- Τέσυ Μπάιλα
Δεκαπέντε χρόνια μετά το πρώτο του βιβλίο, ο Πρίμο Λέβι επέστρεψε το 1962 με το έργο Η ανακωχή, που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση Άννας Παπασταύρου, για να αφηγηθεί το δύσκολο ταξίδι της επιστροφής του σε μια κοινωνία βαθιά τραυματισμένη. Γεννημένος το 1919 στο Τορίνο, εβραϊκής καταγωγής και χημικός, ο Λέβι καταγράφει ένα μοναδικό ημερολόγιο παλιννόστησης, όπου κάθε βήμα, κάθε συνάντηση και κάθε μικρή πράξη ανθρώπινου ενδιαφέροντος φωτίζεται με στοχαστική ευαισθησία.
Εκκινώντας ακριβώς από το σημείο όπου σταμάτησε με το εμβληματικό του Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (1947), ο Λέβι προσφέρει ξανά μια βαθιά και συγκινητική κατάθεση ψυχής για την ανθρωπιά, αναδεικνύοντας όχι μόνο τη φρίκη που υπέστη και την ανάγκη απελευθέρωσής του από αυτή, αλλά και την ελπίδα που μπορεί να αναγεννηθεί μέσα από την επανένταξη, τη ζωή που διεκδικεί μια δεύτερη ευκαιρία μέσα από τις στάχτες της. Άλλωστε, ο Λέβι δεν είναι απλώς ένας επιζών της φρικωδίας του Άουσβιτς· είναι ένας δεινός παρατηρητής της ανθρώπινης συμπεριφοράς στις πιο ακραίες συνθήκες, εκεί όπου δοκιμάζονται οι αντοχές της ανθρωπιάς και η μοίρα της ανθρωπότητας. Είναι ο συγγραφέας που φώναξε σε όλο τον κόσμο την ολοκληρωτική απογύμνωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και, ταυτόχρονα, κατέδειξε την ανθεκτικότητα της ψυχής, την ικανότητα να επιβιώνει και να αναγνωρίζει την αξία της ζωής ακόμη και μέσα στη φρίκη. Μέσα από τα έργα του, όπως το Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος και την Ανακωχή, ο Λέβι φωτίζει την ηθική αντοχή του ανθρώπου, τις μικρές στιγμές ανθρωπιάς που αναδύονται ακόμα και στα πιο σκοτεινά περιβάλλοντα και με αυτόν τον τρόπο προσφέρει μια βαθιά και διαχρονική μαρτυρία για την ανθρώπινη φύση. Στέκεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις μαρτυρίες που του αποκαλύπτονται, για να εκτιμήσει εκ νέου τη δύναμη του ανθρώπου να μεταμορφώνει τον κόσμο και να επαναπροσδιορίζει τις διαστάσεις του.
Μια σιωπηλή, διαχρονική κραυγή υπενθύμισης ότι η αληθινή νίκη είναι η επικράτηση της ανθρωπιάς στις πιο σκοτεινές περιόδους της Ιστορίας.
Μετά την εκκένωση του Άουσβιτς, τον Ιανουάριο του 1945, ο Πρίμο Λέβι ξεκινά ένα μακρύ ταξίδι μέσα από τις ερειπωμένες χώρες της Ευρώπης, από την Πολωνία, τη Ρωσία, τη Ρουμανία, την Ουγγαρία, μέχρι την Αυστρία, για να φτάσει τελικά στο Τορίνο. Στο ταξίδι αυτό ο αναγνώστης θα ανακαλύψει ότι οι τεράστιες δυσκολίες δεν σταμάτησαν έξω από την πύλη του στρατοπέδου, συνεχίστηκαν αμείωτα στα βαγόνια των εμπορικών τρένων που γέμισαν επιζώντες, διαποτισμένους από τον πόνο αλλά και από την επιθυμία για ζωή, στην ανέχεια και την ασθένεια που τους συνόδεψαν, στον βιωμένο τρόμο με τον οποίο έπρεπε να συνεχίσουν να ζουν, ανήμποροι να απελευθερωθούν. Ο δρόμος προς την κατάκτηση της ελευθερίας ήταν, επίσης, γεμάτος οδύνη, πείνα, εξαθλίωση, αλλά έφερε την ελπίδα μιας προσπάθειας να ξαναχτιστεί η ζωή πάνω στα ερείπια που άφησε πίσω του το ανάλγητο πέρασμα της Ιστορίας.
Στη διάρκεια αυτής της πορείας, ο Λέβι συναντά χαρακτήρες που άλλοτε τον γεμίζουν τρυφερότητα, άλλοτε τον τρομάζουν, άλλοτε τον βοηθούν να συνεχίσει, πάντοτε όμως γίνονται συνοδοιπόροι στο μονοπάτι της επανασύνδεσής του με τον κόσμο – από το άφωνο παιδί του Άουσβιτς μέχρι τον ευρηματικό Έλληνα έμπορο και τον Μαυριτανό της Βερόνα. Ο Λέβι παρατηρεί τις αντιδράσεις τους με συμπόνια, βλέπει τις αδυναμίες και τα λάθη τους αλλά δεν τους καταδικάζει για τις επιλογές τους, επειδή, στην ουσία, ανακαλύπτει μαζί τους τις διαφορετικές όψεις της ανθρώπινης ψυχής στην προσπάθειά της να επιβιώσει. Η προσπάθεια της ανθρωπότητας να αναγεννηθεί, να ανακτήσει την αξιοπρέπειά της και να νοηματοδοτήσει την παρουσία της και πάλι σε έναν κόσμο που φαντάζει ρημαγμένος τον συγκινεί. Γίνεται και ο ίδιος ένα κομμάτι της και η διάχυση των συναισθημάτων του φέρνει στην επιφάνεια τις πιο λεπταίσθητες αποχρώσεις της δικής του προσωπικότητας.
Με ευαισθησία αλλά και με μια διακριτική σκωπτικότητα που δίνει στο ύφος του βιβλίου έναν διαφορετικό τόνο –απουσιάζει η σχεδόν ασκητική γλωσσική αισθητική του Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος και η αμείλικτη περιγραφή της φρίκης, απόρροια ίσως του γεγονότος ότι το βιβλίο αυτό γράφτηκε αρκετά χρόνια από το πέρας της βιωματικής του εμπειρίας–, παρουσιάζει την επιβίωση ως συνδυασμό σωματικής και πνευματικής ρώμης. Η ελευθερία δεν έρχεται σαν φυσική συνέπεια της απελευθέρωσης, αλλά είναι αποτέλεσμα ενός δύσκολου, αντιφατικού και ακανόνιστου ταξιδιού μέσα από τις κοινωνικές και γραφειοκρατικές δυσχέρειες της μεταπολεμικής Ευρώπης.
Η λεπτομερής περιγραφή της περιπέτειας αυτής λειτουργεί ως μεταφορά της ψυχικής διάστασης της επιστροφής, της δυσκολίας να επανενταχθεί κανείς σε έναν κόσμο που έχει χάσει κάθε λογικό νόημα, να συνεχίσει να ζει κουβαλώντας για πάντα το βαρύ φορτίο όσων έζησε, αφού η επιβίωση δεν είναι τελικά η μεγάλη νίκη· μόνο η διατήρηση της μνήμης θα είναι, και γι’ αυτόν τον λόγο ο Λέβι γράφει καταθέτοντας τη μαρτυρία του και ανάγοντάς τη σε ηθική αξία. Έτσι, το συγκεκριμένο βιβλίο δεν είναι απλώς η αφήγηση μιας επιστροφής. Είναι μια σιωπηλή, διαχρονική κραυγή υπενθύμισης ότι η αληθινή νίκη είναι η επικράτηση της ανθρωπιάς στις πιο σκοτεινές περιόδους της Ιστορίας.
Η ανακωχή
Πρίμο Λέβι
Επίμετρο: Ερνέστο Φερρέρο
Μετάφραση: Άννα Παπασταύρου
Εκδόσεις Πατάκη
336 σελ.
ISBN 978-960-16-5458-4
Τιμή €16,60
https://diastixo.gr/kritikes/diafora/25133-i-anakoxi
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου