Σάββατο 19 Ιουλίου 2025, Ανοιχτό θέατρο Λυκόβρυσης, Πλατεία Ελευθερίας (Λυκόβρυση). Με μεγάλη επιτυχία παρουσιάστηκε συναυλία μελοποιημένης ποίησης του μουσικοσυνθέτη Παναγιώτη Καρούσου, στο Ανοιχτό θέατρο Πλατείας Ελευθερίας, στις Καλοκαιρινές Πολιτιστικές Εκδηλώσεις 2025 του Δήμου Λυκόβρυσης – Πεύκης.
Σάββατο 19 Ιουλίου 2025
Επιτυχημένη η συναυλία του Π. Καρούσου στο Ανοιχτό θέατρο Πλατείας Ελευθερίας του Δήμου Λυκόβρυσης – Πεύκης
Κώστια Κοντολέων: «Η Ήρα στον αστερισμό του καρκίνου»
- Διώνη Δημητριάδου
Δεν είναι, βέβαια, η πρώτη φορά που η λογοτεχνική γραφή επιχειρεί να αποδώσει την τραυματική συνάντηση με τον καρκίνο, τον «εισβολέα», που εισχωρεί αθόρυβα στο σώμα μας και συν τω χρόνω εγκαθίσταται και προχωρεί σε έναν ανεξέλεγκτο καταστροφικό πολλαπλασιασμό των κυττάρων. Τις περισσότερες φορές η γραφή μεταμφιέζεται, χρησιμοποιεί προσωπεία, στην προσπάθεια να ειπωθεί το ανείπωτο, το βαρύ κι ασήκωτο φορτίο της ασθένειας, με τις μάσκες όμως να υποχωρούν, μόλις αποκαλυφθεί ο συγγραφικός «τρόπος», μόλις η υπαινικτική ή μεταφορική επένδυση καταπέσει μπροστά στην αναγνωστική πρόσληψη.
Η γραφή της Κώστιας Κοντολέων, ιδιαίτερη, ξεχωριστή και αναγνωρίσιμη ανάμεσα στις πολλές, ακολούθησε την ευθεία οδό, λέγοντας τα πράγματα με το όνομά τους. Η ιστορία που αφηγείται, κι ας έχει την πρωτοπρόσωπη φωνή, αφορά την κάθε ομοειδή περίπτωση. Δεν αυτοβιογραφείται εξομολογούμενη, αλλά επιλέγει τη λογοτεχνική γλώσσα που όλα τα σκεπάζει με το μαγικό της «ψεύδος», ώστε όλα να φαίνονται αληθινά όσο και επινοημένα, χωρίς πραγματικά να ενδιαφέρει η διάκριση μεταξύ τους· άλλωστε, η αληθοφάνεια κερδίζεται με τον συγγραφικό τρόπο και, τελικά, αυτό είναι το μόνο που ενδιαφέρει εδώ.
Επειδή στις καλές εκδόσεις τίποτα δεν είναι τυχαίο, κοιτάζω το έργο του Egon Schiele (Seated female nude back view with red skirt, 1914) στο εξώφυλλο του βιβλίου και νομίζω ότι βλέπω την ηρωίδα της Κοντολέων, την Ήρα, με την ένταση της απόγνωσης στο βλέμμα, την τραγικότητα της κίνησης της εξπρεσιονιστικής φιγούρας να απλώσει τα χέρια της στο «κενό» του πίνακα. Από πού να πιαστεί; Σκέφτομαι πόσο η εικόνα και ο λόγος εδώ αλληλοερμηνεύονται. Αποτυπώνει η φιγούρα της γυναίκας του πίνακα την οκτάχρονη «συμπόρευση» της Ήρας με την αρρώστια, μια πραγματικότητα που η ίδια δεν ήθελε να αποκαλύψει.
Φευ, όσες φορές κι αν κοιταχτώ στον καθρέφτη μου, όσες αλλαγές και αν παρατηρήσω στο στήθος μου. Δεν κάνω τίποτα, μόνο περιμένω. Τι; Δεν ξέρω. Θαύμα ή Θάνατο; (σσ. 43-44)
Ο μονόλογος της Ήρας (θυμίζει θεατρικό μονόπρακτο) ανελέητος για την ίδια, θα εκκινήσει από το κρίσιμο «λίγο πριν» του χειρουργείου, εκεί που θα αποχωριστεί, με τη μαστεκτομή, το αναγνωριστικό στοιχείο, το σύμβολο της θηλυκότητάς της, στερεότυπο και άρα ισχυρό· δύσκολη η συμφιλίωση με την απουσία του. Εκεί, στο κρίσιμο αυτό «λίγο πριν», θα σταματήσει η κανονική ροή του χρόνου, η Ήρα θα πάει πίσω, στο πρώτο ξύπνημα της γυναικείας της ταυτότητας, στα «σημάδια» που ήταν εκεί, αλλά ήθελε να τα αγνοήσει, που, όμως, τη στοίχειωνε η δυσοίωνη παρουσία τους.
Κι έπειτα, η πρώτη ένδειξη της ύπαρξης του «εισβολέα». Σαφής η παρουσία του για τη γιατρό πλέον Ήρα, που θα επιλέξει να συμβιώσει μαζί του για οκτώ καταστροφικά για την ασθένειά της χρόνια. Έχει, αλήθεια, ενδιαφέρον αυτό το σημείο της ιστορίας. Η αντίδραση της ηρωίδας μεταφρασμένη σε απουσία κάθε δράσης, σαν όλες οι ιατρικές της γνώσεις, όλες οι συμβουλές που η ίδια έδινε στους ασθενείς της έξαφνα να κατέρρευσαν, αδύναμες μπροστά στο πρόβλημα που πλέον είχε σάρκα και οστά, ήταν ολότελα προσωπικό, δικό της, ξεφεύγοντας από τις σελίδες των επιστημονικών της βιβλίων. Η γραφή εδώ αποκτά χαρακτήρα ψυχαναλυτικό, ψάχνει και όσο ψάχνει βαθαίνει, δεν είναι πια μόνο λογοτεχνία, δεν είναι τέχνη του λόγου, είναι διαδοχικές ξυραφιές στο πάσχον σώμα.
Η γραφή εδώ αποκτά χαρακτήρα ψυχαναλυτικό, ψάχνει και όσο ψάχνει βαθαίνει, δεν είναι πια μόνο λογοτεχνία, δεν είναι τέχνη του λόγου, είναι διαδοχικές ξυραφιές στο πάσχον σώμα.
Ο τρόπος που η Κοντολέων χτίζει την ιστορία της, στο επίκεντρο βάζοντας την Ήρα και τον εσωτερικό της, αρχικά κρυφό για τους άλλους, αγώνα, θυμίζει μια λίμνη που έξαφνα μια πέτρα πέφτοντας μέσα της διαταράσσει την ηρεμία της – απατηλή ηρεμία, καθώς εκτεθειμένη η λίμνη σε φυσικούς ή μηχανικούς παράγοντες δεν θα μπορούσε να διατηρήσει για πάντα τη γαλήνη της. Όπως διαδοχικά διαγράφονται νέοι κύκλοι, ομόκεντροι αλλά όλο και πιο φθίνοντες, εισχωρούν στην ιστορία οι άλλοι χαρακτήρες, ο άντρας της, η κόρη της, οι γονείς, οι φίλοι, οι γιατροί, οι νοσοκόμες, ο καθένας κι ένας κύκλος, πιο έντονος ή πιο άτονος, ανάλογα με τη γειτνίαση προς την Ήρα και τον τρόπο που συμμετέχει στο δικό της πρόβλημα. Ακόμα και η ίδια επιζητά την αποστασιοποίηση από το «τραύμα», σαν να πρόκειται για μια ξένη γυναίκα που της μιλάει:
Μου έλεγε πως δεν ήθελε να κοινοποιήσει το πρόβλημά της, πως απεχθανόταν τον οίκτο των άλλων όπως ο διάβολος το λιβάνι. Πως δεν θα άντεχε εκείνες τις πλάγιες ματιές τους που τη θεωρούσαν ξεγραμμένη, τα παρηγορητικά λόγια της συνθήκης. (σ. 104)
Εν τέλει είναι ένα βιβλίο για τη γυναικεία ταυτότητα; Ένα βιβλίο για τη σταδιακή ωριμότητα, που έρχεται μέσα από τραυματικές εμπειρίες; Ένα βιβλίο για την ασθένεια και την αντιμετώπισή της; Ή, ίσως, ένα κοίταγμα στον καθρέφτη, με όσο θάρρος απαιτεί κάτι τέτοιο;
Θυμάμαι το παραμύθι της Χιονάτης που έλεγα στην παιδούλα κάποτε κόρη μου. Τις ερωτήσεις της κακιάς μητριάς στον μαγικό καθρέφτη της. Εκείνος της έδινε απαντήσεις, ο δικός μου μένει ανείπωτα αμίλητος. Μένω βουβή, καθώς οι τοίχοι γύρω μου κινούνται κι αρχίζουν αργά αργά να κλείνουν σαν όστρακο που προσπαθεί να εγκλωβίσει έναν εν δυνάμει εξωτερικό κίνδυνο… ΕΜΕΝΑ. (σ. 45)
Μήπως ένα βιβλίο που, μέσα στην αυτοαναφορικότητά του, υπαινίσσεται την ιαματική λειτουργία της γραφής; Η Ήρα, πάντως, μπροστά στη λευκή σελίδα του υπολογιστή της αποφασίζει να ξεκινήσει με τις πρώτες έξι λέξεις: Η Ήρα στον αστερισμό του καρκίνου, φθάνοντας έτσι στην ώριμη αντιμετώπιση του βιώματός της με την καταγραφή του στο ομότιτλο βιβλίο που διαβάζουμε.
Όλα αυτά, βέβαια, αλλά και τόσα άλλα που ανακύπτουν διαβάζοντας, γιατί η καλή λογοτεχνία δεν εξαντλείται σε κατηγοριοποιήσεις και ετικέτες. Η Κώστια Κοντολέων, με ευθύτητα, με ειλικρίνεια, καταθέτει μια από τις καλύτερες γραφές στη δύσκολη αυτή θεματική.
Η Ήρα στον αστερισμό του καρκίνου
Κώστια Κοντολέων
ΑΩ Εκδόσεις
120 σελ.
ISBN 978-618-584-536-0
Τιμή €13,78
Διώνη Δημητριάδου ποιήτρια και κριτικός λογοτεχνίας
https://diastixo.gr/kritikes/ellinikipezografia/24320-ira-ston-asterismo-tou-karkinou
Συλλογικό έργο: «Ο Μαρσέλ Προυστ & ο χρόνος: Ένα λεξικό»
- Ανθούλα Δανιήλ
Διαβάζουμε στο Σημείωμα του Παναγιώτη Σ. Πούλου ότι στον παρόντα τόμο θα βρούμε σαράντα παραλλαγές του χρόνου μέσα σε διακόσια είκοσι περίπου αποσπάσματα από το εμβληματικό πλέον έργο του Μαρσέλ Προυστ Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο και, μέσα από αυτά, θα φωτίσουμε ορισμένα σημεία του μυθιστορήματος και θα ανακαλύψουμε νέες διαστάσεις του. Το εξαιρετικό βιβλίο που έχουμε στα χέρια μας είναι προϊόν μακρόχρονης επεξεργασίας ομάδας επιστημόνων από διάφορα πεδία του επιστητού, υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας Γραμματολογίας Isabelle Serça, στα πανεπιστήμια της Τουλούζης. Η μελέτη άρχισε το 2015 και είδε το φως της δημοσιότητας το 2022, όταν εορτάστηκε η εκατονταετία από τον θάνατο του Γάλλου συγγραφέα.
Το πολυποίκιλο και πολυπρισματικό υλικό δίνει τη δυνατότητα στον εκάστοτε αναγνώστη να διαβάσει με τον ρυθμό ή την ταχύτητα που ο ίδιος επιλέγει, ώστε να νιώσει τον εαυτό του μέσα σ’ αυτό. Για τη διευκόλυνσή του υπάρχουν αστερίσκοι, βέλη και αγκύλες διευκρινιστικές ή παραπεμπτικές σε άλλα κείμενα, συγγραφείς και μελέτες.
Η ερευνητική ομάδα των επιστημόνων ανέλαβε να απαντήσει στο ερώτημα «Τι είναι λοιπόν ο χρόνος;», όπως ρωτούσε ο ιερός Αυγουστίνος αδυνατώντας, ωστόσο, να τον προσδιορίσει. Πάντως, πρόκειται για τη μεταβλητή t σε μια εξίσωση, όπως περιέγραψε τη διάρκεια ο Μπερξόν και όπως τη βλέπουμε σε μια θεατρική παράσταση, όπου εκτυλίσσεται η ιστορία των ανθρώπων μέσα στην κοινωνία. Τον 21ο αιώνα έχουμε την αίσθηση ότι «ο χρόνος επιταχύνεται», αλλά η ανάγνωση του Προυστ είναι κάτι σαν «χάπι επιβραδύνσεως». Η αφήγηση έχει «τεντώματα και αναδιπλώσεις, επιβραδύνσεις και παιχνιδίσματα, στρώματα και ιζήματα», όλα εκείνα που τα ονομάσαμε ρητορικά σχήματα και τα οποία εμφανίζονται ως παρομοιώσεις και μεταφορές, όπου ακόμα κι η στίξη έχει τον ρόλο της.
Τα λογοτεχνικά αποσπάσματα μας δίνουν το σώμα επί του οποίου θα γίνει η επαλήθευση. Μόνο που κάθε αρμόδιος ορίζει αλλιώς τον χρόνο. Ο Μαλαρμέ με τη γνωστή ζαριά (ένα ρίξιμο στα ζάρια δεν μπορεί να καταργήσει το τυχαίο), ο Σοσίρ με τη «γραμμικότητα συστατικό της αλυσίδας του χρόνου», την οποία διαταράσσει η «καθετότητα των πιστοποιημένων συμφραζομένων», λέει ο Λακάν, ενώ ο Κον μιλάει για «πολυφωνία της μουσικής γραφής». Η παρτιτούρα είναι μια εικόνα που χρησιμοποιούν οι φυσικοί. Ο «χωροχρόνος περιέχει το σύνολο της ιστορίας της πραγματικότητας, όπως η παρτιτούρα περιέχει το μουσικό έργο». Η μελέτη του χρόνου φωτίζει το έργο.
Τον 21ο αιώνα έχουμε την αίσθηση ότι «ο χρόνος επιταχύνεται», αλλά η ανάγνωση του Προυστ είναι κάτι σαν «χάπι επιβραδύνσεως».
Αγώνας δρόμου. «Όσο περισσότερο διασχίζουμε με ασύλληπτη ταχύτητα τον χώρο, τόσο λιγότερο μεγαλώνει η ηλικία μας… Το να πηγαίνω γρήγορα είναι… ενάντια στη γήρανση». «Η βιασύνη είναι αποτέλεσμα μιας ανυπομονησίας». Τι δείχνει ένας ρολόι; «Τον χρόνο, φυσικά» θα απαντούσε ο Μάρτιν Χάιντεγκερ και με «περίπλοκες λέξεις» θα εξηγούσε ότι «ο χρόνος αφήνεται να ιδωθεί στην “παρόρμηση της κινούμενης βελόνας”». «Ο χρόνος… ανανεώνει διαρκώς την παρούσα στιγμή». Δεν υπάρχει επιτάχυνση του χρόνου, αλλά πολλά πράγματα που πρέπει να κάνουμε σε ορισμένο χρόνο.
Αιτιότητα. «Η αιτιότητα… συσχετίζει δύο φαινόμενα με το λανθάνον “Γιατί;”», διότι η πραγματική επιστήμη αναζητεί τα αίτια (Μπέικον), τα οποία μπορεί να είχαν θεωρηθεί πιθανά ή όχι αρκούντως πιθανά, ανάλογα με τις συνθήκες μέσα στις οποίες συμβαίνει κάτι, όπως και το ζάρι του Μαλαρμέ, και φτάνουμε στον Καντ, ο οποίος ανακαλύπτει πως «πάνω από τον κόσμο της αναγκαιότητας υπάρχει ο κόσμος της ελευθερίας».
Αμετάβλητο. «Η μονιμότητα και η διάρκεια δεν υπάρχουν πουθενά».
Ανάμνηση. Το παράδειγμα με το πασίγνωστο τσάι, «Από την πλευρά του Σουάν», αποδεικνύει ότι η εμβάθυνση στην a priori εμπειρία είναι επιστροφή στον λησμονημένο παράδεισο. Ο «καλλιτέχνης οφείλει να ανασύρει την πρώτη ύλη του έργου του αποκλειστικά και μόνο μέσα από τις αθέλητες αναμνήσεις». Η ανάμνηση φέρνει το παρελθόν μέσα στο παρόν και μειώνει την απόσταση του ενός από το άλλο.
Ίχνος. Τα ίχνη του παρελθόντος στο παρόν ανακαλύπτουμε σε μέρη, σε αντικείμενα, στα ερείπια ενός κάστρου· «ένα παρελθόν χωμένο στη γη», «όχι μόνο δεν είναι φευγαλέο, αλλά παραμένει στη θέση του». Αόρατα νήματα μας συνδέουν με αυτό.
Κλίμακα. Οι ταλαντώσεις του εκκρεμούς του Φουκό, στο Πάνθεον το 1851, αποδεικνύουν τη συνεργασία πολλών κλιμάκων. Η πολλαπλότητα των κλιμάκων… αποτελεί αντικείμενο επισταμένης μελέτης [ο Ουμπέρτο Έκο έγραψε ολόκληρο βιβλίο επ’ αυτού]. «Οι μπερδεμένοι χρόνοι δίνουν πληροφορίες στον ενεστώτα χρόνο».
Λήθη. Η ανάμνηση και η λήθη είναι και τα δύο συστατικά της μνήμης. Είναι μια επιλογή ανάμεσα σε αυτά που πρέπει να ξεχαστούν και σε εκείνα που πρέπει να διατηρηθούν. Η λήθη είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο επιλογής πληροφοριών…
Πεντάλ Πιάνου. «Η μουσική είναι η τέχνη του εφήμερου· μόλις ακούγεται ένας ήχος, ο επόμενος τον σβήνει». Έναν πίνακα μπορούμε να τον ξαναδούμε, έναν στίχο να τον ξαναδιαβάσουμε. Έναν ήχο όμως όχι, παίχτηκε και έφυγε...
Ώρα. Ο Προυστ επαναστατεί ενάντια στα ρολόγια, τα ημερολόγια και σε ό,τι μετράει τον χρόνο. Στις τρεις χιλιάδες σελίδες του Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, σπάνιες είναι οι φορές του τύπου «τι ώρα είναι το δείπνο ή τι ώρα πηγαίνετε για ύπνο;». Ο Τζόις αφηγείται τη ζωή ενός Δουβλινέζου σε είκοσι τέσσερις ώρες. Το ίδιο κάνει ο Στέφαν Τσβάιχ και η Βιρτζίνια Γουλφ με τη ζωή μιας γυναίκας σε ένα πολυσέλιδο μυθιστόρημα. Επομένως, «η ώρα δεν είναι πλέον μονάδα μέτρησης, αλλά ένα νησί στον ωκεανό του χρόνου».
Ο Προυστ είχε κατανοήσει τη θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν και δεν ήταν ο μόνος. Γι’ αυτό οι ήρωές του είναι ευμετάβλητοι, υποκείμενοι σε αλλαγές και μεταμορφώσεις. Ο προυστικός χρόνος είναι ποιοτικός και αναστρέψιμος. Η μνήμη ακυρώνει τον χρόνο. [Και ο κινηματογράφος μάς έχει δώσει πολλές εκδοχές του Αναζητώντας ή του Ανακτημένου χρόνου…]
Ένα λεξικό έχει λήμματα πολλά για κάθε γράμμα του αλφαβήτου. Έτσι και το παρόν «λεξικό», με τις σελίδες σε λευκό ή γκρίζο φόντο, το εκάστοτε τώρα και το ανάλογο άλλοτε, με τις παλιές φωτογραφίες, τις παραπομπές στα μεγάλα ονόματα της επιστήμης και της τέχνης, τις πλούσιες σημειώσεις, δίνει τη θαυμάσια ευκαιρία στον αναγνώστη να μπαινοβγαίνει στον χρόνο του Προυστ, των μελετητών, των αναφορών, των παρεκβάσεων, σε μια αναγνωστική συνθήκη που μας επιτρέπει να έχουμε την εντύπωση πως είμαστε μέσα και έξω από τον πραγματικό χρόνο, ενώ δεν είμαστε ούτε στον έναν ούτε στον άλλο. Απλώς κερδίζουμε αυτόν που έχει καταφύγει στις αναμνήσεις και τον λαχταρά η ψυχή μας.
Ο Μαρσέλ Προυστ & ο χρόνος
Ένα λεξικό
Συλλογικό έργο: Ομάδα ProusTime
Yπό τη διεύθυνση: Isabelle Serça
Μετάφραση: Θωμάς Συμεωνίδης, Περικλής Παπαβασιλείου
Επιμέλεια: Παναγιώτης Σ. Πούλος
Δίαυλος
320 σελ.
ISBN 978-960-531-513-9
Τιμή €24,38
Ανθούλα Δανιήλ δρ Φιλολογίας, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας, μέλος της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών και μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων
https://diastixo.gr/kritikes/diafora/24316-syllogiko-ergo-proust-xronos-leksiko
Γιάννης Πανούσης: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
- Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης
Ο Γιάννης Πανούσης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1949. Σπούδασε στη Νομική Σχολή και στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πουατιέ της Γαλλίας, απ’ όπου αναγορεύθηκε διδάκτωρ το 1978. Από το 1978 έως το 1997 δίδαξε στη Νομική Σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ) στον τομέα Εγκληματολογικών και Ποινικών Επιστημών. Επίσης δίδαξε, σε αντίστοιχους τομείς, στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών από το 1997 έως το 2012. Την περίοδο 1994-1997, εξελέγη κοσμήτορας της Νομικής ΔΠΘ, πρόεδρος του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ και αντιπρύτανης του ΔΠΘ. Το 1997 εξελέγη πρύτανης του ΔΠΘ. Το συγγραφικό του έργο είναι εκτενές και ποικίλο. Από το 1975 έως σήμερα έχουν εκδοθεί επιστημονικά και θεωρητικά κείμενά του, κριτικά δοκίμια, ποιητικές συλλογές, καθώς επίσης λογοτεχνικά –εκ των οποίων κάποια αστυνομικά– έργα του. Έχει δημοσιεύσει περί τα τριακόσια άρθρα για τις εγκληματολογικές επιστήμες, καθώς και πληθώρα μελετών για την ποίηση και την αστυνομική λογοτεχνία. Η τελευταία του ποιητική συλλογή, Αθέατος χρονοποιός (εκδ. Σμίλη, 2024), μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.
Ποια ήταν τα πρώτα σας διαβάσματα;
Δεν θυμάμαι από ποια στιγμή άρχισα να διαβάζω λογοτεχνία. Μάλλον από το γυμνάσιο, γιατί πρέπει να είχα επηρεασθεί από μέλη της οικογένειάς μου που πίστευαν ότι «τα ιδεώδη του ανθρώπου» εγγράφονται στον λογοτεχνικό/ποιητικό λόγο. Μάλλον έχουν σήμερα διαψευστεί σε μεγάλο βαθμό.
Καιη πρώτη σας επαφή με την ποίηση;
Ήμουνα καλός μαθητής τόσο στο 57ο Δημοτικό Σχολείο Κολωνού, όσο και στο Γυμνάσιο/Λύκειο του Λεοντείου Πατησίων και πολλοί φιλόλογοι καθηγητές μου (ανάμεσα σε άλλους, Δ. Σέττας, Μιχ. Κατσάνης) με παρότρυναν να γράφω εκθέσεις με περιγραφές προσώπων και χώρων. Εγώ βέβαια εκείνα τα χρόνια προτιμούσα να φτιάχνω στιχάκια συναισθηματικού περιεχομένου για τα γνωστά λευκώματα. Σε κάθε περίπτωση, στη Γ’ Λυκείου παρ’ ολίγον ν’ αποβληθώ γιατί διάβαζα «νέγρικη ποίηση».
Πότε ξεκίνησε το ταξίδι σας στη συγγραφή;
Το πρώτο μου επίσημο/δημόσιο εγχείρημα συντελείται το 1975 με τη συλλογή Χώρος ευθύνης, την οποία εξέδωσα ενώ ήμουνα στρατευμένος, με την ενθάρρυνση των φίλων Τριαντάφυλλου Σκλαβενίτη και Κώστα Σοφιανού, «σειρές» στο Χαϊδάρι αλλά ήδη έγκριτων λογοτεχνών (μάλλον τώρα θα έχουν μετανιώσει για το «έγκλημά τους» να με χρίσουν ποιητή). Επειδή υπηρετούσα και όφειλα να ζητήσω άδεια κ.λπ., προτίμησα να την εκδώσω με το ψευδώνυμο Γιάννης Απαρθινός, το οποίο εμπνεύστηκα από τον όρο «απαρθινά» (τα ντόμπρα), που βρήκα μάλλον στον Ερωτόκριτο.
Και οι πρώτες δημοσιεύσεις;
Ακολούθησαν άλλες τρεις συλλογές με το ίδιο ψευδώνυμο (Αγρύπνια, 1977, Αμφίκυκλος χρόνος, 1979,Τηλεθάνατοι, 1985), που εκδόθηκαν όλες από τις Εκδόσεις Διογένης, του Κώστα Κουλουφάκου, λογοτέχνη γνωστού κι από την Επιθεώρηση Τέχνης. Μετά το 1985, επειδή ασχολήθηκα με τα ακαδημαϊκά μου καθήκοντα, έγραφα στίχους αλλά δεν δημοσίευα. Από το 2015, οπότε και αφυπηρέτησα από το Πανεπιστήμιο, εξέδωσα τις ποιητικές συλλογές: Μοιρόγραφτο, Ι. Σιδέρης, 2018, Οροθέσιον ή υπερόριον;, Ι. Σιδέρης, 2020, Το πλοίο δεν έπιασε λιμάνι, Γράφημα, 2022 και, την τελευταία, Αθέατος χρονοποιός, Σμίλη, 2024.
Στη Γ’ Λυκείου παρ’ ολίγον ν’ αποβληθώ γιατί διάβαζα «νέγρικη ποίηση».
Ποια ήταν η αφορμή για να εκδοθεί η συλλογή Αθέατος χρονοποιός;
Ο Αθέατος χρονοποιός θέλω να πιστεύω ότι σηματοδοτεί το πέρασμα από τη νοσταλγία της αθώας μετεφηβείας και την ανατρεπτικότητα της ενηλικίωσης στην ωριμότητα, ως προς τον ρόλο μας στην όποια προσδοκώμενη αλλαγή του κόσμου. Δεν πρόκειται για βίαιη προσγείωση, ούτε για προσωπική ματαίωση, αλλά για συνειδητοποίηση των ορίων.
Στον πρόλογο του βιβλίου γράφετε ότι η ποίηση είναι στιγμή και αιωνιότητα ταυτόχρονα. Μπορείτε να αιτιολογήσετε τη θέση σας;
Δεν πιστεύω στις «ποιητικές εκ-ρήξεις της στιγμής», κάτι σαν βρασμό ψυχής του ποιητή, αλλά στην αποτύπωση των διαχρονικών υπαρξιακών αγωνιών του Ανθρώπου (κι όχι μόνον του συγκεκριμένου ποιητή). Νομίζω ότι αυτός είναι ο κύριος λόγος που οι κλασικοί ποιητές διαβάζονται σήμερα, 2.000 χρόνια μετά τη συγγραφή του έργου τους. Άλλο η φωτογραφία της στιγμής κι άλλο ο διαχρονικός πίνακας ζωγραφικής.
Γράφετε: «Πάντοτε ήμουνα με το μέρος/ όσων πάλευαν εναντίον των ελάχιστων πιθανοτήτων/ επιβίωσης/ γι’ αυτό με συγκινούσε η τραγικότητα των κινήσεων/ των ηττημένων/ του άνεργου πατέρα...». Μπορεί το έργο των ποιητών να είναι παρεμβατικό για την κοινωνία;
Μολονότι ορισμένοι ταυτίζουν την ποίηση με την ελπίδα ή και με την ελευθερία, θέλω να πιστεύω ότι τα «θολά ποιήματα» των δια-νοητικών αμφισημιών, όσο πολυσήμαντα κι αν προβάλλονται, μάλλον ασήμαντα μηνύματα εμπεριέχουν. Το ίδιο ισχύει για τον«ενσωματωμένο ποιητή», που χρησιμοποιεί την τέχνη «ως μέσον» ή τον κριτικό που δεν συνδέει τα σημαίνοντα με τα σημαινόμενα του ποιητή. Αναρωτιέμαι μήπως τελικά η ποίηση διακρίνεται από αστοχία υλικού, με την έννοια ότι ασχολείται με τετριμμένα (συχνά αυτοβιογραφικά) θέματα που δεν συγκινούν πλέον τη συλλογική συνείδηση. Αντί δηλαδή να επιχειρήσουν οι ποιητές να οριοθετήσουν το χάος, φαίνεται να ματαιοπονούν θέλοντας να γίνουν βασιλιάδες χωρίς βασίλειο, αφού συνήθως εκπροσωπούν μία περίοδο κρίσης ή παρακμής του πολιτισμού (ή απλώς να συνιστούν προϊόντα μίας τεχνικής γραφής χωρίς ευρύτερες κοινωνικές ευαισθησίες). Αναρωτιέμαι αν υπάρχει σήμερα χώρος για μία αμιγή «ιδεολογία της ποίησης», που να την υπηρετούν (κατά τεκμήριον) «αθώοι-ποιητές», και η οποία να μην εργαλειοποιείται πολιτικά. Δεν είμαι υπέρμαχος κάποιας μορφής ποίησης «εν κενώ», αλλά δεν υποστηρίζω στίχους που υποτάσσονται σε κελεύσματα εξωλογοτεχνικά.
Λέτε: «Η ποίηση δεν χρειάζεται άνθη και αρώματα/ για να μοσχοβολά,/ της αρκεί να μην την ξεχνάει η άνοιξη/ Δεν της αρμόζουν στολίδια και φτιασίδια/ για να γοητεύει...». Η ποίηση είναι κυρίως μια μορφή έκφρασης του εσωτερικού συναισθηματικού κόσμου;
Ο λογοτέχνης «της δόξας των στίχων του», ανεξάρτητα από τα ευπώλητα αντίτυπα της αγοράς, της πνευματικότητας, μακράν από τον αισθητικό λαϊκισμό, της ποιητικής δημιουργίας, πέραν της «στρατευμένης παρέμβασης», της ηθικής στάσης ως «κάτοπτρου βίου» και της ανυποταγής σε σκοπιμότητες, αυτός είναι ο ποιητής που μπορεί να εμπνέει ακόμα και σε δύσκολους καιρούς, να οδηγεί σε μέθεξη ή και σε κάθαρση. Τα ποιήματα του τίποτα και οι ποιητές της παραφ(θ)οράς της προσωπολαγνείας, με στίχους δίχως υπαρξιακό βάθος, δεν γοητεύουν πλέον κανέναν. Η αισθητική της ποίησης ασκεί επιρροή στην ψυχή του αναγνώστη χωρίς υποχρεωτικά να παραπέμπει σε φιλοσοφικούς ανα-στοχασμούς, μόνον αν οι στίχοι διατηρούν την ηθική τους υπόσταση. Ο ποιητής ως «ικέτης περιπλανώμενος (όμηρος) των εσωτερικών του μονολόγων», ακόμα κι αν κρύβει μέσα του έναν στοχαστή (Lautréamont), οφείλει να υπερβαίνει το ονειρικό στοιχείο και να μη χάνεται στη μεταφυσική.
Διαβάζουν οι νέοι ποίηση;
Οι νέοι μπορεί να διαβάζουν ποίηση, όμως πιστεύω ότι στην πλειοψηφία τους δεν εμπνέονται. Δεν ξέρω αν σ’ αυτό ευθύνεται η στεγνή εποχή μας ή οι ποιητές, που άλλοι μηρυκάζουν τα ίδια και τα ίδια κι άλλοι υπεραπασχολούνται με τα «ευπώλητα».
Πολλοί νέοι γράφουν ποίηση. Το όνειρό τους είναι να εκδοθούν οι στίχοι τους. Παλαιότερα περίμεναν με αγωνία να αποκτήσει οντότητα η πρώτη τους ποιητική συλλογή, σήμερα ανεβάζουν τα ποιήματά τους στο διαδίκτυο. Αυτή η εξέλιξη μπορεί να βοηθήσει την ποίηση;
Το διαδίκτυο δεν αποτελεί ένα εργαλείο του διαβόλου. Το θέμα είναι πώς το χρησιμοποιεί ένας πολιτισμός. Ως καταναλωτικό προϊόν fake news και gossip ή ως ένα συνεχές ανοικτό βιβλίο γνώσης (κι όχι μόνο πληροφοριών) και αγάπης στις τέχνες και τα γράμματα; Μην ψάχνουμε όμως συνεχώς για άλλους υπαίτιους, όταν οι Έλληνες σπάνια διαβάζουν ένα βιβλίο τον χρόνο.
Άραγε, η έκδοση ενός βιβλίου εξακολουθεί να είναι η ασφαλέστερη οδός;
Δεν είμαι βέβαιος ότι η «φυσική έκδοση» αρκεί για να διαχυθεί στο ευρύτερο κοινό η ποιητική του δημιουργού. Ίσως χρειάζεται ένας συνδυασμός τυπογραφίας, ηλεκτρονικών μέσων και προσωπικής επαφής – αρκεί η προσωπική επικοινωνία να μην καταλήγει σε «απομυθοποίηση» του ποιητή, ο οποίος δεν ήταν (ηθικά κι αισθητικά) αντ-άξιος του έργου του.
Δεν πιστεύω στις «ποιητικές εκ-ρήξεις της στιγμής».
Ποιοι ποιητές σάς επηρέασαν;
Από την αρχή, ίσως λόγω και των ιδεολογικοπολιτικών μου απόψεων, διάβαζα τους ποιητές της ήττας (κυρίως Μανόλη Αναγνωστάκη και Τίτο Πατρίκιο), με συνέπαιρνε η εγκεφαλικότητα των στίχων του Κωνσταντίνου Καβάφη, η αυθεντικότητα των ποιημάτων του Νίκου Καββαδία. Δεν με συγκινούσε η στρατευμένη, η ελεγειακή ή η σπλαχνική ποίηση. Από τη σύγχρονη γενιά πάντοτε μου άρεσαν ο Μιχάλης Γκανάς, ο Αντώνης Φωστιέρης, ο Σταύρος Σταυρόπουλος, ο Αντώνης Μακρυδημήτρης, η Γιώγια Σιώκου, η Έλσα Κορνέτη, η Μαρία Σκουρολιάκου, ο Δημήτρης Πιστικός, ο Αργύρης Μαρνέρος, ο Σωτήρης Σαράκης, ο Νίκος Παπαδάκης, ο Γιάννης Μεταξάς κι από τους πολύ νεότερους ο Γιώργος Φραγκούλης, ο Κώστας Ταβουλτσίδης και ο Νίκος Ασπιώτης. Τούτο δεν σημαίνει ότι δεν διαβάζω άλλους ποιητές ή ότι τους αξιολογώ λιγότερο έγκριτους. Απλώς, ο καθείς με τις προτιμήσεις του. Από τους ξένους, και ως εγκληματολόγος, μου άρεσαν οι καταραμένοι ποιητές (Ρεμπό, Βερλέν, Μποντλέρ κ.λπ.), ο Μαγιακόφσκι και ο Μπολάνιο.
Ποιον ποιητή έχετε δίπλα στο μαξιλάρι σας;
Δίπλα στο μαξιλάρι μου δεν έχω –δυστυχώς– ποιήματα. Έχω το Έγκλημα και τιμωρία του Ντοστογιέφσκι, τον Ξένο του Καμί, Το μηδέν και το άπειρον του Άρθουρ Κέσλερ και τη Φάρμα των ζώων του Όργουελ.
Ο αγαπημένος στίχος;
δεν θέλω να ζήσω ή να πεθάνω
ως υπηρέτης του εαυτού μου
Αθέατος χρονοποιός
Γιάννης Πανούσης
Σμίλη
94 σελ.
ISBN 978-618-21-1116-1
Τιμή 15,00€
Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης συγγραφέας
https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/24328-giannis-panousis-sunentefxi-elpidoforo-intzebeli
Πρόβα στο Δημαρχείο Νίκαιας: Μουσικό Σύνολο «Ραψωδοί» - Μεγάλη Στοά της Βραυρωνίας Αρτέμιδος (Βραυρώνα)
Σάββατο 19 Ιουλίου 2025 - Ώρα 8 μμ. Πρόβα στο Δημαρχείο Νίκαιας: Μουσικό Σύνολο «Ραψωδοί», Μαρία Κόκκα (σοπράνο), Ρέα Βουδούρη (υψίφωνος), Μαρία Κιόρογλου (σοπράνο κολορατούρα), Γιάννος Κοτζιάς (τενόρος), Γιάννης Δάρρειος (τενόρος), Χριστιάνα Μάνου (πιάνο), Παναγιώτης Καρούσος, (συνθέτης). Συντονισμός – Παρουσίαση: Ρέα Βουδούρη
Συναυλία του συνθέτη Παναγιώτη Κaρούσου στον Aρχαιολογικό Xώρο του Ιερού της Αρτέμιδος Βραυρωνίας με δράση αρχαίας όρχησης και παρουσίαση ύμνων, με την συνεργασία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής στα πλαίσια των εκδηλώσεων του φεστιβάλ Ευρωπαϊκής Ήμερα Μουσικής 2025.
Συμμετέχουν: Μουσικό Σύνολο «Ραψωδοί» και Λυρικοί Σολίστ με Αρχαία Όρχηση, Μαρία Κόκκα, Ρέα Βουδούρη, Μαρία Κιόρογλου (σοπράνο κολορατούρα), Γιάννος Κοτζιάς (τενόρος), Γιάννης Δάρρειος, Χριστιάνα Μάνου, Χάρρυ Τζιανν, Παναγιώτης Καρούσος
«Ἔρως ἀνίκατε μάχαν», Ο ύμνος στον έρωτα Γ' στάσιμο από την Αντιγόνη του Σοφοκλή, «Χορός της Άρτεμις».
Άριες ντουέτα και χορωδιακά από τις όπερες «Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου, και Ιλιάδα του Ομήρου. Ομηρικός Ύμνος στην Θεά Αφροδίτη.
Επιτυχημένη η συναυλία του Π. Καρούσου στο Ανοιχτό θέατρο Πλατείας Ελευθερίας του Δήμου Λυκόβρυσης – Πεύκης
Σάββατο 19 Ιουλίου 2025, Ανοιχτό θέατρο Λυκόβρυσης, Πλατεία Ελευθερίας (Λυκόβρυση). Με μεγάλη επιτυχία παρουσιάστηκε συναυλία μελοποιημέν...

-
Είναι μεγάλη χαρά στις μέρες μας να παρουσιάζονται έργα με τη συμμετοχή σημαντικών ερμηνευτών του λυρικού τραγουδιού που με την τέχνη τους...
-
Η Πρωθυπουργός του Καναδά και Γενική Πρόξενος στο Λος Άντζελες Kim Campbell υποδέχεται στην προξενική κατοικία τον διεθνούς φήμης μουσικοσ...
-
Η δ ιά σημη ηθοπο ιό ς κ αι σπο υ δ αία κωμ ι κ ό ς Δ έ σπο ι ν α Μο ί ρο υ ερμήνευσε με μεγ ά λη επ ι τ υ χ ία το ν ...