Ράνια Μπουμπουρή
Η Μέντη Μέγα γεννήθηκε στην Αγγλία, είναι απόφοιτος της Κ.Σ.Ο.Τ. και κάτοχος Master of Arts in Contemporary Dance από το Πανεπιστήμιο του Κεντ / LCDS. Δουλεύει ως χορογράφος, δραματουργός, καθηγήτρια αυτοσχεδιασμού, χορογραφίας και ιστορίας χορού. Από το 2013 δραστηριοποιείται στο πεδίο του χορού και της αναπηρίας και στον αγώνα για την ισότιμη πρόσβαση ατόμων με αναπηρία στα επαγγέλματα του χορού. Η χορογραφική της έρευνα περιστρέφεται γύρω από θέματα ταυτότητας και νεότερης ελληνικής ιστορίας, με κεντρικό άξονα το σώμα ως σημείο τομής του προσωπικού και του συλλογικού βιώματος. Είναι ιδρυτικό μέλος του νεοσύστατου «Δικτύου για το Χορό και την Αναπηρία» και του «Συνδέσμου Χορού» (2009-2018) και μέλος του Δ.Σ. του Danse Bassin Méditerranée (2008-2014). Από το 2008, έχει πραγματοποιήσει επτά δικές της παραγωγές, που παρουσιάστηκαν σε φεστιβάλ και θέατρα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Σήμερα διδάσκει χορογραφία στην Επαγγελματική Σχολή «Χορός» και συμπεριληπτικά εργαστήρια χορογραφίας στο ΙΣΟΝ. Το βιβλίο της Σώματα παρόντα: Μια εισαγωγή στη θεωρία του χορού (University Studio Press, 2024), μια συλλογή 17 σημαντικών θεωρητικών κειμένων για τον χορό, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.
Το βιβλίο σας αποτελεί μια πλούσια εισαγωγή στη θεωρία του χορού. Πείτε μας δυο λόγια για το βιβλιογραφικό τοπίο στη χώρα μας, όσον αφορά την τέχνη του χορού.
Κατ’ αρχάς, να πω πως υπάρχουν βιβλία για τον χορό, τα οποία είτε έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά είτε έχουν γραφτεί από Ελληνίδες θεωρητικούς του χορού. Μεταξύ αυτών και το εξαιρετικό Υπό τη σκιά του Παρθενώνα: Χορός στο Φεστιβάλ Αθηνών στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου (1955-1966) της Δρος Στεριανής Τσιντζιλώνη, που είναι και η επιστημονική επιμελήτρια του Σώματα παρόντα. Η μεγάλη έλλειψη που οδήγησε και στην έκδοση αυτού του βιβλίου αφορά σε κείμενα αναφοράς, κείμενα ιστορικής σημασίας, που είναι απαραίτητο να διαβάσουν οι σπουδάστριες/-στές στο πλαίσιο μιας σοβαρής σπουδής πάνω στον χορό. Επίσης, υπάρχει σοβαρή έλλειψη σε ό,τι αφορά τις νέες δημοσιεύσεις. Πρέπει δηλαδή κάποια/-ος να διαβάζει στα αγγλικά, αν θέλει να ενημερώνεται για τις τελευταίες εξελίξεις στο πεδίο της θεωρίας του χορού. Το γεγονός αυτό οφείλεται σε μια σειρά από περίπλοκα ζητήματα σχετικά με το πώς και το πού παράγεται η γνώση και σε ποιους είναι προσβάσιμη. Καθιστά επίσης απολύτως επιτακτική τη θέσμιση ανώτατων σπουδών χορού στην Ελλάδα, πράγμα που ελπίζουμε να συμβεί με το σχετικό νομοσχέδιο που αναμένουμε όλοι με αγωνία.
Ο χορός δεν είναι και δεν μπορεί να είναι πια μια τέχνη μόνο των νέων και των καλλίγραμμων.
Τελικά, πόσο σημαντική είναι η τέχνη του χορού για την ελληνική πολιτεία; Η ίδρυση της Ανώτατης Σχολής Παραστατικών Τεχνών, που έχει εξαγγελθεί, ποια προβλήματα θα λύσει και σε ποια δε θα δώσει απάντηση, κατά τη γνώμη σας;
Η ίδρυση της ΑΣΠΤ είναι εξαιρετικά σημαντική για τον χώρο και για τον λόγο αυτό πρέπει να γίνει μια σωστή διαβούλευση, που θα ακούσει και θα εγκύψει με προσοχή στα ζητήματα που θα τεθούν. Λόγω της απόλυτης αδράνειας της πολιτείας στα θέματα αυτά εδώ και τέσσερις δεκαετίες περίπου, οι ανάγκες και οι προσδοκίες του χώρου είναι πολλές και τα ζητήματα που έχει να αντιμετωπίσει το νέο νομοσχέδιο περίπλοκα. Προσωπικά, η μεγαλύτερη αγωνία μου είναι να διασφαλιστεί η διεπιστημονικότητα και διακαλλιτεχνικότητα των σπουδών αυτών. Η επικοινωνία του χορού με άλλα επιστημονικά και καλλιτεχνικά πεδία είναι κεντρικό στοιχείο των σπουδών του χορού στο εξωτερικό, στους τίτλους των οποίων συχνά δεν υπάρχει καν η λέξη «χορός». Ο τίτλος της ΑΣΠΤ μάς δίνει ελπίδες, ωστόσο η ενσωμάτωση των τεσσάρων προϋπαρχουσών σχολών εγείρει κάποιους προβληματισμούς. Αν ο χορός περιχαρακωθεί στους τοίχους της Λυρικής και της Κ.Σ.Ο.Τ., αυτή η ευκαιρία θα χαθεί. Αν, ωστόσο, υπάρξει συγκεκριμένη βούληση πάνω στο θέμα, υπάρχουν πολλές λύσεις που θα μπορούσαν να προταθούν. Κοινά μαθήματα κορμού ή επιλογής, κοινά εργαστήρια, χώροι έρευνας και πειραματισμού, διεπιστημονικά προγράμματα σπουδών όπου οι φοιτήτριες/-τές θα συναντιούνται και θα συνεργάζονται, θα μπορούσαν να συμβάλουν σε αυτή την κατεύθυνση. Για να επιτευχθεί όμως πραγματική διεπιστημονικότητα πρέπει όλα τα παραπάνω να προβλεφθούν θεσμικά, οι σχολές να αναδιοργανωθούν ριζικά και να συνεργαστούν μεταξύ τους. Ανάλογα με το πού στέκεται κανείς στον χώρο, υπάρχουν πολλές και αντικρουόμενες ανησυχίες. Προσωπικά δεν συμμερίζομαι την ανησυχία πως οι σπουδές στην Κ.Σ.Ο.Τ. και τη Λυρική θα «θεωρητικοποιηθούν» υπερβολικά, γεγονός που θα οδηγήσει στην πτώση της τεχνικής επάρκειας των χορευτριών/-τών που θα αποφοιτούν. Μάλλον το αντίστροφο με απασχολεί: αν θα υπάρχει η δυνατότητα σε άτομα που δεν είναι χορεύτριες/-τές και δεν ασχολούνται πρακτικά με τον χορό να ειδικευτούν στη θεωρία του χορού. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα και σε άτομα από άλλα πεδία των ανθρωπιστικών σπουδών, από την ανθρωπολογία, τη φιλοσοφία, την ιστορία, τη λογοτεχνία, τη θεωρία του θεάτρου, να εισέλθουν στον χώρο του χορού και να τον εμπλουτίσουν με την παρουσία τους. Για να συμβεί αυτό και να διασφαλιστεί ταυτόχρονα το υψηλό τεχνικό επίπεδο των σπουδών, είναι απαραίτητη η δημιουργία διαφορετικών κατευθύνσεων σπουδών, ενδεχομένως χορού, χορογραφίας και θεωρίας. Τέλος, θα αναφέρω μια παράμετρο που θα έπρεπε να είναι αυτονόητη, αλλά η ιστορία έχει δείξει δυστυχώς πως δεν είναι. Με τη μεταφορά όλων των επαγγελματικών σχολών του χορού στο Υπουργείο Παιδείας πρέπει να λυθεί οριστικά το ζήτημα της πρόσβασης ατόμων με αναπηρία στην επαγγελματική εκπαίδευση του χορού. Αυτή τη στιγμή υπάρχει «όρος αρτιμέλειας» για την εισαγωγή στις επαγγελματικές σχολές χορού! Αυτό σημαίνει πως τα άτομα με αναπηρία αποκλείονται διά νόμου από τις σχολές αυτές. Καταλαβαίνετε πως αυτό παραβαίνει κατάφωρα τη Διεθνή Σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, την οποία υπέγραψε η Ελλάδα το 2012. Κι ας μην το δούμε σαν υποχρέωση· είναι μια καταπληκτική ευκαιρία για τον χορό να αποκτήσει περισσότερη πολυφωνία, εκφραστικό πλούτο και σχέση με την πραγματική κοινωνία. Ο χορός δεν είναι και δεν μπορεί να είναι πια μια τέχνη μόνο των νέων και των καλλίγραμμων. Ο χορός ωριμάζει και μαζί του ωριμάζει και το κοινό και οι θεσμοί που τον περιβάλλουν.
Πριν από δύο χρόνια, με το Προεδρικό Διάταγμα 85/2022, το πτυχίο των επαγγελματικών σχολών θεάτρου και χορού εξισώθηκε στο Δημόσιο με το απολυτήριο λυκείου. Πρόσφατα, το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφάσισε να παραπέμψει το ζήτημα της συνταγματικότητας του εν λόγω ΠΔ στην Ολομέλεια του ΣτΕ. Δικαίως, λοιπόν, επικρατεί αναστάτωση στον καλλιτεχνικό χώρο για τις κινήσεις της πολιτείας;
Για να είμαστε ακριβείς, τα πτυχία έμειναν αδιαβάθμητα το 2003, όταν αναβαθμίστηκαν τα ΤΕΙ σε ανώτατα ιδρύματα, οπότε πρακτικά η ισχύς των πτυχίων μας είναι αντίστοιχη του απολυτηρίου Λυκείου εδώ και είκοσι χρόνια. Το Προεδρικό Διάταγμα ήρθε να επικυρώσει επίσημα το γεγονός αυτό κατατάσσοντας τα προσόντα των αποφοίτων επαγγελματικών σχολών χορού για την πρόσληψή τους στο δημόσιο στην κατηγορία της ΔΕ (δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης). Δημοσιεύματα για το νομοσχέδιο (το ίδιο το νομοσχέδιο ακόμα δεν έχει δημοσιευτεί), που προβλέπει την ίδρυση της Ανώτατης Σχολής Παραστατικών Τεχνών και την ανωτεροποίηση των ιδιωτικών επαγγελματικών σχολών, λένε ξεκάθαρα πως τα πτυχία του χορού θα αποκτήσουν τη διαβάθμιση 6 και 5 αντίστοιχα του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων. Στην ανακοίνωση αυτή έρχεται να προστεθεί η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, που βγήκε πριν από λίγες εβδομάδες και έκρινε αντισυνταγματική την εξομοίωση των πτυχίων των καλλιτεχνικών σχολών με τους τίτλους δευτεροβάθμιας και μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από το ΠΔ85/2022. Μακάρι αυτό να οδηγήσει στην αναβάθμιση και των πτυχίων που δόθηκαν από το 2003 έως σήμερα στις/στους αποφοίτους κρατικών σχολών ή ιδιωτικών επαγγελματικών σχολών εποπτευόμενων από το Κράτος και είχαν ισχύ ΔΕ. Ταυτόχρονα είναι σημαντικό οι απόφοιτοι αυτές/-οί να αποκτήσουν πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση μέσω ενός καλά μελετημένου ακαδημαϊκού διαδρόμου, που θα ξεκινά από κατατακτήριες εξετάσεις και θα οδηγεί στην ισοτίμηση των πτυχίων τους με αυτά της ΑΣΠΤ. Αν λάβουμε υπόψη τον μεγάλο αριθμό αυτόν των αποφοίτων, καταλαβαίνουμε πόσο κρίσιμο είναι το θέμα και πόσο σημαντικό είναι να ανοιχθεί ο διάδρομος για έναν ικανό και επαρκή αριθμό ατόμων κάθε χρόνο.
Σήμερα ο χορός είναι ένα πολύ ευρύτερο και πολύ πιο πλούσιο πεδίο.
Θα παροτρύνατε έναν νέο ή μια νέα να σπουδάσει χορό; Μπορεί κάποια/-ος απόφοιτος επαγγελματικής σχολής χορού να ζήσει από αυτό το επάγγελμα στη χώρα μας;
Δεν θέλω να παρουσιάσω μια εικόνα ρόδινη. Η ζωή ενός ανθρώπου που ασχολείται με τον χορό δεν είναι εύκολη. Θα αναδιατυπώσω όμως ελαφρώς την ερώτηση: Ποιες/-ους νέες/-ους θα παροτρύνατε να σπουδάσουν χορό; Κι εδώ θα απαντούσα: Εκείνες/-ους που έχουν ένα ευρύτερο ενδιαφέρον γύρω από την τέχνη του χορού και όχι μοναδικό όνειρο να χορέψουν στη σκηνή. Το να χορέψει κανείς σε μια-δυο επαγγελματικές παραστάσεις είναι σχετικά εύκολο, αλλά η ευφορία αυτού του επιτεύγματος δεν διαρκεί πολύ. Στα είκοσι πέντε χρόνια που χορεύω, χορογραφώ και διδάσκω χορό, αυτοσχεδιασμό, χορογραφία και ιστορία χορού είδα πολύ ξεκάθαρα πως οι νέες/-οι που μένουν στον χώρο και επιμένουν παρά τις αντιξοότητες, είναι εκείνες/-οι που δείχνουν βαθύτερο ενδιαφέρον για το αντικείμενό τους. Είναι εκείνες/-οι που σαν σπουδάστριες/-ές καταπιάνονταν με όρεξη με τις εργασίες της ιστορίας του χορού, που αγωνιούσαν περισσότερο για το θέμα της χορογραφίας τους. Εκείνες/-οι που αναρωτιόντουσαν ποια είναι τα όρια του χορού σήμερα και τι άλλες σπουδές μπορούν να κάνουν συμπληρωματικά· μέσα από ποιες σωματικές πρακτικές θα γνωρίσουν καλύτερα και θα προφυλάξουν το σώμα τους· σε τι άλλα πλαίσια μπορούν να διδάξουν (σχολεία, φυλακές, ΚΑΠΗ) και ποιοι αγωνίζονται για την πρόσβασή τους στο επάγγελμα (άτομα με αναπηρία, άλλων ηλικιών και σωματότυπων). Παλαιότερα η επιτυχία στο επάγγελμα οριζόταν σε ένα πολύ στενό πλαίσιο. Έπρεπε να τελειώσεις τη σχολή, να χορέψεις και ύστερα ενδεχομένως να φτιάξεις τη δική σου ομάδα. Σήμερα ο χορός είναι ένα πολύ ευρύτερο και πολύ πιο πλούσιο πεδίο. Νομίζω πως έχουμε αρχίσει να αντιλαμβανόμαστε τη σημασία να πλαισιωθεί το επάγγελμα από εκπαιδευτικούς, ειδικούς παιδαγωγούς, κριτικούς, επιμελητές, πολιτιστικούς διαχειριστές, με ευρεία μάθηση, βαθιά αγάπη και γνώση του αντικειμένου. Επίσης, τεράστια σημασία έχει η επικοινωνία της τέχνης μας με το κοινό και την κοινωνία εν γένει, μέσω του λεγόμενου «dance mediation». Με ανθρώπους ικανούς να κινηθούν σε διαφορετικά πλαίσια: από το πολιτιστικό πρόγραμμα ενός δήμου μέχρι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ενός μουσείου, και να απευθυνθούν σε διαφορετικούς ανθρώπους: από τους κατοίκους ενός ορεινού χωριού μέχρι μια ομάδα παραβατικών νέων στο κέντρο της Αθήνας.
Διαπιστώνουμε ότι στο βιβλίο σας δε γίνεται καμία αναφορά στον ελληνικό χορό. Για ποιο λόγο;
Για να λειτουργήσει σαν μια εισαγωγή στη θεωρία του χορού, το βιβλίο έπρεπε να καλύψει ένα εύρος θεμάτων, χωρίς να θεωρεί σχεδόν καμία γνώση ως δεδομένη. Η επιλογή των κειμένων έγινε με στόχο να χτίσει ένα έδαφος, ένα γνωστικό υπόβαθρο για τη θεωρητική σκέψη γύρω από τον χορό, καλύπτοντας μια γκάμα θεμάτων που θα ήταν χρήσιμα για τις/τους χορεύτριες/-τές και τις/τους χορογράφους του σήμερα. Όπως γράφω και στην εισαγωγή του βιβλίου, αρχικά η πρόθεσή μου ήταν να συμπεριλάβω κείμενα που θα αφορούσαν τον ελληνικό χορό. Ωστόσο, κάθε μου απόπειρα να εντάξω ένα σχετικό κείμενο ή μια αναφορά μού φαινόταν τόσο ανεπαρκής, αποσπασματική, ακόμα και άδικη για όσα πράγματα δεν μπορούσα να συμπεριλάβω, που την απέρριπτα. Θεωρώ πως έτσι αναδεικνύεται ακόμα πιο ξεκάθαρα η μεγάλη ανάγκη να γραφτεί ένα βιβλίο ή να εκδοθεί μια ανθολογία κειμένων αποκλειστικά για τη σκηνή του ελληνικού χορού, που να αντιπροσωπεύσει επάξια την αξιόλογη, πολυσχιδή και σύνθετη ιστορία και εξέλιξή του μέχρι σήμερα.
Σώματα παρόντα
Μια εισαγωγή στη θεωρία του χορού
Συλλογικό έργο
Επιμέλεια – Μετάφραση – Εισαγωγικά κείμενα: Μέντη Μέγα
Επιστημονική επιμέλεια: Στεριανή Χ. Τσιντζιλώνη
University Studio Press
384 σελ.
ISBN 978-960-12-2660-6
Τιμή €27,00
Ράνια Μπουμπουρή δημοσιογράφος, επιμελήτρια εκδόσεων, μεταφράστρια και συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας
https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/23747-mendi-mega-synentefxi-sti-rania-mpoumpouri
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου