Ιωάννα Καρυστιάνη: «Κορνιζωμένοι»

 

Αλεξία Βλάρα

 

  

Η Ιωάννα Καρυστιάνη, γνωστή για τη βαθιά κοινωνική της ματιά και την ιδιαίτερη γλώσσα της, μας μεταφέρει στην επινοημένη κωμόπολη Κρανιά, κάπου στη Θεσσαλία, έναν τόπο «τυχερό», όπως λένε οι παλιοί, αφού δεν είχε γνωρίσει εγκλήματα πάθους ή φόνους για δεκαετίες. Κεντρικός ήρωας είναι ο Στέλιος Σπούγιας, ένας κορνιζάς που κουβαλάει μέσα του μια σειρά από ανοιχτές πληγές: η γυναίκα του, Χιονία, τον άφησε για έναν γιατρό από τη Θεσσαλονίκη, δημιουργώντας του συναισθήματα ταπείνωσης, ματαίωσης και φθόνου.

Ο μοναχογιός του, ο Χρόνης, ένα λαμπρό και χαρισματικό παιδί, αποτελεί το μοναδικό του στήριγμα, αλλά η σχέση τους είναι περίπλοκη. Η αγάπη του Στέλιου για τον γιο του είναι αναμφισβήτητη, αλλά αμαυρώνεται από ανασφάλειες και μια εσωτερική πάλη που τον οδηγεί σταδιακά στο σκοτάδι. Με αφορμή ένα γεγονός που ο ίδιος βιώνει ως προσβολή, αλλά που δεν αιτιολογείται απόλυτα, διαπράττει ένα αποτρόπαιο έγκλημα, το οποίο αποκαλύπτεται νωρίς στο βιβλίο. Από εκείνο το σημείο και έπειτα, η αφήγηση μετατρέπεται σε ένα βασανιστικό ψυχολογικό rollercoaster, με τον αναγνώστη να παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα την πορεία προς την καταστροφή.

Μας αφήνει να κατανοήσουμε σταδιακά πώς μια φαινομενικά ασήμαντη συσσώρευση ταπεινώσεων μπορεί να οδηγήσει σε μια αδιανόητη πράξη.

Η Καρυστιάνη διαθέτει μια μοναδική αφηγηματική φωνή, με έναν λόγο που ισορροπεί ανάμεσα στην προφορικότητα και τη λογοτεχνική πυκνότητα. Η αφήγησή της είναι γεμάτη υπαινιγμούς, ειρωνεία και ένα υποδόριο χιούμορ, που άλλοτε ανακουφίζει και άλλοτε βαθαίνει την τραγικότητα των χαρακτήρων. Η γλώσσα της είναι ζωντανή, γεμάτη ιδιωματισμούς και εικόνες της ελληνικής επαρχίας, αποτυπώνοντας έναν κόσμο όπου το παρελθόν βαραίνει τους ανθρώπους και το ανείπωτο είναι εξίσου ισχυρό με αυτό που λέγεται.

Η δομή του μυθιστορήματος είναι ιδιαίτερη. Η αποκάλυψη του εγκλήματος στο πρώτο τρίτο του βιβλίου ανατρέπει τη συνήθη αστυνομική αφήγηση, όπου το μυστήριο διατηρείται ως το τέλος. Εδώ, το βάρος πέφτει στην ψυχολογική ανάλυση του ήρωα, στις ενοχές, τις εμμονές και την εσωτερική του κατάρρευση. Η συγγραφέας δεν μας δίνει έτοιμες απαντήσεις για τα κίνητρά του, αλλά μας αφήνει να κατανοήσουμε σταδιακά πώς μια φαινομενικά ασήμαντη συσσώρευση ταπεινώσεων μπορεί να οδηγήσει σε μια αδιανόητη πράξη.

Η ψυχολογική εμβάθυνση στον ήρωα αποτελεί σαφώς ένα από τα δυνατά σημεία του μυθιστορήματος: Ο Στέλιος Σπούγιας δεν είναι ένας μονοδιάστατος «κακός»· η συγγραφέας τον σκιαγραφεί με τέτοιον τρόπο που, παρότι οι πράξεις του είναι φρικτές, κατανοούμε την πορεία του προς την άβυσσο. Επίσης, πολύ δυνατή είναι και η απόδοση της επαρχιακής ζωής: Η Κρανιά είναι ένας μικρόκοσμος όπου οι ζωές των ανθρώπων είναι αλληλένδετες, οι σιωπές βαραίνουν και οι προκαταλήψεις καθορίζουν συμπεριφορές. Η λεπτομέρεια με την οποία αποτυπώνεται η καθημερινότητα προσδίδει μια σχεδόν κινηματογραφική αίσθηση. Η γραφή της Καρυστιάνη είναι απολαυστική, γεμάτη ευφυείς παρατηρήσεις και βαθύ συναισθηματικό φορτίο, ενώ η χρήση της ντοπιολαλιάς και η ειρωνεία λειτουργούν υποδειγματικά. Στα δυνατά σημεία, επίσης, η πρωτότυπη αφήγηση: Το γεγονός ότι το έγκλημα αποκαλύπτεται τόσο νωρίς δίνει στην ιστορία μια αίσθηση καταδίκης και αναπόφευκτης τραγωδίας, κάνοντάς την ιδιαίτερα έντονη σε συναισθηματικό επίπεδο.

Αν θα μπορούσε να εντοπιστεί μια αδυναμία, αυτή θα ήταν η εσκεμμένη ασάφεια γύρω από το ακριβές κίνητρο του ήρωα. Αν και αυτή η επιλογή εξυπηρετεί τη δημιουργία μιας ατμόσφαιρας μυστηρίου και ψυχολογικού βάθους, ορισμένοι αναγνώστες ίσως αισθανθούν ότι τους λείπει μια πιο σαφής εξήγηση για την κορύφωση της βίας. Ωστόσο, αυτή η έλλειψη ξεκάθαρης αιτιολόγησης αντανακλά και την ίδια την πραγματικότητα πολλών εγκλημάτων πάθους, όπου οι ακριβείς λόγοι συχνά διαφεύγουν ακόμη και από τους δράστες.

Πρόκειται για ένα δυνατό, σκληρό και ψυχολογικά φορτισμένο μυθιστόρημα, που αποτυπώνει με ακρίβεια τη μικροαστική επαρχιακή ζωή και τις καταπιεσμένες εντάσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε τραγωδία. Η Ιωάννα Καρυστιάνη, με την ιδιαίτερη γλώσσα της και τη διεισδυτική της ματιά, δημιουργεί μια ιστορία που συγκλονίζει, όχι τόσο λόγω του ίδιου του εγκλήματος, αλλά λόγω της ψυχολογικής κατάστασης του ήρωα που οδηγείται εκεί. Είναι ένα βιβλίο που αφήνει τον αναγνώστη με ένα αίσθημα πικρίας κι αμηχανίας, και προβληματισμένο για το πώς η καθημερινή ματαίωση μπορεί να γίνει εκρηκτική. Ένα από τα πιο δυνατά βιβλία της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.

 

Κορνιζωμένοι
Ιωάννα Καρυστιάνη
Εκδόσεις Καστανιώτη
288 σελ.
ISBN 978-960-03-7339-4
Τιμή €16,00

Αλεξία Βλάρα  πολιτικός επιστήμονας και δημοσιογράφος.

https://diastixo.gr/kritikes/ellinikipezografia/24293-ioanna-karystiani-kornizomenoi

https://diastixo.gr/