- Κατερίνα Ζαμαρία
«Ήταν μια χώρα πολύ μακρινή, πέρα από τα όρια του κόσμου που ξέρουμε, χαμένη στα βάθη του μυαλού και ξεχασμένη στην απεραντοσύνη της καρδιάς». Έτσι ξεκινούσε το πρώτο μέρος της τριλογίας «Ονειροφύλακες», που έγραψε πριν από 20 χρόνια η Αγγελική Δαρλάση. Στη χώρα των Ονειροφυλάκων θα γεννηθεί η Έρση, που κάποιοι θα θεωρήσουν κατώτερη εξαιτίας της διαφορετικότητάς της. Κάποτε, μια μαύρη σκοτεινιά θα σκεπάσει τη χώρα. Η παλιά προκατάληψη, που χωρίζει τη χώρα σε Ικανούς και Κατώτερους, αρχίζει να παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις και οι ήρωες μοιάζει να μην έχουν άλλη επιλογή από το να αγωνιστούν ενάντια όχι μόνο στους Εφιάλτες, αλλά και στον Φόβο και σε ό,τι άλλο σκοτώνει τα όνειρα, να γίνουν «φάροι των ονείρων».
Ο γυρισμός, το τρίτο πια μέρος, διατηρώντας την αυτονομία του και διαγράφοντας ένα σχήμα κύκλου, θα οδηγήσει την πρωταγωνίστρια εκεί απ’ όπου ξεκίνησε, έχοντας ολοκληρώσει την αποστολή της αλλά και έχοντας η ίδια –όπως και οι υπόλοιποι συμπρωταγωνιστές– συγκροτήσει την ταυτότητά της.
Υπάρχουν συγγραφείς που γράφουν, υπάρχουν συγγραφείς που γράφουν πολύ καλά και υπάρχουν και εκείνοι που έχουν καταφέρει να βρουν τη δική τους μοναδική φωνή, τον δικό τους τρόπο γραφής, που τους καθιστά αναγνωρίσιμους από την πρώτη πρόταση κάθε έργου τους. Η Δαρλάση είναι η συγγραφέας που ο μαγικός ρεαλισμός συνιστά την κατεξοχήν τεχνική της γραφής της. Όχι σε μικρές δόσεις ή στιγμιότυπα, αλλά ως κάτι που διατρέχει ολόκληρο το κείμενο. Οι «Ονειροφύλακες» αποτελούν κορυφαίο παράδειγμα του πώς οικειοποιείται αυτή την τεχνική, δημιουργώντας μια μοναδική στο είδος της ιστορία.
Η αφηγηματική της ικανότητα αποτυπώνεται και στον ιδιαίτερο λόγο της. Μολονότι η γραφή της είναι βαθιά εικονοπλαστική, το αποτέλεσμα προκύπτει από τη λιτότητα του λόγου. Προτάσεις σύντομες, κοφτές, που σε κάποια σημεία υιοθετούν τη δωρικότητα της ποιητικής γραφής. Στη δομή της πρότασης τίποτα δεν περισσεύει. Οι σπουδές της Δαρλάση στο θέατρο είναι εμφανείς στο κείμενό της. Δημιουργεί ήρωες, χτίζοντας ρόλους. Γι’ αυτό και αποτυπώνει μοναδικά στην αφήγηση όχι μόνο την εξωτερική, αλλά και την εσωτερική τους δράση.
Ο υπερβατικός κόσμος του ουρανού και των αγγέλων συνιστά επαναλαμβανόμενο πλαίσιο στα έργα της. Ένας κόσμος όχι με τη θεολογική του διάσταση αλλά ως ένα παράλληλο σύμπαν, όπου το φαντασιακό συνυπάρχει με το πραγματικό. Όχι ένας άλλος κόσμος, αλλά η αντιστροφή του κόσμου που γνωρίζουμε – με τα ίδια προβλήματα, τα ίδια αδιέξοδα και σκληρότητα.
Δημιουργεί ήρωες, χτίζοντας ρόλους. Γι’ αυτό και αποτυπώνει μοναδικά στην αφήγηση όχι μόνο την εξωτερική, αλλά και την εσωτερική τους δράση.
Οι ήρωές της, παιδιά και έφηβοι, που είτε ζουν στον ουρανό (όπως η Έρση) είτε πέφτουν από αυτόν (Τότε που κρύψαμε έναν άγγελο), είτε είναι ο Ντόντο είτε η Άλη, είτε είναι ο Ζόλα είτε ένα «Αγόρι στο θεωρείο», είτε έρχονται από τη χώρα των Ονειροφυλάκων είτε «Από μακριά», αποτυπώνουν στην ιστορία τους τα μείζονα προβλήματα της εποχής, κάθε εποχής. Η διαφορετικότητα, η ελευθερία, τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι οι θεματικοί πυρήνες του έργου της. Και σε ένα από τα πιο ποιητικά της βιβλία, η Δαρλάση υπερασπίζεται –μέσω της ηρωίδας της, της Έρσης– το δικαίωμα στο όνειρο. Και μπορεί οι ήρωές της να κινούνται ανάμεσα στον κόσμο των Ανθρώπων και των Ονειροφυλάκων, το Όνειρο είναι όμως ο συνδετικός τους κρίκος. Γιατί, όσο κι αν φαντάζουν διαφορετικοί αυτοί οι δύο κόσμοι, είναι ίδιοι.
Μικρογραφία της πραγματικότητας είναι οι κόσμοι της Δαρλάση. Κόσμοι που τον πρόσφυγα και τον μετανάστη τον βλέπουν ως εισβολέα, κόσμοι χωρισμένοι σε κάστες ανώτερων και κατώτερων, κόσμοι που ελέγχουν κάθε κίνηση, είτε μέσω έξυπνων ηλεκτρονικών συσκευών είτε μέσω απαγορεύσεων στο όνομα μιας απειλητικής πανδημίας. Κόσμοι όπου η ανθρώπινη σκέψη τιθασεύεται μέσα από στείρα εκπαιδευτικά συστήματα, που κατακρεουργούν την κριτική σκέψη.
Ο κόσμος του Γυρισμού δεν είναι ένας κόσμος στη σφαίρα της φαντασίας, είναι ένας κόσμος-καθρέφτης αυτού που ζουν τα σημερινά παιδιά. Ένας κόσμος που όσα συμβαίνουν σε αυτόν ξεπερνούν σε σκληρότητα και αδικία κάθε φαντασία. Αλλά ταυτόχρονα και ένας κόσμος που αγωνίζεται να σώσει το Όνειρο, δηλαδή τις μεγάλες και πανανθρώπινες αξίες.
Σε τούτο το βιβλίο, η συγγραφέας αξιοποιεί ένα τέχνασμα-κλειδί στην πλοκή της ιστορίας: η Έρση δεν θυμάται τίποτα από το παρελθόν της. Το βάρος και η σημασία της μνήμης είναι αυτά που ενώνουν παρελθόν, παρόν και μέλλον. Γιατί, η ανατρεπτική Δαρλάση δεν θα επιτρέψει στη λήθη να στερήσει από την πρωταγωνίστριά της την αλήθεια (α στερητικό + λήθη, λέει η ετυμολογία).
«Καλότυχοι οι νεκροί που λησμονάνε», γράφει ο Μαβίλης. Κι αυτό, κατά κάποιον τρόπο, θα ισχύσει και για την ηρωίδα. Η λήθη είναι αυτό που θα της επιτρέψει να ξαναγεννηθεί ως κάτι διαφορετικό, να ξαναμάθει τα πάντα και να δημιουργήσει από την αρχή μια νέα ταυτότητα. Ζώντας σε έναν άλλο κόσμο, αυτόν των Ανθρώπων, η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζει είναι η έλλειψη ελευθερίας, ο συνεχής έλεγχος και η επιτήρηση. Τα όνειρά της έγιναν εφιάλτες. Προσπαθώντας να τους κατανοήσει και να διεκδικήσει το δικαίωμά της στο όνειρο, κατακτά όλο και περισσότερο την αυτογνωσία της. Μέσα σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο γίνεται πιο εφευρετική, περισσότερο τολμηρή, (ξανα)βρίσκοντας την ταυτότητά της. «Δεν έχω πια φτερά στις πλάτες μου… δε με νοιάζει, όμως, γιατί στο εξής τα φτερά θα τα έχω μέσα μου», θα πει η Έρση, που επιλέγει διαρκώς το δικαίωμα να παραμένει αυτή που είναι, τη διπλή της υπόσταση, ως Ονειροφύλακας και ως άνθρωπος.
«Είναι ένα βιβλίο διαχρονικό, έχει καθολικότητα και παγκοσμιότητα», είχε γράψει ο Ευγένιος Τριβιζάς στα πρακτικά της βράβευσης του πρώτου βιβλίου της τριλογίας με το Κρατικό Βραβείο, το 2005. Ακριβώς τα ίδια ισχύουν και για τον Γυρισμό. Περιπέτεια, στοχαστική διάθεση, ευαισθησία σε μια ζοφερή εποχή, σε μια εποχή που δεν αγαπά και πολύ τα παιδιά, που η ανελευθερία, η χειραγώγηση, ο φόβος, αλλά και ό,τι σκοτώνει τα όνειρα είναι κομμάτι της καθημερινότητας. Αλλά…
Επειδή δεν μπορεί να τα απαγορεύσει κανένας.
Δεν μπορεί να τα σκοτώσει κανείς.
Εκείνα πάντα θα βρουν ένα φωτεινό δρόμο να ακολουθήσουν.
Τα ανθρώπινα όνειρα.
Κι όσο υπάρχουν άνθρωποι θα υπάρχουν όνειρα
κι όσο υπάρχουν όνειρα θα υπάρχουν
Ονειροφύλακες.
Ονειροφύλακες: Ο γυρισμός
Αγγελική Δαρλάση
εικονογράφηση: Kanellos Cob
Εκδόσεις Πατάκη
240 σελ.
ISBN 978-618-07-1062-5
Τιμή €11,90
https://diastixo.gr/kritikes/paidika/24445-ageliki-darlasi-oneirofulakes-o-gyrismos
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου