ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΔΡΟΣΑΚΗ κριτική της Ανθούλας Δανιήλ

Σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, που έβγαλε αριστουργήματα στην κεραμική τέχνη, και όχι μόνο, δεν θα ήταν δυνατόν να μη δημιουργηθεί Σχολή και να μην έχει σημαντική θέση στην παγκόσμια δημιουργία. Η κεραμίστρια Ελευθερία Δροσάκη, λες και πήρε τη σκυτάλη κατευθείαν από τους προγόνους που της έδωσαν τα πρώτα ερεθίσματα, μνημονεύει τα νησιά Σάμο, Τήνο, Φολέγανδρο, Ύδρα στους γεννήτορές της. Και πολύ σωστά πράττει, αφού τα έργα της τέχνης της σ' αυτή τη γη γεννήθηκαν και στολίζουν τα μεγάλα μουσεία του κόσμου. Αυτής της γενιάς και της αγωνίας, επί εβδομήντα χρόνια, απότοκος είναι το παρόν βιβλίο, το αυτοπροσδιοριζόμενο πραγματικά και αυτοσυστηνόμενο συναισθηματικά από τον τίτλο του 70 χρόνια αγωνίας για την Κεραμική Τέχνη, τη Ζωγραφική και τη Λογοτεχνία. Τη φροντίδα για τη μελέτη-πορτρέτο ανέλαβε ο ειδικός επί του θέματος Γιάννης Παπανικολάου, ο οποίος κατατάσσει στην Εισαγωγή του την ελληνική Κεραμική στην ίδια θέση με τα δύο Νόμπελ μας στη Λογοτεχνία, με τη Μουσική των Γερμανών, τη Ζωγραφική και την Όπερα των Ιταλών. Δεν θα ήταν υπερβολή να εμπλουτίσουμε τον κατάλογο των ελληνικών επιτευγμάτων με τη Γλυπτική και την Αρχιτεκτονική, για να είμαστε δίκαιοι με τους προγόνους μας.

Η Δροσάκη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Η καταγωγή της είναι από τη Σμύρνη, η ίδια όμως θεωρεί πατρίδα της το Αιγαίο, όπου γεννήθηκε η Τέχνη της. Εκείνη γεννήθηκε τον 20ό αιώνα, ο οποίος την προίκισε με πολλές και ποικίλες εμπειρίες. Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος την πρόλαβε στην αρχή της εφηβείας της, τον οποίο βίωσε, καθώς επίσης και την Κατοχή και τον Εμφύλιο που ακολούθησαν. Οι εθνικές περιπέτειες όμως δεν έριξαν στη λήθη τις παραινέσεις του παππού της, οι οποίες βρήκαν πρόσφορο έδαφος για να ριζώσουν και να καρποφορήσουν. Γιατί ο χρόνος που κύλησε δικαίωσε τη δουλειά της και τις προσδοκίες των γεννητόρων της, στους οποίους, πέραν των προαναφερθέντων, συμποσούνται και οι μακρινοί παππούδες, τα κυκλαδικά ειδώλια, οι αμαζόνες, η κομψά στολισμένη Σμυρνιά γιαγιά της, ο μπάρμπα Μηνάς Αβραμίδης – ο Θεόφιλος της παραδοσιακής μας Κεραμικής. Η Δροσάκη για κάθε πρόγονο-δάσκαλο έχει μια αφόρμηση, η οποία πηγάζει άλλοτε από τη μελέτη της ιστορίας του είδους που καλλιεργεί, άλλοτε από βίωμα, προσωπικό και οδυνηρό, και άλλοτε από απροσδιόριστη καταγωγική έλξη.

Τη φροντίδα για τη μελέτη-πορτρέτο ανέλαβε ο ειδικός επί του θέματος Γιάννης Παπανικολάου, ο οποίος κατατάσσει στην Εισαγωγή του την ελληνική Κεραμική στην ίδια θέση με τα δύο Νόμπελ μας στη Λογοτεχνία, με τη Μουσική των Γερμανών, τη Ζωγραφική και την Όπερα των Ιταλών. Δεν θα ήταν υπερβολή να εμπλουτίσουμε τον κατάλογο των ελληνικών επιτευγμάτων με τη Γλυπτική και την Αρχιτεκτονική, για να είμαστε δίκαιοι με τους προγόνους μας.

Κάθε σελίδα του βιβλίου που της αφιερώνεται είναι σύνθεση από βιογραφικά και τεχνοκριτικά στοιχεία, καθώς και σελίδες επιστημονικού ενημερωτικού κειμένου, πάνω στο είδος της εκάστοτε καλλιτεχνικής έκφρασης, όπως επί παραδείγματι είναι οι πληροφορίες που αφορούν τη «Γεωμετρική Τέχνη». Ο συγγραφέας σχολιάζει τα έργα της Δροσάκη υπενθυμίζοντάς μας πάντα αυτό που η κεραμίστρια δεν ξεχνά. Το ότι «οι Έλληνες δημιουργήσανε την παράδοση της Ελληνικής Κεραμικής». Με αυτή τη γνώση πορεύεται η κεραμίστρια και αποφεύγει τα αφηρημένα σχήματα που χρησιμοποιούν «ορισμένοι για να κρύψουν τις αδυναμίες τους», λέει ο Παπανικολάου. Οι κομψές «Σμυρνιές», με την κίνησή τους και τις πτυχώσεις των ενδυμάτων τους ανακαλούν στη μνήμη του θεατή τις Καρυάτιδες και την «Ιωνίζουσα» τάση της κλασικής Αθήνας. Μοντέλο της η γιαγιά της. Αλλά και για διακοσμητικά της σε πιάτα, λεκανίδες, κύλικες ακολουθεί τα αρχαία πρότυπα. Στις «Αντανακλάσεις» της γίνεται η συνάντηση της ζωγραφικής με την κεραμική, έργο μοντέρνο με αρκετή δόση αφαίρεσης, ωστόσο. Γενικώς, ο ενδιαφερόμενος που θα ήθελε να ανατρέξει στην ιστορία της Κεραμικής θα ανακάλυπτε με ευχάριστη έκπληξη πως δεν υπάρχει περίοδος, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, που δεν έχει να αναδείξει κεραμικά έργα.

Το ζωγραφικό έργο της Δροσάκη συναποτελείται από ελαιογραφίες και ακουαρέλες, οι εκθέσεις των οποίων απέσπασαν πολύ καλές κριτικές. Τελευταία εικονογράφησε βιβλία, εκ των οποίων ένα τιμήθηκε με πρώτο βραβείο εικονογράφησης παιδικού βιβλίου (2004).

Στο συγγραφικό της έργο –ποίηση, παιδικές ιστορίες, μαρτυρίες– καταθέτει δείγματα καλλιτεχνικής ευαισθησίας, αφηγηματικής αφέλειας, βιωματικότητας και βάθους συναισθηματικού.

Στο αυτοβιογραφικό της κείμενο (αυτό που η ίδια συντάσσει) μας πληροφορεί για τη γέννησή της στη Θεσσαλονίκη, για τον παππού της, που ήταν αγγειοπλάστης και άλλα πολλά, για τον φαρμακοποιό πατέρα της, για τους φίλους Μιχάλη Δημητρίου και τη γυναίκα του, Τούλα Μάρα, που τη φιλοξένησαν στο Μαρούσι. Το Μαρούσι τότε, με τα καμίνια (τόπος κεραμικών γαρ), τους ελαιώνες, τα πλατάνια και τις βελανιδιές, τα αμπέλια, πεύκα, κυπαρίσσια και αμυγδαλιές, τους λαχανόκηπους και τις αγριοσυκιές, τις κότες, τα κατσίκια και τα πουλερικά, τα χαντάκια, τα ρέματα και τα νερά, τις χελώνες, τα φίδια και τα βατράχια, μια βίλα, ένα πηγάδι... Ένα πανέμορφο χωριό, σαν να ξεπηδάει από όνειρο, από παιδική ζωγραφιά, ένα μικρός παράδεισος με τα όλα του εκεί που σήμερα είναι... το εργοστάσιο των αναψυκτικών ΗΒΗ. Και μέσα σ' αυτόν τον αγροτικό παράδεισο, η Τούλα είχε στήσει παράνομο τυπογραφείο και είχε αντιστασιακή δραστηριότητα. Κοντά στην Τούλα έμαθε και η Δροσάκη να κεραμίζει και να ψήνει στον φούρνο τα κεραμικά της. Και η αφήγηση συνεχίζεται καταιγιστική για όσα έκανε, αλλά και για τις αβαρίες σε βάρος της τέχνης της (υπό το βάρος της βιωτικής ανάγκης), για τους ανθρώπους που βρέθηκαν στον δρόμο της και βοήθησαν ο καθένας με τον τρόπο του. Λεπτομέρειες σημαντικές ή περισσότερο σημαντικές, όπως διαζύγιο, περιπέτειες υγείας, πρώτη δουλειά, έρωτας και χωρισμός πάλι, ταξίδι στην Κρήτη, Πηλός, Ελληνικό Κέντρο Αργιλομάζας, ο Ασκληπιός, τα 100στά της γενέθλια, στα οποία μας προσκαλεί, το 2027!

Το βιβλίο ολοκληρώνεται με έγχρωμες εικόνες από τα έργα της καλλιτέχνιδας, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν τα ωραία πιάτα, οι όμορφες «Σμυρνιές», η ζωγραφική σε πλακάκι και άλλα. Σε μικρό αλλά σημαντικό για τις πληροφορίες του σημείωμα αναφέρεται πού υπάρχουν τα έργα της: πρώτο ονοματίζεται το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και ακολουθούν: Αγία Άννα στο Χαλάνδρι, μοναστήρι της Παναγίας στο Μαρκόπουλο Ωρωπού, Συμβούλιο της Ε.Ε. στη Γενεύη, Νορβηγική Πρεσβεία, Δήμος Αμαρουσίου, οικία Ανδρέα Παπανδρέου, οικία Γουλανδρή στην Ηρώδου Αττικού, ασφαλιστική εταιρεία Ασπίς-Πρόνοια, συλλογή Γ. Γιωργόπουλου, συλλογή Αυγερινού στη Νέα Υόρκη, Ε Kenedy, Olivetti στη Φλωρεντία, προσόψεις κτιρίων και πολυκατοικιών. Επίσης, έργα της έχουν η Βάσω Κατράκη, ο Νίκος Ίκαρης, ο Βασίλης Καπάνταης, ο αρχαιολόγος Μαρινάκης, ο συλλέκτης Κυριαζόπουλος, πολλοί φιλότεχνοι στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, και ιδιωτικές συλλογές.

Η Ελευθερία Δροσάκη είχε μια δύσκολη αλλά πλούσια ζωή, γεμάτη εμπειρίες, πίκρες και αγωνίες, οι οποίες μεταμορφώθηκαν από τα έμπειρα χέρια της σε εύπλαστο μεγάλων απαιτήσεων πηλό. Και το σημαντικότερο, νιώθει σαν παιδί γεμάτο ενέργεια και όρεξη για δουλειά. 

Ελευθερία Δροσάκη

70 χρόνια αγωνίας για την Κεραμική Τέχνη, τη Ζωγραφική και τη Λογοτεχνία
Γιάννης Παπανικολάου
Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός
204 σελ.

Τιμή € 30,00

http://diastixo.gr/