- Λίνα Φυτιλή
Η Δήμητρα Κωτούλα γεννήθηκε το 1974 στην Κομοτηνή και μεγάλωσε στην Ξάνθη. Εργάζεται ως αρχαιολόγος/ιστορικός της βυζαντινής τέχνης και είναι ποιήτρια. Η συλλογή της Θα ήσουν παντελώς ανυπεράσπιστος. Ποιήματα της λευκής σελίδας απέσπασε το Βραβείο ποίησης του περιοδικού Χάρτης. Η επιλογή από ποιήματά της που μεταφράστηκαν στην Αμερική από την Ελληνοαμερικανίδα ποιήτρια Μαρία Νάζος, με πρόλογο της Αλίσια Στόλινς, συμπεριλήφθηκε στη μακρά λίστα του βραβείου Ράνσιμαν και σταθερά συμπεριλαμβάνεται στις αναγνωστικές προτάσεις της έγκριτης Poetry Society of America. Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε δεκατρείς γλώσσες και έχουν δημοσιευτεί σε κορυφαία λογοτεχνικά περιοδικά στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Η Λάμια είναι η τέταρτη ποιητική συλλογή της και κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη. Σήμερα εργάζεται και ζει στην Αθήνα με την κόρη της.
Λάμια είναι ο τίτλος της τελευταίας συλλογής σας. Θέλετε να μας πείτε τι είδους ποιήματα περιλαμβάνονται σε αυτήν;
Η Λάμια χωρίζεται σε δύο ενότητες. Στην πρώτη περιλαμβάνονται ποιήματα που καταγράφουν στιγμιότυπα από τη διάδρασή μου με την κόρη μου ως μικρό παιδί – σήμερα διανύει ήδη την εφηβεία της. Η δεύτερη ενότητα αποτελείται από έντεκα μικρά λυρικά ποιήματα-στοχασμούς με εξομολογητική διάθεση, ως σχόλια στην υπαρξιακή συνθήκη του μόνου ανθρώπου. Τα ποιήματα της εκάστοτε ενότητας-σύνθεσης μπορούν δυνητικά να διαβαστούν ως ένα ποίημα, καθώς τα διατρέχει κοινός θεματικός και στιλιστικός άξονας – που τις διαφοροποιεί βέβαια αρκετά μεταξύ τους.
Το οπισθόφυλλο αναφέρεται στην ιδιαίτερη χρονική στιγμή που δημοσιεύονται αυτά τα ποιήματα. Τι σημαίνει για σας αυτό;
Όντως, η Λάμια εκδίδεται σε μια περίεργη χρονική συγκυρία: 50 χρόνια μετά τη μεταπολίτευση, έχοντας συμπληρώσει η ίδια τα πενήντα μου χρόνια. Σημειώνω εδώ ότι η πρώτη μου ποιητική συλλογή εκδόθηκε το 2004, έτος της εθνικής «ανάτασης» των Ολυμπιακών Αγώνων. Όλα αυτά, που πρώτη παρατήρησε η Αλίσια Στόλινς (Alicia Stallings) σε σχόλιό της για την ποίησή μου, με ώθησαν να αναστοχαστώ επί της προσωπικής μας υπαρξιακής διαδρομής στη ροή της Ιστορίας. Με προβλημάτισε το «γεγονός», ιστορικά, μακροϊστορικά και εντελώς προσωπικά, οι έννοιες του «ηρωικού», του «σημαίνοντος», του «ιστορικού», και η στάση μας απέναντί τους ως πεπερασμένα, διψασμένα, έντρομα όντα, με μεγαλειώδεις –μολοντούτο– δυνατότητες να τις καθρεφτίζουμε μέσω της τέχνης, ιχνομυθώντας τις φρικτές και τις υψιπέτιδες πτυχές της ανθρώπινης υπάρξεως.
Πώς σχετίζεται με το περιεχόμενο του βιβλίου αυτός ο προβληματισμός;
Συνειδητοποίησα, κάπως ετεροχρονισμένα, ομολογώ, μετά τη συρραφή των ποιημάτων σε βιβλίο, ότι ιστορικά, κοσμοϊστορικά θα έλεγα, το θαύμα «δεν είναι πουθενά, παρά κυκλοφορεί μέσα στις φλέβες του ανθρώπου», ότι, εντέλει, τόσο η μητρότητα, στην πρώτη ενότητα της συλλογής, όσο και η «έρημος» στη δεύτερη (γιατί «πολλὰ τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον ἢ τῆς ἐχούσης τὸν ἄνδρα») είναι συνθήκες εξίσου θαυμαστές, εκείνες που, ανεξαρτήτως φύλου ή άλλων δεσμεύσεων, κυοφορούν δυνάμει την υπέρβαση, το θαύμα, ατομικά και συλλογικά.
Η ποίηση του Κωστή Παλαμά, και συγκεκριμένα η «Λάμια» του, ποίημα από τη συλλογή Η Πολιτεία και η Μοναξιά, φαίνεται να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη συλλογή σας.
Ναι, η «Λάμια» του Παλαμά λειτούργησε για μένα ως οδοδείκτης. Αυτή είναι η αξία των πραγματικά μεγάλων έργων, των μνημείων της ανθρώπινης δημιουργικότητας, να μας δείχνουν τον δρόμο, να θέτουν τον πήχη στο απόλυτο ύψος, να μας επαναπροσανατολίζουν όταν παραπαίουμε στο χάος της δικής μας μικρότητας.
Το άξιο και τίμιο έργο ξεπερνά τον δημιουργό του και τις συνθήκες ή τα πρόσωπα που το ενέπνευσαν.
Πριν από λίγο καιρό, με δική σας πρωτοβουλία δημοσιεύτηκαν, στην εφημερίδα Τα Νέα και εδώ, στο Diastixo.gr, αδημοσίευτα ποιήματα του Κωστή Παλαμά από το αρχείο της Αρτέμιδος Ρέσσου.
Ναι! Ήταν μια εξαιρετικά ευτυχής στιγμή για μένα και ευχαριστώ Τα Νέα και το Diastixo.gr που τα φιλοξένησαν σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή αντίστοιχα. Ένιωθα ότι έχω χρέος να το κάνω, από τη στιγμή που έπεσαν στην αντίληψή μου. Κομβική στάθηκε εδώ η συμβολή του Ιδρύματος Κωστή Παλαμά, του προέδρου του κ. Κωνσταντίνου Κασίνη και όλων των ανθρώπων που εργάζονται σε αυτό. Αν μου επιτρέπεται, ο Παλαμάς έχει να μας δώσει πολλά ακόμη!
Τι σημαίνει για σας η δημοσίευση ενός άγνωστου-αδημοσίευτου ποιήματος του Παλαμά; Τι σημαίνει για μας σήμερα;
Πάρα πολλά, συγκλονιστικά πολλά, θα έλεγα. Είναι μια κατάφαση, μια χειρονομία ενθάρρυνσης, ένα νεύμα ανθρωπιάς, η επιβεβαίωση της πεποίθησης ότι το άξιο και τίμιο έργο ξεπερνά τον δημιουργό του και τις συνθήκες ή τα πρόσωπα που το ενέπνευσαν, είναι πανανθρώπινο απόκτημα, η κοινή φωνή μας. Άλλοι αξιότεροι από μένα θα κληθούν να κρίνουν την καθαρή αξία των εν λόγω ποιημάτων στο σώμα του παλαμικού έργου. Για μένα όμως η υποσημείωση, ίσως, αυτή στην παλαμική βιβλιογραφία έχει κομβική σημασία. Αποδεικνύει περίτρανα τις δυνάμεις επιβίωσης «των έργων των χειρών μας».
Κάτι ιδιαίτερα σημαντικό στη σημερινή εποχή της εφήμερης ηλεκτρονικής καταγραφής…
Ακριβώς. Είναι συγκλονιστική η επαφή με τα «αυτόγραφα», τον χειρόγραφο λόγο… το μελάνι, το παλιό μελάνι, ξέρετε, και το χαρτί που χρησιμοποιούσαν παλιά. Δύσκολα οι νέες γενιές γράφουν πια… Ο γραφικός χαρακτήρας, ως διακριτικό της ταυτότητάς μας, ως ο αυστηρά προσωπικός τρόπος να αποτυπώνουμε τη φωνή μας, θα τολμούσα να πω ότι τείνει να εξαλειφθεί. Κι έπειτα, είναι και η ανεξάντλητη μαγεία του ποιητή Παλαμά, που έχει τις διαστάσεις φυσικού φαινομένου. Δεδομένης της ποιότητας της γραφής του και της έκτασης του παλαμικού έργου, υπήρξε μοναδικός για τη νεοελληνική λογοτεχνική παραγωγή.
Ετοιμάζετε κάτι άλλο στο μέλλον;
Ναι, πάντα κάτι ετοιμάζω! Στη Λάμια χρησιμοποίησα, παρατηρώντας ένα ανθρώπινο πλάσμα να μεγαλώνει, την κόρη μου στην προκειμένη περίπτωση, στιγμιότυπα της μεταξύ μας ή της με τους άλλους συνδιαλλαγής της ως αφορμές προκειμένου να μιλήσω για τη φύση και την υπαρξιακή συνθήκη του ανθρώπου, μεγάλα θέματα που δύσκολα αγγίζονται ευθέως και επαρκώς: την ενηλικίωση, τον έρωτα, τον θάνατο, τον χωρισμό, την ανημπόρια, τη δημιουργικότητα, τη μεταφυσική προοπτική που πλαταίνει κάποτε τη θνητότητά μας. Σαν ένα είδος μικρών παραβολών. Πάντα φροντίζω –ή και συμβαίνει–, στα όρια του διακριτού, θέλω να πιστεύω, χαρακτήρα της ποίησής μου, τα βιβλία μου να προσφέρουν κάτι διαφορετικό.
Νιώθετε ότι η έκδοση μιας (ακόμα) ποιητικής συλλογής έχει να προσφέρει κάτι σε μας σήμερα;
Πανάρχαιο, δύσκολο ερώτημα – ευρύτερος προβληματισμός που δύσκολα απαντιέται, ειδικά στον περιορισμένο χώρο μιας συνέντευξης. Στόχος και στοίχημα κάθε ποιητή είναι να καταθέτει κάτι ουσιαστικό. Θα σας απαντήσω με μια, τρόπον τινά, αναλογία. Όταν ρώτησαν την κορυφαία χορεύτρια Μάρθα Γκρέιαμ τι έχει να προσφέρει ο χορός σήμερα, γιατί χορεύει, απάντησε αφοπλιστικά: «Για να καταστήσω την ερώτηση αυτή περιττή».
Λάμια
Δήμητρα Κωτούλα
Εκδόσεις Πατάκη
88 σελ.
ISBN 978-618-07-0998-8
Τιμή 11,10€
https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/24371-dimitra-kotoulasynenteuxi-sth-lina-futili
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου