- Χρήστος Ιωάννου
Ο Αντρέα Φραντσόζο ζει στο Μιλάνο. Φοίτησε στη Στρατιωτική Ακαδημία της Μόντενα, υπηρέτησε για οκτώ χρόνια ως αξιωματικός στο σώμα των Καραμπινιέρων και αποχώρησε με τον βαθμό του λοχαγού. Έζησε τέσσερα χρόνια στο τάγμα των Ιησουιτών και εργάστηκε στον ιδιωτικό τομέα. Σήμερα ασχολείται με την αγωγή του πολίτη από το δημοτικό μέχρι το λύκειο. Πριν από το Ήμουν ένας bully: Η αληθινή ιστορία του Ντάνιελ Τσάκαρο (βραβείο Minerva Letteratura per ragazzi 2022), που μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη, κυκλοφόρησαν με μεγάλη εμπορική επιτυχία τα βιβλία του #disobbediente! και Viva la Costituzione.
Τι σας ενέπνευσε να διηγηθείτε την αληθινή ιστορία του Ντάνιελ Τσάκαρο; Τι ήταν αυτό που σας τράβηξε αρχικά σε αυτό το θέμα;
Μια μέρα διάβασα τυχαία σε μια εφημερίδα για έναν νεαρό που ήταν νταής, κλέφτης και ληστής, που είχε περάσει από αναμορφωτήριο, κοινότητα για προβληματικά παιδιά και φυλακή ενηλίκων. Όμως μετά αποφοίτησε και έγινε παιδαγωγός. Όντας περίεργος, τηλεφώνησα στον Ντον Κλαούντιο, τον ιερέα του αναμορφωτηρίου και ιδρυτή της κοινότητας όπου φιλοξενήθηκε ο Ντάνιελ για χρόνια και παραμένει μέχρι σήμερα – ως παιδαγωγός πια. Τον ρώτησα: «Τι άνθρωπος είναι ο Ντάνιελ;» «Ένα αγόρι που όλοι θεωρούσαν χαμένο και αδιόρθωτο, ένας παραβάτης που έπρεπε να μείνει στη φυλακή για πάντα. Και όμως, σήμερα...». Μου έδωσε τον αριθμό του Ντάνιελ, τον κάλεσα αμέσως και μετά συναντηθήκαμε από κοντά. Του ζήτησα να αφηγηθώ την ιστορία του σε ένα βιβλίο – ακόμα και τις σελίδες που ίσως θα ήθελε να σκίσει, αυτές που ακόμα ματώνουν: τον πατέρα του που χτυπούσε τη μητέρα και την αδερφή του, που του έλεγε «Δεν αξίζεις τίποτα» και ούτω καθεξής. Ο Ντάνιελ δέχτηκε αμέσως, γιατί, όπως είπε: «Στη φυλακή, τα βιβλία με έσωσαν. Η αλλαγή μου ξεκίνησε όταν γνώρισα ενήλικες που ήταν αξιόπιστοι». Η ιστορία του Ντάνιελ με κάλεσε, απαιτούσε να ειπωθεί. Είναι μια ιστορία λύτρωσης και ελπίδας, που έχει να διδάξει πολλά σε όλους. Όχι μόνο στους εφήβους, αλλά και σε εμάς τους ενήλικες.
Ποιες ήταν οι κύριες προκλήσεις τού να γράψετε ένα βιβλίο βασισμένο σε αληθινά γεγονότα και, πιο συγκεκριμένα, σε μια προσωπική εξομολόγηση ενός πρώην νταή;
Πρώτον, είχα συνεχώς στον νου μου ότι πίσω από κάθε χαρακτήρα υπήρχε ένας πραγματικός άνθρωπος, συχνά ευάλωτος και πληγωμένος. Ο Ντάνιελ, για παράδειγμα, δεν έχει ακόμα καμία σχέση με τον πατέρα του· δεν μιλούν καν. Το κεφάλαιο για την οικογένεια και τα παιδικά του χρόνια ήταν το πιο δύσκολο να γραφτεί, το ξαναέγραψα πολλές φορές. Έπρεπε να βρω την ισορροπία ανάμεσα στις αφηγηματικές ανάγκες και τον σεβασμό προς τα πρόσωπα που εμπλέκονται στην ιστορία. Κάποιες φορές έπρεπε να διαμεσολαβήσω για να ξεπεράσω κάποιες εντάσεις: για παράδειγμα, μια μέρα ο Ντάνιελ μου ζήτησε να αφαιρέσω τον Μαξίμ –τον καλύτερό του φίλο και συνεργό στις ληστείες– από την ιστορία, γιατί υπήρξε μια παρεξήγηση μεταξύ τους σχετικά με το βιβλίο. Χρειάστηκε να επιστρατεύσω όλη τη διπλωματία μου, για να καταφέρω να κρατήσω τον Μαξίμ ως χαρακτήρα στο μυθιστόρημα. Δεύτερον, προσπάθησα να εξασφαλίσω ότι οι νεαροί αναγνώστες μου δεν θα γοητεύονταν από τον Ντάνιελ ως «κακό παιδί», νταή και παραβάτη, αλλά από τον Ντάνιελ που βρήκε το θάρρος και τη δύναμη να αλλάξει, να λυτρωθεί. Μια ιστορία σαν αυτή, ειπωμένη από την οπτική του νταή και εγκληματία, δεν πρέπει ποτέ να επισκιάσει τα θύματά του. Τρίτον, δεν ήθελα οι αναγνώστες μου να εξιδανικεύσουν τον Ντάνιελ, να τον φυλακίσουν σε έναν νέο ρόλο: από παραβάτης να γίνει το τέλειο πρότυπο, κάνοντάς τον και πάλι δέσμιο των προσδοκιών ή ψευδών εικόνων. Η ανθρώπινη ζωή είναι πιο πολύπλοκη. Γι’ αυτό συμπεριέλαβα στο βιβλίο τα λόγια που του έγραψε η ψυχολόγος του την ημέρα της αποφοίτησης: «Σήμερα είσαι παράδειγμα για όλους, ακόμα και για μένα. Αλλά προσπάθησε να μην προσκολληθείς σε αυτόν τον ρόλο. Η αλήθεια είναι ότι μπορείς ακόμα να κάνεις λάθη, με διαφορετικό τρόπο. Μπορεί να απογοητεύσεις τον εαυτό σου και οι άλλοι να σε κρίνουν. Αλλά μείνε πιστός σε εκείνο το παιδί που έχεις μέσα σου και έμαθες να προστατεύεις. Κοίτα πού και πού πίσω, και θυμήσου πως είσαι άνθρωπος, όχι τέλειος».
«Στη φυλακή, τα βιβλία με έσωσαν. Η αλλαγή μου ξεκίνησε όταν γνώρισα ενήλικες που ήταν αξιόπιστοι».
Τουλάχιστον στην αρχή, ο Ντάνιελ Τσάκαρο παρουσιάζεται ως ένας χαρακτήρας με τον οποίο είναι δύσκολο να συμπάσχεις. Πώς καταφέρατε να διατηρήσετε την αυθεντικότητα του χαρακτήρα του, ενώ ταυτόχρονα βοηθούσατε τους αναγνώστες να τον κατανοήσουν ή να συνδεθούν μαζί του;
Για να βοηθήσω τους αναγνώστες μου να συνδεθούν με τον πραγματικό Ντάνιελ και να τον κατανοήσουν, έπρεπε πρώτα να το κάνω εγώ. Άφησα στην άκρη την κριτική μου· προσπάθησα να μπω στη θέση του και να εξερευνήσω την καρδιά του, για να ανακαλύψω τι κρυβόταν πίσω από τη βία και την αντικοινωνική του συμπεριφορά. Δεν ήταν πάντα εύκολο να συμπάσχω μαζί του. Φανταστείτε: ένας πρώην αξιωματικός των Καραμπινιέρων (που ήμουν κάποτε) να διηγείται την ιστορία ενός πρώην ληστή· ή ένας πρώην μαθητής που υπήρξε θύμα bullying (στα 13 μου αναγκάστηκα να αλλάξω σχολείο γι’ αυτό), να γράφει για έναν πρώην νταή… Με λίγα λόγια, η συγγραφή αυτής της ιστορίας μού επέτρεψε να συμφιλιωθώ με κομμάτια του εαυτού μου, να «κλείσω τον κύκλο». Και, όπως ίσως προσέξατε, η δομή του βιβλίου μου είναι κυκλική.
Πιστεύετε ότι η ειλικρινής μεταμέλεια και η προσωπική μεταμόρφωση ενός πρώην νταή μπορούν να λειτουργήσουν όχι μόνο ως λύτρωση για το ίδιο το άτομο, αλλά και ως πρότυπο για άλλους;
Πιστεύω πως η ιστορία του Ντάνιελ μπορεί να βοηθήσει άλλα παιδιά με προβλήματα να βρουν λέξεις για να κοιτάξουν μέσα τους, να δώσουν φωνή στον θυμό τους, να αναγνωρίσουν την ανάγκη τους για βοήθεια και να βρουν το κουράγιο να τη ζητήσουν. Αυτό έχει ήδη συμβεί: κάποιοι ταυτίστηκαν με την ιστορία του Ντάνιελ και πολλοί μού το έχουν εξομολογηθεί μέσω μηνυμάτων ή επιστολών. «Όταν ήμουν στη φυλακή, τα βιβλία με έσωσαν», μου είπε ο Ντάνιελ, «διάβαζα κυρίως βιογραφίες και αυτοβιογραφίες, γιατί μέσα από τις ιστορίες των άλλων έψαχνα λέξεις για να καταλάβω τη δική μου». Τώρα είναι η δική του ιστορία που εμπνέει την αλλαγή στους άλλους.
Πώς έχει ανταποκριθεί το κοινό –ειδικά οι νεαροί αναγνώστες και οι εκπαιδευτικοί– στο βιβλίο σας;
Είναι ένα βιβλίο πολύ αγαπητό σε παιδιά, εφήβους, γονείς και εκπαιδευτικούς. Πολλοί δάσκαλοι μου έχουν πει ότι ακόμη και μαθητές που δεν διαβάζουν συνήθως, το αγάπησαν – ακόμη και οι ίδιοι οι «νταήδες». Στις φυλακές το διαβάζουν οι κρατούμενοι. Ξέρω ότι, για παράδειγμα, στη Φλωρεντία κάποιοι κρατούμενοι το ανέβασαν σε θεατρική παράσταση. Ένας από αυτούς το μετέτρεψε σε μονόλογο. Λαμβάνω πολλά μηνύματα από τους αναγνώστες μου. Μια μέρα, στο τέλος μιας παρουσίασης του βιβλίου σε σχολείο, ένα κορίτσι 14 χρονών με πλησίασε με το αντίτυπό της και μου ζήτησε αφιέρωση: «Μπορείτε να το αφιερώσετε στον μπαμπά μου;» μου είπε. Και πρόσθεσε χαμηλόφωνα, με μάτια που γυάλιζαν από δάκρυα: «Είναι στη φυλακή. Το βιβλίο σας του έδωσε ελπίδα. Του το πήγα να το διαβάσει, αφού η δασκάλα μας το πρότεινε ως σχολική ανάγνωση. Σας ευχαριστεί που γράψατε αυτήν την ιστορία…»
Δεν ήθελα οι αναγνώστες μου να εξιδανικεύσουν τον Ντάνιελ, να τον φυλακίσουν σε έναν νέο ρόλο: από παραβάτης να γίνει το τέλειο πρότυπο, κάνοντάς τον και πάλι δέσμιο των προσδοκιών.
Η λογοτεχνία παίζει συχνά καθοριστικό ρόλο στην ανάδειξη κοινωνικών ζητημάτων και στο σπάσιμο της σιωπής. Κατά τη γνώμη σας, ποια είναι η ευθύνη ενός συγγραφέα –ειδικά όταν γράφει για παιδιά ή εφήβους– όταν αγγίζει θέματα όπως ο εκφοβισμός;
Νιώθω μεγάλη ευθύνη ως συγγραφέας για παιδιά και εφήβους. Οι αναγνώστες μου είναι ιδιαίτεροι: πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός όταν γράφεις γι’ αυτούς. Σε τέτοιες ιστορίες, η αλήθεια δεν πρέπει ποτέ να αποκόπτεται από την καλοσύνη και τη συμπόνια. Γράφοντας για τον εκφοβισμό, προσπάθησα επίσης να αναδείξω την ευθύνη των άλλων: όσων είναι συνεργοί του νταή ή όσων σιωπηλά παρακολουθούν τα περιστατικά και ίσως, βαθιά μέσα τους, αντλούν ευχαρίστηση από αυτά και διασκεδάζουν.
Αν έπρεπε να συμπυκνώσετε το βασικό μήνυμα του βιβλίου σας σε μία φράση, ποια θα ήταν αυτή;
«Να θυμάσαι πάντα πως δεν υπάρχει προκαθορισμένο σενάριο. Μπορείς να αλλάξεις το τέλος μέχρι και την τελευταία στιγμή».
Να περιμένουμε κάποιο μελλοντικό έργο σας που συνεχίζει να διερευνά αντίστοιχα θέματα; Αν ναι, μπορείτε να μας δώσετε μια πρόγευση;
Ναι, πρόσφατα ανακάλυψα δύο ακόμα αληθινές ιστορίες που με συγκίνησαν βαθιά και θέλω να τις γράψω. Είναι όμως πολύ νωρίς για να σας πω κάτι γι’ αυτές: δεν έχω γράψει ούτε μια αράδα ακόμα. Αλλά ήδη δουλεύονται μέσα μου…
Ήμουν ένας bully
Η αληθινή ιστορία του Ντάνιελ Τσάκαρο
Αντρέα Φραντσόζο
μετάφραση: Φοίβος Μπότσης
Εκδόσεις Καστανιώτη
280 σελ.
ISBN 978-960-03-7343-1
Τιμή €16,00
O Χρήστος Ιωάννου είναι δημοσιογράφος.
https://diastixo.gr/sinentefxeis/xenoi/24830-andrea-franzoso-sunentefxi-ston-christo-ioannou
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου