συγγνώμη παρά την παραίνεση της δασκάλας. Όταν όμως είναι στο σπίτι του, αλλάζει συμπεριφορά. Αναφέρεται χαρακτηριστικά στο βιβλίο: «…Όταν θυμώνει ο μπαμπάς τρυπώνει στην ποντικότρυπά του. “Μακάρι να ήταν μεγαλύτερη, να χωρούσε και τη μαμά”…». Στο σχολείο, ενώ αναπαράγει τη συμπεριφορά του πατέρα του, πιστεύοντας πως δεν θα φοβάται αν τον μιμείται, στο σπίτι μεταμορφώνεται σε ένα πειθήνιο και φοβισμένο άτομο. Είναι ελάχιστος, αισθάνεται σαν… ποντικός. Δεν έχει φίλους η οικογένειά του, ο θυμός του βίαιου πατέρα του είναι καθημερινή υπόθεση κι ο μικρός, όντας αδύναμος, τη νύχτα, για να νιώθει δυνατός, φαντάζεται μια αρκούδα. Αλλά μέσα του ανακύπτουν ερωτήματα. Δεν αισθάνεται καλά.
Κι εδώ αλλάζει το σκηνικό. Το «ΩΣ ΕΔΩ!» με τη κεφαλαιογράμματη αποτύπωσή του σηματοδοτεί ένα κενό απροσδιοριστίας, στο οποίο διαγράφεται το παρελθόν και ταυτόχρονα προδιαγράφεται ένα ασφαλές μέλλον. Το μορφοείδωλο της μητέρας του Μάξιμου, αρκούντως προστατευτικό, έβαλε τα πράγματα στη θέση τους. Και την αρκούδα που δήλωνε στην ουσία τον φόβο του, τον πατέρα του, αλλά και τον εαυτό του που ήθελε να μοιάσει με τον πατέρα του, η μητέρα του την «έδιωξε» στο δάσος. Είναι ευνόητο ότι με αποτελεσματικό τρόπο έδειξε στον βίαιο πατέρα τον δρόμο της εξόδου κι ο μικρός πλέον, αποβάλλοντας προοδευτικά τον φόβο, δεν θα ταυτίζεται μαζί του. Οι τελευταίες σελίδες, που δείχνουν τη μητέρα να σκεπάζει προστατευτικά τον μικρό Μάξιμο (Μέγιστο, εννοιολογικά και μεταφορικά, στη μετέπειτα ζωή του) και το φως που μπαίνει στο δωμάτιό του παραπέμπει στην ατμόσφαιρα ασφάλειας που πρέπει να βιώνουν όλα τα παιδιά στην οικογένεια. Ο Μάξιμος τώρα έχει όλα τα εχέγγυα να γίνει αληθινά δυνατός, με την έννοια που αναφέρθηκε προλογικά. .
Αποτυπώνει το δύσκολο και, δυστυχώς, συχνό θέμα της ενδοοικογενειακής βίας με καθαρότητα, αφηγηματική λιτότητα και ελλειπτικότητα λόγου.
Το βιβλίο είναι αξιοπρόσεχτο και για το εξώφυλλό του. Ο τίτλος του, με το όνομα (Μάξιμος) και το επίθετο (Δυνατός) –εννοιολογικά συνώνυμα–, καταλαμβάνει τα 2/3 της έκτασής του. Στο άλλο 1/3 εικονογραφείται ο Μάξιμος με τη μορφή της άτρομης αρκούδας. Ο τίτλος σημειολογικά φαντάζει ως να είναι γραμμένος με το χέρι του Μάξιμου είτε πριν αλλά και μετά την «κάθαρση»… Στο εσώφυλλο τη θέση της αρκούδας παίρνει ο μικρός. Πάντα, και τα περικειμενικά στοιχεία, όταν σχεδιάζονται από δόκιμους εικονογράφους, όπως ο Πέτρος Μπουλούμπασης, έχουν σημασία σε ένα εικονογραφημένο βιβλίο και βοηθούν τα μέγιστα στην κατανόησή του και στις προεκτάσεις του σε πιθανές συζητήσεις με τα παιδιά.
Είναι μια έξυπνη ιστορία, με ψυχαναλυτικά, θα έλεγα, στοιχεία, ένα ξεχωριστό picturebook που αποτυπώνει το δύσκολο και, δυστυχώς, συχνό θέμα της ενδοοικογενειακής βίας με καθαρότητα, αφηγηματική λιτότητα και ελλειπτικότητα λόγου. Ο μεταφορικός λόγος συμπληρώνεται από μια εικονογράφηση που άλλοτε είναι αφηγηματικού και άλλοτε ερμηνευτικού τύπου, βοηθώντας έτσι το παιδί αναγνώστη να κατανοήσει το πρόβλημα που αναδύεται. Οι σελίδες με τα σκούρα χρώματα είναι χαρακτηριστικές, όταν εμφανίζεται η πατρική μορφή και εγκαθιδρύεται ο φόβος στην οικογένεια.
Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι δυνατόν να προκαλέσει ενδιαφέρουσες συζητήσεις στο σχολείο και σε ένα επίπεδο συνανάγνωσης με τους γονείς. Έχει τη δυνατότητα από τη μια πλευρά να δώσει φωτεινές λύσεις, που, στην περίπτωσή μας, δεν θα είναι και εύκολες για τη μητέρα, η οποία θα έχει μια δύσκολη αλλά ευοίωνη συνέχεια στη ζωή της με τον μικρό, και από την άλλη πλευρά να φανερώσει και να εξηγήσει συμπεριφορές που θα είναι άκρως ωφέλιμες. Έχει τα πλεονεκτήματα ενός ανοιχτού βιβλίου, το οποίο προκαλεί το παιδί αναγνώστη να το συνεχίσει δίνοντάς του ένα δικό του τέλος, το οποίο με τη σειρά του θα προκαλέσει και άλλες ευεργετικές συζητήσεις.
Η συγγραφέας έχει παρουσιαστεί στη λογοτεχνία για παιδιά τα τελευταία χρόνια κι έχει δώσει βιβλία ξεχωριστά και επιτυχημένα. Για παράδειγμα το μυθιστόρημά της Γκούρι σημαίνει πέτρα (εκδ. Καλειδοσκόπιο, 2021) είναι πολυβραβευμένο (Ο Αναγνώστης, Χάρτης, Κύκλος Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, Λίστα Κρατικών βραβείων, Χρυσή λίστα Elniplex κ.ά.), το δε εικονογραφημένο βιβλίο της Η τρομερή Μιράντα (εκδ. Μικρή Σελήνη, 2024) διακρίθηκε στη Διεθνή Έκθεση Παιδικού Βιβλίου της Μπολόνια (2025). Πιο συγκεκριμένα, ξεχώρισε στα Bologna Ragazzi Awards, ανάμεσα σε περίπου 4.000 τίτλους από 68 χώρες, κατακτώντας μία θέση στην BRAW Amazing Bookshelf – έναν κατάλογο που αναφέρει τα 150 καλύτερα παιδικά βιβλία σε παγκόσμιο επίπεδο. Η σημαντική συμβολή της στη λογοτεχνία για παιδιά, στη διάδοση και εξέλιξή της συνεχίζεται και πέρα από τη συγγραφή. Έχει εγκαινιάσει μια πρωτότυπη σειρά διαδικτυακών συζητήσεων (μέσω του fb, με το όνομα «το μικρό») όπου αναδεικνύονται έργα της λογοτεχνίας για παιδιά με την παρουσία συγγραφέων και άλλων ειδικών!
[Ο Γιάννης Σ. Παπαδάτος είναι συγγραφέας, κριτικός βιβλίων για παιδιά και εφήβους, τ. πανεπιστημιακός.]
Ο Μάξιμος είναι δυνατός
Θεοδώρα Κατσιφή
εικονογράφηση: Πέτρος Μπουλούμπασης
Καλειδοσκόπιο
28 σελ.
ISBN 978-960-471-291-6
Τιμή €13,41
https://diastixo.gr/kritikes/paidika/24726-theodora-katsifi-o-maximos-einai-dinatos
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου