- Λεύκη Σαραντινού
Μία δίγλωσση έκδοση, στα γερμανικά και τα ελληνικά, αποτελεί το βιβλίο με μαρτυρίες Ελλήνων/-ίδων πολιτικών προσφύγων στην Ανατολική Γερμανία με τίτλο Zwischen Heimat und Fremde / Ανάμεσα σε πατρίδα και ξενιτιά, ένα έργο που επιμελούνται ο Κώστας Κηπουρός, δημοσιογράφος και γιος πολιτικών προσφύγων που ζει στη Λειψία, και η Susanne Grütz, ανεξάρτητη καλλιτέχνις που ζει στη Λειψία. Το βιβλίο περιλαμβάνει τις μαρτυρίες είκοσι επτά Ελλήνων/-ίδων που βρέθηκαν στην Ανατολική Γερμανία ως πολιτικοί πρόσφυγες του Εμφυλίου –οι ίδιοι κυρίως, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις οι γονείς τους– και τελικά μεγάλωσαν εκεί και δεν επέστρεψαν στην Ελλάδα παρά μόνο, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, μετά τη Μεταπολίτευση.
«Τα παιδιά του Μάρκου», όπως γράφει ο Κώστας Κηπουρός στην εισαγωγή του βιβλίου, «πήραν το όνομά τους από τον αρχηγό των ανταρτών Μάρκο Βαφειάδη – προκειμένου να γλιτώσουν από την αναταραχή και τις επιπτώσεις του Εμφυλίου Πολέμου». Ο Κηπουρός μάς λέει επίσης στο βιβλίο του ότι η ανάγκη να συγκεντρωθούν οι μαρτυρίες όλων αυτών των ανθρώπων που μεγάλωσαν στη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας και έχτισαν τη ζωή τους ανάμεσα σε δύο πατρίδες είχε καταστεί επιτακτική, αφού σε λίγα χρόνια οι περισσότεροι από τους ανθρώπους αυτούς θα έχουν φύγει πια από τη ζωή. Έτσι γεννήθηκε το παρόν πόνημα.
Τα παιδιά για τα οποία γίνεται λόγος έφυγαν από την Ελλάδα κατά τα έτη 1948-1949. Τα κίνητρα για την αναγκαστική μετανάστευση ήταν πολιτικά: πολλοί γονείς των παιδιών ήταν αριστεροί αντάρτες που ήθελαν να γλιτώσουν τις διώξεις των νικητών του Εμφυλίου. Οι περισσότεροι από αυτούς χωρίστηκαν, κατόπιν, από τα παιδιά τους μετά τη φυγή τους από την Ελλάδα. Πολλοί έζησαν στην Πολωνία ή σε άλλες χώρες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ, όμως τα παιδιά τους μορφώθηκαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο μεγαλώνοντας και σπουδάζοντας στην πρώην Ανατολική Γερμανία. Πράγματι, η καλή εκπαίδευση ήταν ένα επιπρόσθετο κίνητρο προκειμένου να αποφασίσουν οι συγκεκριμένοι γονείς να αποχωριστούν τα παιδιά τους. Και δεν είχαν άδικο: η πλειοψηφία των παιδιών αυτών μιλάει σήμερα, στο παρόν έργο, με τα καλύτερα λόγια για τις ευκαιρίες για μόρφωση, πανεπιστημιακή ή τεχνική εκπαίδευση, αλλά και για την εργασία αργότερα, που είχαν ζώντας στην Ανατολική Γερμανία. Κανένας τους δεν μετάνιωσε για την απόφασή του να παραμείνει εκεί. Παρότι οι συνθήκες ζωής μπορεί να μην ήταν ίδιες όπως σε ένα εντελώς ελεύθερο κράτος, εντούτοις οι ευκαιρίες για εκπαίδευση, η καλή ιατρική περίθαλψη και οι ίσες ευκαιρίες αντιστάθμιζαν, προφανώς, σύμφωνα με τους περισσότερους μάρτυρες, την όποια λογοκρισία του καθεστώτος της ΛΔΓ.
Ένα εξαίρετο ιστορικό ντοκουμέντο για τον Ψυχρό Πόλεμο. Παράλληλα, είναι ένας φόρος τιμής σε όλους εκείνους που αναγκάστηκαν να ζήσουν ανάμεσα σε δύο πατρίδες δίχως η ζωή να τους ρωτήσει.
Όλες οι μαρτυρίες τονίζουν αυτήν ακριβώς την ακροβασία σε τεντωμένο σχοινί ανάμεσα σε δύο πατρίδες. Όλοι τους αισθάνονταν πατρίδα τους τόσο την Ελλάδα όσο και τη Γερμανία, και στη ζωή λίγων μόνο από αυτούς υπερτερούσε εμφανώς η μία από τις δύο πατρίδες. Πολλοί από αυτούς, επίσης, δηλώνουν φανατικοί εραστές της ελληνικής μουσικής και των φυσικών ομορφιών του τόπου μας. Η «Στροφή», όπως αποκλήθηκε η πτώση του Υπαρκτού Σοσιαλισμού το 1989, κλόνισε μεν τη ζωή τους και τους γέμισε αμφιβολίες και ερωτηματικά σχετικά με το τι μέλλει γενέσθαι, αλλά, εν τέλει, οι περισσότεροι δεν επέλεξαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα, παρά μόνο όταν έφτασαν σε ηλικία συνταξιοδότησης. Η πλειονότητα δημιούργησε οικογένεια στη Γερμανία, είτε με Έλληνα/-ίδα σύντροφο, είτε με Γερμανό/-ίδα. Κάποιοι από αυτούς προσπάθησαν φιλότιμα να μάθουν στα παιδιά τους την ελληνική γλώσσα, κάποιοι όμως δεν το κατάφεραν και τόσο καλά και μετανιώνουν γι’ αυτό. Όλοι όμως ανεξαιρέτως κράτησαν στην καρδιά τους τις αναμνήσεις από την πατρίδα των παιδικών τους χρόνων. Οι περισσότεροι κατάγονταν από τη Δυτική Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Θράκη.
Πώς ήταν η ζωή τους ανάμεσα σε δύο πατρίδες; Κράτησαν επαφή με τους συγγενείς τους στην Ελλάδα; Πώς τους αντιμετώπισαν οι Γερμανοί; Είχαν ίσες ευκαιρίες ή αντιμετώπισαν διακρίσεις; Πώς διαχειρίζονταν τη νοσταλγία τους; Παραιτήθηκαν ποτέ από την ιδέα της επιστροφής; Νιώθουν μνησικακία για τα γεγονότα του Εμφυλίου;
Τέτοιου είδους ερωτήματα προκύπτουν από την ανάγνωση των πολυποίκιλων μαρτυριών των είκοσι επτά ανδρών και γυναικών που περιλαμβάνονται στο βιβλίο. Συν τοις άλλοις, εκτός από τον κατατοπιστικό πρόλογο του Κώστα Κηπουρού, στο τέλος του βιβλίου παρατίθεται το κείμενο του καθηγητή στο Τμήμα Ιστορίας του Ιόνιου Πανεπιστημίου Κωνσταντίνου Αγγελάκου, με τίτλο: «Το βίωμα του εκπατρισμού και οι πολλαπλές ταυτότητες των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων της Λειψίας και της Σαξονίας». Ο καθηγητής θεωρεί ως την πρώτη πράξη του Ψυχρού Πολέμου τον ελληνικό Εμφύλιο και αναλύει το φαινόμενο των πολιτικών προσφύγων μέσα από την παράθεση πολύ χρήσιμων στατιστικών σχεδιαγραμμάτων σχετικά με τον τόπο καταγωγής των προσφύγων, τις ηλικίες τους όταν αυτοί εγκατέλειψαν την Ελλάδα, καθώς και τον προορισμό τους. Γράφει ο Κωνσταντίνος Αγγελάκος, λοιπόν, μεταξύ άλλων:
Τα παιδιά αυτά ανατράφηκαν σε έντονα πολιτικοποιημένα περιβάλλοντα, σε συνθήκες αυστηρής πειθαρχίας, αλλά είχαν τη δυνατότητα εκπαιδευτικής μόρφωσης και επαγγελματικής εξέλιξης που στερούνταν, λόγω των συνθηκών, στις ιδιαίτερες πατρίδες τους. Το ζήτημα των παιδιών αξιοποιήθηκε ως πολιτικό μέσο άσκησης πίεσης στους αντιμαχόμενους και τροφοδότησε την ψυχροπολεμική διαμάχη μεταξύ του δυτικού κόσμου και των χωρών του «υπαρκτού σοσιαλισμού».
Το βιβλίο αυτό, επομένως, αποτελεί ένα εξαίρετο ιστορικό ντοκουμέντο για τον Ψυχρό Πόλεμο. Παράλληλα, είναι ένας φόρος τιμής σε όλους εκείνους που αναγκάστηκαν να ζήσουν ανάμεσα σε δύο πατρίδες δίχως η ζωή να τους ρωτήσει.
Zwischen Heimat und Fremde / Ανάμεσα σε πατρίδα και ξενιτιά
Die Geschichte der Flüchtlinge des Griechischen Bürgerkriegs (1946-1949) in Leipzig/Sachsen / Η ιστορία των προσφύγων του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949) στη Λειψία/Σαξονία
Kostas Kipuros – Susanne Grütz
Griechenland Zeitung
311 σελ.
ISBN 978-3-99021-054-3
Τιμή €24,80
Παραγγελίες: Εκδοτικός οίκος Hellasproducts
https://www.griechenland.net/shop/b%C3%BCcher/product/zwischen-heimat-und-fremde
Γερανίου 41, ΤΚ 104 31 Αθήνα, τηλ. 210.6560989
info@hellasproducts.com
Λεύκη Σαραντινού ιστορικός και συγγραφέας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου