- Χρίστος Παπαγεωργίου
Δεν είναι το φόρτε μου η Φανταστική Λογοτεχνία (ή Λογοτεχνία του Φανταστικού), για την ακρίβεια μάλιστα δεν έχω ολοκληρώσει την ανάγνωση ίση με τον αριθμό των δακτύλων των δύο χεριών μου τέτοιου είδους βιβλίων, εδώ όμως στον Μυλωνάκη τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Ο νεαρός συγγραφέας αφηγείται τις ιστορίες του με τρόπο που, ενώ είναι φανταστικές, έχεις την αίσθηση πως πρόκειται –μέσα στο πλαίσιο, βέβαια, του λογοτεχνικού ψεύδους– για ακραιφνώς αληθινές. Τα εννέα στα δέκα (ουσιαστικά εννιά, το τελευταίο κομμάτι δεν προσδίδει κάτι στην ποιότητα του βιβλίου) διηγήματα (μόνο η «Μαρίνα» θα μπορούσε να συμβεί μέσα στις άπειρες δυνατότητες που παρέχει το διαδίκτυο στους εξοικειωμένους χρήστες) και με εμφατικό το διήγημα «Μήδεια» (όπου μια γυναίκα και μητέρα σχεδόν βασανίζει ψυχολογικά τον ανήλικο γιο της, προκειμένου να εκδικηθεί τον άπιστο άντρα της) επιτυγχάνουν (αυτή είναι η σωστή λέξη) να αφαιρέσουν από τους αναγνώστες την έννοια μιας ψυχρής συλλογής ιδεών και ίσως αντιλήψεων για τον ρόλο της πεζογραφίας στις μέρες μας και να τους τοποθετήσουν σε μια σφαίρα, όπου θα βλέπουν τα βάσανα και τις κακουχίες που οι ήρωες υφίστανται στα περισσότερα εξ αυτών και παράλληλα ίσως ταυτιστούν με κάποιους από αυτούς. Ο Αντώνης Μυλωνάκης διαθέτει την ικανότητα να δίνει φοβικό χαρακτήρα και τρομακτικά στοιχεία στους μύθους του, ούτως ώστε να μην ξεφεύγουμε εντελώς από αυτά, το αντίθετο, να προσκολλώμεθα όλο και πιο πολύ διαβάζοντάς τους, μερικές φορές και με ένα ελαφρό τίναγμα ψυχικό, μια αντίδραση μη αναμενόμενη, μια ψυχρότητα συναισθηματική και εσωτερική. Άρα, για να καταλήξουμε στο πρώτο συμπέρασμα, το έργο του πεζογράφου Μυλωνάκη είναι μια σύλληψη κατασκευαστική, η οποία στόχο έχει να πλημμυρίσει το είναι του χρήστη όχι με άχρηστες κρίσεις κοινωνικού ή πολιτικού περιεχομένου, όχι ρεαλιστικών καταστάσεων εφαρμογές, όχι δημοσιολογικές και πραγματολογικές αποστάσεις γνώμης, αλλά το εντελώς αντίθετο (δεν θα μπορούσε κανείς ακόμη και αν το ήθελε να περιγράψει τα θέματα όλων των διηγημάτων, γιατί φυσικά θα παρουσιαζόταν κάτι φανταστικό ως αληθινό), μας ταξιδεύει σε χώρους παραπλανητικούς, που δεν υπάρχουν, που είναι εφεύρημά του, που δεν ισχύουν, αφού υπάρχουν μόνο στο μυαλό του, αφού ακόμη και αν η διάθεσή μας ήταν τέτοια ώστε να αφομοιώσει τον πυρήνα, το κουκούτσι της σκέψης του, πάλι κάτι θα έμενε ανερμήνευτο και ανεξήγητο, ανισόρροπο και γκροτέσκο.
Τεράστιο ρόλο σε αυτού του είδους τα βιβλία παίζει η αποστασιοποίηση και του συγγραφέα από το έργο του (δεν υπάρχουν συναισθηματισμοί, λυρικότητες, μελό καταστάσεις, ενσυναίσθηση) όσο και του αναγνώστη από αυτό με το οποίο έρχεται σε επαφή. Θα διαβάσει λοιπόν κάτι, ίσως του μείνει στο μυαλό για πολύ καιρό, θα επαναλάβει σε τρίτους ό,τι χαράχτηκε στο υποσυνείδητό του, στην ουσία όμως, ακόμη και αν ταυτιστεί με κάποια γεγονότα που διάβασε (και εδώ φαίνεται η ικανότητα του δημιουργού), στο τέλος θα συμπεράνει πως η επαφή ήταν πάνω απ’ όλα όχι μόνο ψυχολογικά διαβρωτική αλλά, πολύ περισσότερο, έμοιαζε με την παρακολούθηση ενός θρίλερ, μιας ταινίας τρόμου, ενός συστήματος που στόχο έχει να παρατηρεί το μη ισορροπημένο, προς άλλη κατεύθυνση, πρωτίστως για την εμπειρία. Πράγματι, η εμπειρία είναι το συνολικό αποτέλεσμα αυτής της σχέσης με τη Φανταστική Λογοτεχνία, αυτό το διαφορετικό δηλαδή, που στη μίζερη ζωή μας δεν συμβαίνει ποτέ, ακόμη και στην περίπτωση που –όπως λέγεται– η ζωή αντιγράφει την τέχνη και όχι το αντίθετο. Άρα, φτάνοντας στο δεύτερο συμπέρασμά μας, ο ταλαντούχος συγγραφέας Μυλωνάκης θέλει και τα καταφέρνει να παίξει με τα νεύρα μας, με τις αντοχές μας, με τις ανάγκες μας, θέλει να μας μυήσει σε έναν μαγικό κόσμο, όπου τα πράγματα είναι εντελώς άλλα, και τελικά επιθυμεί να μας θέσει συνοδηγούς σε ένα αυτοκίνητο που κινείται με μεγάλη ταχύτητα (προς το μέλλον; προς τον γκρεμό; προς το χάος;) χωρίς ζώνη ασφαλείας.
Διαθέτει την ικανότητα να δίνει φοβικό χαρακτήρα και τρομακτικά στοιχεία στους μύθους του, ούτως ώστε να μην ξεφεύγουμε εντελώς από αυτά, το αντίθετο, να προσκολλώμεθα όλο και πιο πολύ διαβάζοντάς τους.
Για να γράψει κανείς τέτοιου είδους ιστορίες χρειάζεται ειδικό λεξιλόγιο, λέξεις που δεν χρησιμοποιούμε όλοι στην καθημερινότητά μας, λέξεις που εμπεριέχουν συναίσθημα ψυχρό, σκληρό, βίαιο και πάνω απ’ όλα ατίθασο, λέξεις που θα μπορούσαν να φέρουν εις πέρας τον στόχο, ο οποίος ούτως ή άλλως είναι επιβαρυμένος με την απόσταξη του στρες, του σασπένς, της μαγείας. Άρα, έχοντας στο οπλοστάσιό του και στην κατοχή του ο συγγραφέας την πρώτη ύλη, μένει να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα και ένα ύφος τα οποία θα διοχετεύσουν στον λήπτη το παράλογο, το απίστευτο, το επιμελημένο διακριτικά ώστε να γίνει αποδεκτό παρά την υπερρεαλιστική του διάσταση, ατμόσφαιρα και ύφος, δηλαδή, που θα επικεντρώνεται κατευθείαν στο θυμικό όσων διαλέξουν για συντροφιά το συγκεκριμένο βιβλίο. Και μένει έτσι η εκφορά, η οποία γίνεται εδώ με τρόπο θα έλεγα κάποιας παραδοξότητας και «επιστημονικής συνέπειας» στο κατασκευασμένο παραμύθι, που επαναλαμβάνεται εννιά φορές (όσα δηλαδή και τα διηγήματα) ομογενοποιημένο και με δραματική υφή, ομοιόμορφο και συναρπαστικό. Άρα, στο τρίτο μας συμπέρασμα, μπορούμε να αιτιολογήσουμε τη συγκεκριμένη επιλογή του Μυλωνάκη ως μια εξεζητημένη προσαρμογή (ή πάλι ως άνοιγμα των χεριών προς τον ουρανό, απ’ τον οποίο αποζητάμε τις λύσεις), η οποία γεννά αντιδράσεις, καθόλου συναίσθημα, υποπτευόμενοι τη χρησιμότητά της και τελικώς συμφωνώντας ότι η μέθοδος απέδωσε και ο στόχος επετεύχθη.
Ξεκίνησα το παρόν κείμενο λέγοντας πως στερούμαι πείρας στην κριτική βιβλίων φανταστικού περιεχομένου, έτσι όσοι πάρετε το βιβλίο στα χέρια σας (κάτι που προτείνω απερίφραστα) συγχωρέστε τις όποιες αβλεψίες μου, τις όποιες λεκτικές αστοχίες μου. Γιατί το σίγουρο είναι πως πρέπει, πως οφείλουμε να υποστηρίζουμε κάθε τέτοια προσπάθεια πεζογραφική (όσοι αγαπάμε την πεζογραφία στο σύνολό της) και να αγκαλιάζουμε πρωτοπόρες και πειραματικές προσπάθειες, που θέλουν να επικοινωνήσουν μαζί μας με μια άλλη –ίσως όχι μόνο αναπόφευκτη– μέθοδο.
Εννιά
Αντώνης Μυλωνάκης
Εκδόσεις Καστανιώτη
288 σελ.
ISBN 978-960-03-7313-4
Τιμή 16,00€
Χρίστος Παπαγεωργίου ποιητής και κριτικός λογοτεχνίας
https://diastixo.gr/kritikes/ellinikipezografia/24356-antonis-mylonakis-ennia
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου