ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΙΟΥΡΤΣΑΚΗΣ: Ο ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΧΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ κριτική της Νένας Κοκκινάκη

Καρπό πνευματικής και καλλιτεχνικής συνάντησης συνιστούν τα δύο δοκίμια του Γιάννη Κιουρτσάκη στον τόμο που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη. Τα δύο δοκίμια, εμπνευσμένα από τις δύο ταινίες του Λάκη Παπαστάθη, επιχειρούν μια προσωπική κριτική προσέγγιση, όπου ο συγγραφέας φωτίζει το έργο του σκηνοθέτη αντλώντας από τις ταινίες του τη δυνατότητα να εμβαθύνει στο ίδιο του το έργο. Οι ταινίες επηρεάζουν ιδιαίτερα τον δοκιμιογράφο, καθώς ο στοχασμός του πατά στο ίδιο έδαφος με αυτόν του σκηνοθέτη: αμφότεροι παρακολουθούν τον διχασμό του νεοελληνικού κόσμου ανάμεσα στον λαϊκό και τον αστικό πολιτισμό του, αποκαλύπτοντας ο καθένας με τον τρόπο του τον πυρήνα της Ιστορίας και κατ' επέκταση τον πυρήνα της έμπνευσης.

Ο μύθος της πρώτης ταινίας (Τον καιρό των Ελλήνων, 1981) αναφέρεται στην απαγωγή ενός αστού από συμμορία ληστών που εισβάλλουν στο νεοκλασικό αρχοντικό του στη μέση μιας οικογενειακής γιορτής. Ο αστός οδηγείται στα βουνά και όντας αιχμάλωτος συνειδητοποιεί το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στη δική του παιδεία και την παράδοση που κουβαλούν οι ληστές. Μετά την απόδοση των λύτρων και την απελευθέρωσή του, ο αρχηγός της συμμορίας με τη βοήθεια του πρώην ομήρου του θα ενταχθεί στον εθνικό στρατό, πράγμα που «όχι μόνο δεν φέρνει την κάθαρση στο δράμα, αλλά γεννά αισθήματα απώλειας και πένθους». Ο «αδελφικός διάλογος» με την ταινία περνάει από την ίδια της τη μορφή: αφήγηση αποδραματοποιημένη που δεν ηθογραφεί ή λαϊκίζει, μετρημένη συγκίνηση, ανάδειξη του οράματος του «λόγιου» κινηματογραφιστή, ο οποίος πίσω από τα πλάνα με τις βυζαντινές και λαϊκές εικόνες ταυτίζεται με την προσωπική κινηματογραφική του φόρμα, που είναι αναμφίβολα νεωτερική. Ο κόσμος που έθρεψε τον σκηνοθέτη είναι ο ίδιος με εκείνον που έθρεψε τον συγγραφέα, ο καθένας καταγράφει με τον τρόπο του το ίδιο όραμα.

Η αργή και αποδραματοποιημένη αφήγηση συνεχίζεται στη δεύτερη ταινία (Θεόφιλος, 1987), όπου ο θρυλικός λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος Χατζημιχαήλ (στην έξοχη ερμηνεία του Δημήτρη Καταλειφού) απεκδύεται τη φράγκικη φορεσιά για να φορέσει φουστανέλα, σε μια εποχή όπου η Ελλάδα στρέφει το βλέμμα προς τη Δύση. Ο Θεόφιλος, βυθισμένος στην Ελλάδα του μύθου και της λαϊκής παράδοσης, «φωτισμένος και με πνευματικότητα», όπως τον θέλει ο σκηνοθέτης, είναι σε θέση να διακρίνει το πρόβλημα του «μετασχηματισμού της λαϊκής κουλτούρας στην αστική συνείδηση». Η ταινία θα αναδείξει «την ιδιόρρυθμη μοίρα της τέχνης στη νεοελληνική ζωή». Ο συγγραφέας τονίζει ότι «όπως το ληστρικό δράμα, που αποτελεί το επιφανειακό θέμα του Καιρού των Ελλήνων, είναι ένα παρόμοιο δοκίμιο για τον πολιτιστικό διχασμό που διασχίζει τον καθένα από μας τους Νεοέλληνες. Άλλωστε, τούτες οι δυο ταινίες μέσα στο έργο του Παπαστάθη συναποτελούν ένα συνεκτικό δίπτυχο».

Σημείωση: Το βιβλίο συνοδεύεται από 2 DVD με τις ταινίες Τον καιρό των Ελλήνων και Θεόφιλος.

Ο νεοελληνικός διχασμός και το μυστήριο της τέχνης (+2 DVD)
Γιάννης Κιουρτσάκης
Πατάκης
88 σελ.
Τιμή € 6,50

http://diastixo.gr/